Ο πιο κοντινός εχθρός

Όταν οι ισραηλινές κυβερνήσεις ξεκίνησαν να υποστηρίζουν τους ριζοσπάστες Εβραίους, πίστευαν ότι το σχέδιο εποικισμών θα βοηθήσει το Ισραήλ να κρατήσει στρατηγικά εδάφη στην Δυτική Όχθη, θα ενισχύσει την ικανότητα του κράτους να προστατεύσει τα πληθυσμιακά του κέντρα, και, από την δεκαετία τού 1990, θα ενισχύσει την διαπραγματευτική θέση τού Ισραήλ στις διαπραγματεύσεις με τους Παλαιστίνιους. Ωστόσο η πολιτική τού Ισραήλ έχει αποτύχει να παράγει τα αναμενόμενα στρατηγικά οφέλη. Αντίθετα, έχει εντείνει την σύγκρουση με τους Παλαιστινίους, μείωσε την ικανότητα του κράτους να καταλήξει σε ειρηνευτική συμφωνία, και αποδυνάμωσε το διεθνές κύρος τού Ισραήλ. Την ίδια στιγμή, όπως αποδεικνύει η δολοφονία τού Rabin, έχει βαθύνει τις εγχώριες διαιρέσεις που απειλούν την δημοκρατική πλουραλιστική ταυτότητα του Ισραήλ και την εσωτερική ενότητά του. Η επίθεση από υπερεθνικιστικές συμμορίες σε αντιπολεμικούς διαδηλωτές τής αριστεράς στο Τελ Αβίβ το περασμένο Σαββατοκύριακο είναι απλώς η πιο πρόσφατη απόδειξη της σοβαρής πίεσης που αντιμετωπίζει η ισραηλινή δημοκρατία.

Ακόμα χειρότερα, η ισραηλινή κυβέρνηση έχει παραχωρήσει τόσο πολύ έδαφος στο μεσσιανικό κίνημα που η Ιερουσαλήμ δεν είναι πλέον σε θέση να το ελέγξει. Κατά πρώτον, μαχητικά στοιχεία έχουν διεισδύσει στην κρατική γραφειοκρατία και τις ένοπλες δυνάμεις. Ο στρατός έχει γίνει ολοένα και περισσότερο εξαρτημένος από την θρησκευτικά κινητοποιημένη νεολαία και τους ραβίνους στους οποίους απευθύνεται για πνευματική καθοδήγηση. Σε κάποιο βαθμό, ο στρατός λειτουργεί σήμερα με ένα σύστημα «διπλής ιεραρχίας», στην οποία οι θρησκευόμενοι στρατιώτες υπάγονται σε αμφότερους τους αξιωματικούς τους και τους ραβίνους. Ριζοσπάστες θρησκευτικοί ηγέτες δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν την νεοαποκτηθείσα επιρροή τους, ειδικά όσον αφορά την ειρηνευτική διαδικασία με τους Παλαιστίνιους. Σε ορισμένες περιπτώσεις - για παράδειγμα, όταν το κράτος επεδίωξε να διαλύσει μη εγκεκριμένους οικισμούς - μερικοί από τους θρησκευτικούς ηγέτες τού κινήματος κάλεσαν τους στρατιώτες να παρακούσουν τις διαταγές. Αυτό έχει δυσχεράνει την ικανότητα των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας να κινητοποιηθούν για αποστολές που έρχονται σε σύγκρουση με την εβραϊκή μεσσιανική ιδεολογία, αλλά ο στρατός έχει γίνει τόσο εξαρτημένος από αυτούς τους ανθρώπους που οι Ισραηλινοί ηγέτες δεν μπορούν πλέον να αντέξουν να τους χαλιναγωγήσουν.

Το κράτος τού Ισραήλ με τον τρόπο αυτό συνέβαλε στην σταδιακή διάβρωση της δικής του εξουσίας. Στις δημοκρατίες, υπάρχουν συμφωνημένοι κανόνες για τον ανταγωνισμό πάνω σε κρατικές πολιτικές, οι οποίοι επιτρέπουν στους δρώντες εντός τού κράτους να επιδιώξουν αλλαγές. Αν οι προσπάθειες αποτύχουν, οι χαμένοι αναμένεται να σέβονται το αποτέλεσμα και να υποκύπτουν σε αυτό. Αλλά όταν δεν το κάνουν, και όταν το κράτος αποτυγχάνει να τους αντιμετωπίσει, κινδυνεύει να χάσει τον έλεγχο.

