Η Ολυμπιακή τηλεόραση τού Πούτιν

Οι Ρώσοι αγαπούν τον αθλητισμό. Πάντα έτσι ήταν. Όπως και άλλοι άνθρωποι σε άλλες χώρες, πιστεύουν ότι η αθλητική ανδρεία αντανακλά την εθνική δύναμη. Στους Ρώσους επίσης αρέσει η τηλεόραση. Η χώρα έχει εκατοντάδες τηλεοπτικά κανάλια, και παρ’ όλο που οι νέοι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα ή τους φορητούς τους υπολογιστές στις μεγάλες πόλεις, περί το 85% των Ρώσων πολιτών εξακολουθεί να εξαρτάται από την τηλεόραση για να μαθαίνει τις ειδήσεις.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα φέρουν κοντά αυτές τις δύο αγάπες. Σε όλο τον κόσμο, τηλεοπτικό υλικό επί εικοσιτετραώρου βάσεως θα περιλαμβάνει χιονοσκεπασμένα αγωνίσματα και συναισθηματικές γιορτές στο ρωσικό απίστευτα όμορφο Σότσι, ένα θέρετρο περιβαλλόμενο από τις χιονισμένες κορυφές τού Καυκάσου. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα έχει την ευκαιρία να δείξει σε ένα τεράστιο παγκόσμιο ακροατήριο το πόσο σύγχρονη και ισχυρή - με ήπιους και σκληρούς όρους - είναι η χώρα του. Αναμφίβολα θα είναι ευτυχής αν οι ξένοι που αμφισβήτησαν την ικανότητα της Ρωσίας να διεξάγει τους Αγώνες αναγκαστούν να ανακαλέσουν τα λόγια τους.

Αλλά, αν οι ημέρες που προηγήθηκαν των Αγώνων αποτελούν μια κάποια ένδειξη, οι Ρώσοι τηλεθεατές θα δουν μια ελαφρώς διαφορετική τηλεοπτική κάλυψη. Μετά από μια δύσκολη χρονιά διαδηλώσεων και οικονομικής δυσπραγίας, οι καλά οργανωμένοι Ολυμπιακοί Αγώνες θα ήταν μια καλή διαβεβαίωση προς τους εγχώριους τηλεθεατές ότι η χώρα τους επιστρέφει στην ανάκαμψη. Δυστυχώς, όμως, τα γεγονότα στην Ουκρανία μπαίνουν στη μέση. Έτσι, καθώς οι Ρώσοι συντονίζονται στην γνώριμη τηλεόραση, τι θα δουν;

Όπως πολλές χώρες, η Ρωσία έχει έναν αριθμό τηλεοπτικών σταθμών που μεταδίδουν μόνο αθλητικά, αλλά πολλοί από αυτούς απαιτούν ειδικό εξοπλισμό. Οι Ρώσοι μπορούν επίσης να δουν αθλητικό πρόγραμμα μέσω δορυφόρου, αλλά η συνδρομή είναι συχνά απαγορευτικά ακριβή. Κατά συνέπεια, η συντριπτική πλειοψηφία των Ρώσων παρακολουθεί ένα από τα τρία εγχώρια κρατικά ελεγχόμενα τηλεοπτικά κανάλια για ειδήσεις και ψυχαγωγία.

Από τα τρία, το Channel One έχει το μεγαλύτερο ακροατήριο στο νυχτερινό δελτίο ειδήσεων. Το κανάλι υπάρχει εδώ και γενιές, σερβίροντας τις μεγαλοστομίες τού κάθε Ρώσου ηγέτη από τον Νικήτα Χρουστσόφ και μετά. Η σύντομη θητεία τού προέδρου Μπόρις Γέλτσιν άλλαξε λίγο τα πράγματα. Το κανάλι χαλάρωσε και εισήγαγε αντιτιθέμενες απόψεις. Αλλά πριν περάσει καιρός, ο Γιέλτσιν ήταν εκτός και ο παλιός τρόπος ήταν πάλι εντός. Ωστόσο, σχεδόν όλοι το βλέπουν για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί ίσως κάποια γωνία τής εικόνας ή κάποια αόριστη αντίφαση θα μπορούσε να προσφέρει στους τηλεθεατές μια ιδέα για το τι πληροφορίες και τι γεγονότα κρατιούνται στην αφάνεια. Και δεύτερον, επειδή το υπό κρατικό έλεγχο κανάλι μεταδίδει μερικές φορές πολιτικές ανακοινώσεις, και – ποιος ξέρει; - ίσως να γίνεται κάτι που να έχει σοβαρές συνέπειες.

