Κανείς δεν κερδίζει στην Ουκρανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κανείς δεν κερδίζει στην Ουκρανία

Γράμμα από το Κίεβο
Περίληψη: 

Δεν πρόλαβε καλά-καλά να εγκαταλείψει το γραφείο του ο κατατροπωμένος πρόεδρος της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, και ο παλιός εχθρός του, η πρώην πρωθυπουργός Γιούλια Τιμοσένκο, ήταν πίσω στο προσκήνιο. Η επιστροφή της, η οποία θα μπορούσε να διαταράξει την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ των τριών ηγετών τής αντιπολίτευσης που βοήθησαν στην ανατροπή τού Γιανουκόβιτς, έχει ήδη προκαλέσει ανησυχίες ότι αυτή η εβδομάδα σήμανε το τέλος τής κυριαρχίας ενός προέδρου, αλλά όχι την αρχή για κάτι καινούργιο.

Η ANNABELLE CHAPMAN είναι δημοσιογράφος που γράφει από την Πολωνία και την Ουκρανία. Ακολουθείστε την στο Twitter@AB_Chapman [1].

Το Σάββατο, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας ψήφισε την αποκαθήλωση του προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ίσως φέρνοντας ένα τέλος στους μήνες διαδηλώσεων που ακολούθησαν την άρνησή του, το Νοέμβριο να υπογράψει μια συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα γεγονότα που οδήγησαν στην ψηφοφορία τού Σαββάτου ήταν φρενήρη: συγκρούσεις νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα φέρεται να έχουν αφήσει πάνω από 100 νεκρούς. Την Παρασκευή, η Ευρωπαϊκή Ένωση μεσολάβησε σε μια αμφιλεγόμενη συμφωνία ειρήνης μεταξύ του Γιανουκόβιτς και της αντιπολίτευσης. Και το Σάββατο, η πρώην πρωθυπουργός, Γιούλια Τιμοσένκο, απελευθερώθηκε από την φυλακή και αμέσως πέταξε από το Χάρκοβο, μια πόλη στην ανατολική Ουκρανία όπου κρατείτο, στην πλατεία Μαϊντάν, την Πλατεία τής Ανεξαρτησίας τής Ουκρανίας. Η επιστροφή της, η οποία θα μπορούσε να διαταράξει την εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στους τρεις κύριους ηγέτες τού κινήματος διαμαρτυρίας και της αντιπολίτευσης, προκάλεσε ανησυχία στους διαδηλωτές ότι αυτή η εβδομάδα σήμανε το τέλος τής κυριαρχίας τού Γιανουκόβιτς, αλλά δεν αποτέλεσε την αρχή για κάτι καινούργιο.

Από όλα τα γεγονότα τής περασμένης εβδομάδας, η ανατροπή τού Γιανουκόβιτς ήταν ίσως το πιο εκπληκτικό. Η συμφωνία [2] που υπέγραψε με τους τρεις ηγέτες τής αντιπολίτευσης και εκπροσώπους τής ΕΕ την Παρασκευή, του επέτρεπε να μείνει στην εξουσία μέχρι τον Δεκέμβριο, οπότε και θα διεξάγονταν πρόωρες εκλογές. Αργότερα εκείνο το βράδυ, όμως, ο αρχηγός μιας από τις μονάδες άμυνας του κινήματος διαμαρτυρίας έστειλε στον Γιανουκόβιτς τελεσίγραφο από το βάθρο στην Πλατεία Ανεξαρτησίας: να παραιτηθεί, ή να αντιμετωπίσει μια ένοπλη εξέγερση. Από νωρίς το Σάββατο, υπήρχαν ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ότι ο Γιανουκόβιτς είχε, όντως, εγκαταλείψει την θέση του. Αργότερα την ίδια μέρα, όμως, μια μυστηριώδης τηλεοπτική συνέντευξη [3] εμφανίστηκε στο UBR, ένα ουκρανικό κανάλι οικονομικών ειδήσεων. Σε αυτό, ένας ταλαιπωρημένος Γιανουκόβιτς αποκαλούσε τα γεγονότα της εβδομάδας ως πραξικόπημα και ορκιζόταν να το πολεμήσει. «Δεν έχω την πρόθεση να εγκαταλείψω την χώρα», είπε, «δεν σκοπεύω να παραιτηθώ. Είμαι ο νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος». Παρά ταύτα, τον σταμάτησαν εκείνο το βράδυ όταν προσπάθησε να εγκαταλείψει την Ουκρανία και στην συνέχεια, με κάποιο τρόπο, εξαφανίστηκε. Τα ίχνη του παραμένουν άφαντα.