Αυτό είναι έτσι ιδίως στο Ισραήλ, όπου οι ιδεολογικές και θρησκευτικές δεσμεύσεις είναι απαραίτητα ισχυρές. Η εξουσία τού κράτους τού Ισραήλ θα πρέπει πάντα να ανταγωνίζεται με ιδεολογικά κινητοποιημένους δρώντες που περιφρονούν το νόμο - ιδιαίτερα εκείνους που είναι ικανοί στο να χειραγωγούν επιδέξια τα σύμβολα από την εβραϊκή ιστορία και την σιωνιστική ιδεολογία - για την υποταγή τού πληθυσμού. Έτσι, η αδυναμία τού κράτους να διεκδικήσει την υπεροχή τής εξουσίας και των νόμων του, είναι τελικά αυτοκαταστροφική.

Υπάρχει ακόμα μια αχτίδα ελπίδας ότι το Ισραήλ θα είναι σε θέση να σταματήσει την αυξανόμενη επιρροή τού μεσσιανισμού και των ρατσιστικών συμπεριφορών που το ίδιο βοήθησε να τροφοδοτηθούν και να επαναβεβαιώσει την πλουραλιστική και δημοκρατική ταυτότητά του. Μεγάλο μέρος τού εβραϊκού κοινού στο Ισραήλ δεν έχει ακόμη υποστεί μια μετατόπιση συμπεριφοράς υπέρ της υπερεθνικιστικής θρησκευτικής ιδεολογίας. Εφόσον η δεύτερη Ιντιφάντα το 2000, και η αποχώρηση του Ισραήλ από τον Νότιο Λίβανο το 2000 και από την Λωρίδα τής Γάζας το 2005 απέτυχαν να προσφέρουν ασφάλεια στην χώρα σε αυτά τα μέτωπα, ο ισραηλινός σκεπτικισμός σχετικά με τις προοπτικές τής ειρήνης και της σκοπιμότητας τής εκκένωσης περαιτέρω γης ή οικισμών έχει αυξηθεί. Αλλά οι περισσότεροι εξακολουθούν να υποστηρίζουν την λύση των δύο κρατών, η οποία θα απαιτούσε την ανατροπή κάποιων από τις προσπάθειες του μεσσιανικού κινήματος και την πορεία ενάντια σε κάποιες από τις βασικές πεποιθήσεις του - δηλαδή, την συνολική απόρριψη ενός εδαφικού συμβιβασμού.

Δυστυχώς, τα πρόσφατα γεγονότα δείχνουν ότι ένα αυξανόμενο τμήμα τής ισραηλινής κοινής γνώμης είναι επιρρεπές σε κρίσεις θρησκευτικού υπερεθνικισμού και θα μπορούσε ακόμη και να κινητοποιηθεί για την στήριξη του εβραϊκού φασισμού. Πρόκειται για κακούς οιωνούς για το μέλλον τού Ισραήλ ως δημοκρατικό κράτος. Η ισραηλινή κοινή γνώμη φάνηκε προς στιγμήν έτοιμη να αναγνωρίσει τον τεράστιο κίνδυνο της τρέχουσας πορείας τής χώρας. Αλλά με τους πυραύλους που στοχεύουν ισραηλινές πόλεις τόσο βαθιά στην χώρα όσο στην Χάιφα, την Ιερουσαλήμ και το Τελ Αβίβ, με την απειλή μιας τρίτης Ιντιφάντα στην Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ να αυξάνεται, και με τις διαδηλώσεις από την αραβική μειονότητα του Ισραήλ να γίνονται βίαιες, η πιθανότητα ότι το Ισραήλ θα κάνει μια σοβαρή προσπάθεια να ανακτήσει τα δημοκρατικά ιδεώδη του φαίνεται μικρή.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141633/barak-mendelsohn/the-near-...