Μέχρι σήμερα, η ριζική μεροληψία τού Channel One (και τα κίνητρα του τηλεοπτικού κοινού για να το παρακολουθούν) παρέμεινε αμετάβλητη. Το κράτος εξακολουθεί να εγκρίνει τα κείμενα των ειδήσεων του καναλιού. Ο Konstantin Ernst, ο επικεφαλής τού σταθμού, φέρεται να μιλάει με αξιωματούχους τού Κρεμλίνου αρκετές φορές την ημέρα. Τις τελευταίες εβδομάδες, ένα θέμα συζήτησης πιθανόν να ήταν το πώς το κράτος θα πρέπει να καλύψει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο διευθυντής ειδήσεων του πιο έγκυρου ειδησεογραφικού προγράμματος του Channel One, του Vremya (Χρόνος, Time), σίγουρα θα προτιμούσε να αφιερώσει όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο στην αισιόδοξη κάλυψη της Ολυμπιακής υπερβολής. Και αν όλα ήταν εντάξει, κατά πάσα πιθανότητα στον Πούτιν θα άρεσε το κανάλι να χρησιμοποιήσει τον χρόνο των εκπομπών του τονίζοντας την αθλητική και οργανωτική μεγαλοσύνη τού κράτους.

Δυστυχώς, όμως, δεν έτυχαν έτσι τα πράγματα για κανέναν από τους δύο άνδρες. Αυτές τις μέρες, τουλάχιστον, η βία στην Ουκρανία επισκιάζει όλα τα άλλα. Αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή αποτελεί ένα πολύ πραγματικό ζήτημα ασφάλειας για την Ρωσία. Η Δύση, ιδίως η Ευρωπαϊκή Ένωση, θα μπορούσε, όπως το Κρεμλίνο πιστεύει, να χρησιμοποιήσει την Ουκρανία ως σφήνα εναντίον τής Ρωσίας. Επιπλέον, η μισή χώρα είναι ρωσική, όχι ουκρανική. Οι νότιες ουκρανικές περιοχές δόθηκαν στην Ουκρανία από τον Χρουστσόφ για να τιμήσει μια ιστορική δέσμευση της ενοποίησης του 1954. Μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οικογένειες χωρίστηκαν. Σε κάθε ομάδα Ρώσων, κάποιος θα έχει οικογένεια στην Ουκρανία.

Δεδομένου τού κοινού αισθήματος για την Ουκρανία, η ρωσική τηλεόραση ήταν απρόθυμη να αγνοήσει τις εκεί διαδηλώσεις. Φυσικά, τα κρατικά κανάλια παρουσιάζουν μόνο την επίσημη γραμμή τού Κρεμλίνου σχετικά με την βία. Δεν υπάρχει τίποτα σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη: μια λαϊκή εξέγερση ενάντια σε έναν όλο και πιο καταπιεστικό πρόεδρο, τον Βίκτορ Γιανουκόβιτς, και η γέννηση ενός αυθεντικού αντιπολιτευτικού κινήματος με ένα τρίο ηγετών, οι οποίοι μπορούν να μιλήσουν στις μάζες. Όλο κι όλο που βρίσκει κανείς στην ρωσική τηλεόραση είναι τους ανταποκριτές που παραπονούνται για τα σχέδια της Δύσης να χρησιμοποιήσει την Ουκρανία ώστε να καταστρέψει την Ρωσία και την βίαιη μισαλλοδοξία των διαδηλωτών.

Για παράδειγμα, κατά την διάρκεια μιας εκπομπής «Vremya» στο Channel One στα τέλη Ιανουαρίου, ο παρουσιαστής μίλησε για πάνω από έξι λεπτά για τις τρομακτικές φωτιές στους δρόμους τής πρωτεύουσας της Ουκρανίας, το Κίεβο. Ο θεατής είδε διαδηλωτές αποφασισμένους να επιφέρουν σοβαρό πλήγμα στις κυβερνητικές δυνάμεις ασφαλείας, διαδηλωτές να διαλύουν λιθόστρωτα και να ρίχνουν πέτρες στον εχθρό τους, και τις δυνάμεις καταστολής με ολόσωμες ασπίδες από Perspex να προελαύνουν και να υποχωρούν - και αίμα και ακίνητες φιγούρες στους δρόμους.