Το Κόμμα των Περιφερειών τού Γιανουκόβιτς, το οποία έχει την βάση στήριξής του στην φιλορωσική ανατολική Ουκρανία, γρήγορα τον εγκατέλειψε, κατηγορώντας τον για την αναταραχή στην Ουκρανία. Σε μια επίσημη δήλωση [4] την Κυριακή, στελέχη τού κόμματος έλεγαν με θλίψη ότι «Το κόμμα με τα εκατομμύρια μέλη κατέστη όμηρος μιας διεφθαρμένης Οικογένειας», αναφερόμενοι στον εσώτατο κύκλο τού Γιανουκόβιτς. Και φαίνεται ότι μέχρι και ο κάποτε σύμμαχος τού Γιανουκόβιτς, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, τον εγκατέλειψε, κρίνοντάς τον ως ανίκανο. Κανείς δεν είναι σίγουρος ποια θα είναι η επόμενη κίνηση της Ρωσίας. Ο πρεσβευτής τής Ρωσίας στην Ουκρανία κλήθηκε πίσω στη Μόσχα [5] αργά την Κυριακή.

Τώρα που ο Γιανουκόβιτς έχει φύγει και ορισμένοι από τους στενότερους συμμάχους του έχουν εξαφανιστεί, η αντιπολίτευση πρέπει να στρωθεί στην δουλειά για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Το κοινοβούλιο ονόμασε τον Oleksandr Turchynov, τον πρόεδρό του (και, παρεμπιπτόντως, έναν στενό σύμμαχο της Τιμοσένκο), ως προσωρινό πρόεδρο της χώρας και έδωσε χρόνο στους βουλευτές μέχρι την Τρίτη για να σχηματίσουν μια νέα κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Αρκετοί πολιτικοί φαίνεται ότι θα συναγωνιστούν για έναν ρόλο.

Η πρώτη είναι η Τιμοσένκο. Ήταν η ηρωίδα τής Πορτοκαλί Επανάστασης του 2004, στην οποία οι Ουκρανοί είχαν στρατοπεδεύσει στην Μαϊντάν για να διαμαρτυρηθούν κατά των προεδρικών εκλογών που πίστευαν ότι είχε νοθεύσει ο Γιανουκόβιτς. Στα χρόνια που ακολούθησαν, έγινε πρωθυπουργός δύο φορές. Κατέβηκε στις εκλογές για την προεδρία το 2010, αλλά έχασε από τον Γιανουκόβιτς με διαφορά 3,5 ποσοστιαίες μονάδες. Φυλακίστηκε τον Οκτώβριο του 2011 με κατηγορίες που είχαν θεωρηθεί ως πολιτικά υποκινούμενες. Πράγματι, η φυλάκισή της ήταν ένας λόγος που οι Βρυξέλλες είχαν αναβάλλει την υπογραφή μιας συμφωνίας σύνδεσης με το Κίεβο (έως ότου η κυβέρνηση της Ουκρανίας αποφάσισε να αποσύρει την ίδια την συμφωνία το Νοέμβριο).

Ήδη, η Τιμοσένκο φαίνεται έτοιμη να αναλάβει ευθύνες. «Αυτή είναι η νίκη σας, γιατί κανένας πολιτικός, κανένας διπλωμάτης δεν μπορούσε να κάνει ό, τι έχετε κάνει εσείς, έχετε αφαιρέσει αυτή τη μορφή καρκίνου από ετούτη την χώρα», διακήρυξε σε ένα αγριεμένο κοινό, στη Μαϊντάν το Σάββατο το βράδυ. Έχει ανακοινώσει [6] ότι δεν επιθυμεί να ληφθεί υπόψη για την θέση τού πρωθυπουργού. Από την στιγμή που απελευθερώθηκε, είπε ότι θα διεκδικήσει την προεδρία.

Αν το κάνει, θα διαταράξει την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ των τριών ηγετών τής αντιπολίτευσης που επιχείρησαν να καθοδηγήσουν τις διαδηλώσεις στη Μαϊντάν: Ο Βιτάλι Κλίτσκο, ένας 42χρονος πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής πυγμαχίας, ο Αρσένι Γιάτσενιουκ, ο οποίος ηγήθηκε του συνασπισμού «Πατρίδα» τής Τιμοσένκο όσο εκείνη απουσίαζε και ο Όλεχ Τιάνιμποκ, ο ηγέτης τού εθνικιστικού κόμματος Svoboda («Ελευθερία»). Οι τρεις είχαν ήδη διχαστεί για το ποιος θα κατέβει στις προσεχείς προεδρικές εκλογές, που αρχικά υποτίθεται ότι θα λάμβαναν χώρα στις αρχές τού 2015. Αν επιμείνουν να κατέβουν στις εκλογές, θα πρέπει τώρα να τρέξουν να πάρουν θέση κατά της Τιμοσένκο, επίσης. Αυτό - και η ξαφνική απομάκρυνση του Γιανουκόβιτς, ενός ξεκάθαρα κοινού αντιπάλου - θα μπορούσε να προκαλέσει κατάρρευση στην διακηρυχθείσα ενότητά τους.