Ήταν προς το τέλος του προγράμματος που η εκπομπή ασχολήθηκε με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ένας επίσημος - παχουλός και πρόσχαρος - ανέφερε ότι, φέτος, η Ρωσία θα κατεβάσει την μεγαλύτερη και νεότερη Ολυμπιακή ομάδα της. Στην πραγματικότητα, είπε, οι Ρώσοι θα αγωνιστούν ακόμη και στο κέρλινγκ - για πρώτη φορά. Με σκοπό να εξηγήσει καλύτερα, η εκπομπή έδειξε στα γρήγορα μερικές φωτογραφίες τού αθλήματος. (Οι αμερικανικές εκπομπές το κάνουν επίσης αυτό. Το κέρλινγκ φαίνεται ότι είναι ακατανόητο για τους μη οπαδούς του, παντού). Τέλος, η εκπομπή εστίασε στον πάντοτε ελκυστικό Yevgeny Plyushchenko, πρωταθλητή τού καλλιτεχνικού πατινάζ, καθώς προσπαθούσε να προκριθεί για να γίνει μέλος τής ρωσικής ομάδας. Μετά την πικρή μάχη μέχρι θανάτου στο Μαϊντάν τής Ουκρανίας – την κεντρική πλατεία τής πρωτεύουσας - το βίντεο ήρθε περίπου ως ανακούφιση.

Μεταγενέστερες εκπομπές «Vremya» το μήνα εκείνο άνοιξαν επίσης με αναφορές από την Ουκρανία. Σε μια από αυτές, στις 24 Ιανουαρίου, το βασικό ρεπορτάζ ήταν ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ του Γιανουκόβιτς και των ηγετών τής αντιπολίτευσης είχαν αποτύχει (στο βίντεο έδειχνε έναν από τους ηγέτες τής αντιπολίτευσης, τον πρώην παγκόσμιο πρωταθλητή πυγμάχο Vitali Klitschko, που ήταν ψηλότερος από όλους τους άλλους) και ότι ο Ουκρανός πρωθυπουργός παραιτήθηκε. Όπως και στις προηγούμενες εκπομπές, η αντιπολίτευση διακριτικά, και όχι τόσο διακριτικά, κατηγορείτο για την βία. Για παράδειγμα, οι παραγωγοί ταίριαξαν πλάνα από έναν ανταποκριτή που αποκαλούσε την εξέγερση μια «λεγόμενη ειρηνική διαμαρτυρία» με βίντεο της αστυνομίας που έδειχνε τις πληγές που είχαν προξενήσει οι υποτιθέμενοι ειρηνικοί διαδηλωτές.

Μετά από λίγο, οι άθλιοι κακοποιοί και εξτρεμιστές ανάμεσα στους διαδηλωτές πρωταγωνίστησαν στα κρατικά κανάλια τής Ρωσίας. Τα ρεπορτάζ έδειχναν τον Πούτιν, σε συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες, να υποστηρίζει ότι οι πληροφορίες στα Δυτικά μέσα ενημέρωσης ήταν μονόπλευρες και ότι πολλοί διαδηλωτές ήταν εθνικιστές εξτρεμιστές που εκτόξευαν ρατσιστικές ύβρεις σε Εβραίους, μαύρους, και Ρώσους. Χωρίς να διστάσει, ο Πούτιν χρησιμοποίησε τις ίδιες λέξεις για να καταδικάσει τους διαδηλωτές. Ως συνήθως, το πρόγραμμα, στη συνέχεια, έδειξε λίγο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες προς το τέλος των ειδήσεων: ξένους ειδικοί να υμνούν τις τεχνικές πτυχές των εγκαταστάσεων για τα άλματα του σκι στο Σότσι και τις πίστες τού πατινάζ ταχύτητας.

Ημέρες αργότερα, η Ουκρανία κυριάρχησε και πάλι στην εκπομπή Vremya. Ο Γιανουκόβιτς είχε νοσηλευτεί για μια απροσδιόριστη ασθένεια. Οι οδομαχίες συνεχίζονται. Ο δημοσιογράφος αναφέρθηκε στις ναζιστικές τάσεις των διαδηλωτών. Ένα λεπτομερές κομμάτι για παραλυτικές χιονοθύελλες στη Νότια Ρωσία που άγγιξαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η ομάδα που μετέφερε την Ολυμπιακή φλόγα είχε διασχίσει γιγαντιαίες χιονισμένες βουνοκορφές για να σταματήσει σε ένα ρωσικό χωριό και να παραδώσει την φλόγα. Αργότερα, σε ένα κομμάτι τής εκπομπής, οι ξένοι αθλητές είπαν σε μια συνέντευξη ότι η διαμονή στο Σότσι ήταν πολύ καλύτερη από ό, τι σε προηγούμενους Αγώνες. Το συγκεκριμένο κομμάτι τής εκπομπής έδειξε νέους ανθρώπους – με κόκκινα μάγουλα, να χαμογελούν, φορώντας πανωφόρια με έντονα χρώματα – να κάνουν ευτυχισμένοι βόλτα στον κεντρικό δρόμο ενός σαν παραμυθένιου χωριού που χτίστηκε ακριβώς για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μετά έδειξε τα μεγάλα (φημισμένων αλυσίδων) νέα ξενοδοχεία, το ένα μετά το άλλο φτιαγμένα από το ίδιο υπόλευκο-γκρι υλικό. Αργότερα, η κάμερα μπήκε στο δωμάτιο ενός ακόμη ακατοίκητου δωματίου αθλητή. Μέσα ήταν δύο κρεβάτια στρωμένα με σεντόνια και ανθεκτικές μάλλινες κουβέρτες. Σε άλλο κτίριο, οι κάμερες έβαλαν τους τηλεθεατές μέσα σε μια τεράστια κουζίνα, με μάγειρες να εργάζονται χαρωπά και να μιλούν για την εξαιρετική ποικιλία των γευμάτων που θα πρέπει να προετοιμαστούν για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών όλων των αθλητών.

Αν τα πράγματα είχαν πάει όπως είχαν προγραμματιστεί, οι εκπομπές για τους Ρωσικούς Ολυμπιακούς θα έπρεπε να έχουν βοηθήσει να μειωθούν οι εγχώριες εντάσεις. Όμως, όλο και περισσότερο, αυτό που οι Ρώσοι βλέπουν στην τηλεόραση είναι η βία και η εξάπλωση της τρομοκρατίας - ακόμα και στη Μόσχα. Οι Αγώνες θα εξακολουθήσουν να είναι μια ευπρόσδεκτη αλλαγή, εφόσον τίποτα δυσάρεστο δεν συμβαίνει, αλλά οι περισσότεροι τηλεθεατές αισθάνονται ανασφαλείς. Και η κάλυψη των ταραχών στην Ουκρανία κατά πάσα πιθανότητα θα ανατροφοδοτήσει αυτή την ανασφάλεια. Και τα τρία βασικά τηλεοπτικά κανάλια τής Ρωσίας, ασφαλώς, έχουν περιστασιακές σύντομες ειδήσεις για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Και αφού δουν τις μεγάλες ειδήσεις της ημέρας, οι τηλεθεατές μπορούν να μείνουν συντονισμένοι για τα αθλητικά - όπως και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες - και στα αφιερώματα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αλλά για τις ίδιες τις ειδήσεις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες παραμένουν μια δεύτερη σκέψη. Καθώς η βία συνεχίζει να συνταράζει την Ουκρανία, το πρωταρχικό κίνητρο του Πούτιν για την φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων, μια γιορτή για τον αθλητικό ανταγωνισμό, είναι αναμφίβολα να εισέλθει στον κόσμο των «απαραίτητων» εθνών, ένας όρος που η πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μαντλίν Ολμπράιτ χρησιμοποίησε κάποτε για να περιγράψει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ειδήσεις από την Ουκρανία, ωστόσο, θα συνεχίσουν να παρέχουν μια δραματική αντίστιξη στο εσωτερικό τής Ρωσίας.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140724/ellen-mickiewicz/if-it-ble...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr