Αντίο στα γεράκια τής Πολωνίας

Ο Radoslaw Sikorski, ο οποίος αντικαταστάθηκε πρόσφατα από υπουργός Εξωτερικών τής Πολωνίας, δεν δίστασε ποτέ σε αντιπαράθεση. Αυτό ήταν εμφανές στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του στο υπουργείο Εξωτερικών τής Πολωνίας στις 22 Σεπτεμβρίου, στην οποία αναφέρθηκε στον Βρετανό πρώην πρωθυπουργό Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Έχετε εχθρούς; Καλώς. Αυτό σημαίνει ότι έχετε αντισταθεί για κάτι, κάποια στιγμή στην ζωή σας».

Δεν είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς ποιόν εχθρό είχε στο μυαλό του. Στα επτά χρόνια του ως υπουργός Εξωτερικών, ο Sikorski είχε μια σταθερή στάση έναντι των ρωσικών φιλοδοξιών στην ανατολική Ευρώπη. Το 2009, αυτός και ο Καρλ Μπιλντ, τότε υπουργός Εξωτερικών τής Σουηδίας, δημιούργησαν το πρόγραμμα της Ανατολικής Συνεργασίας τής Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση της δέσμευσης στην Ουκρανία και σε πέντε άλλες πρώην σοβιετικές χώρες. Τον Φεβρουάριο, στην κορύφωση των διαδηλώσεων στην πλατεία Ανεξαρτησίας τού Κιέβου, βοήθησε στην διαμεσολάβηση [1] μιας υποστηριζόμενης από την ΕΕ συμφωνίας [1] μεταξύ της αντιπολίτευσης και του τότε προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς (ο Γιανουκόβιτς εγκατέλειψε την επόμενη ημέρα). Καθώς η εχθρότητα μεταξύ Μόσχας και Κιέβου κλιμακώθηκε σε στρατιωτική αντιπαράθεση, ο Sikorski επιβεβαίωσε το κύρος του ως ένας από τους πιο εξέχοντες στην Ευρώπη υπερασπιστές τού δικαιώματος της Ουκρανίας να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς με την Δύση. Υπό την ηγεσία του, η Πολωνία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Όλο αυτό εγείρει ένα κρίσιμο ερώτημα: Μήπως η αναχώρηση του Sikorski από το Υπουργείο Εξωτερικών σηματοδοτεί ότι η Πολωνία σχεδιάζει να εγκαταλείψει την χαρακτηριστική επιθετική φωνή της στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική;

Η αναχώρηση του Sikorski είναι μέρος τού ανασχηματισμού τής κυβέρνησης αφότου ο Πολωνός πρωθυπουργός Donald Tusk (επίσης ένθερμος υποστηρικτής τής Ουκρανίας) διορίστηκε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπου θα είναι υπεύθυνος να προεδρεύει στις συνεδριάσεις των αρχηγών κρατών τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ewa Kopacz, μια μακροχρόνια σύμμαχος του Tusk και πρώην υπουργός Υγείας, ανέλαβε πρωθυπουργός τον Σεπτέμβριο. Ο Sikorski έγινε πρόεδρος του κοινοβουλίου τής Πολωνίας, και αντικαταστάθηκε ως υπουργός Εξωτερικών από τον Grzegorz Schetyna, ο οποίος διαθέτει διεθνή εμπειρία.

Για τους Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι προτιμούν μια πιο ήπια στάση απέναντι στην Ρωσία - και για το ίδιο το Κρεμλίνο - αυτές οι αλλαγές μπορεί να φαίνονται καθησυχαστικές. Η νέα πολωνική κυβέρνηση δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην εγχώρια πολιτική από όση στην κρίση στην Ουκρανία, ειδικά στην περίοδο πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές τού επόμενου έτους. Τόσο η Kopacz όσο και ο Schetyna έχουν ήδη υπαινιχθεί ότι δεν είναι διατεθειμένοι να ταιριάξουν με την ενεργό υποστήριξη της προηγούμενης κυβέρνησης στην Ουκρανία. Ερωτηθείσα στις 19 Σεπτεμβρίου αν η Πολωνία θα στείλει όπλα στην Ουκρανία, η Kopacz είπε, «Η Πολωνία θα πρέπει να ενεργεί όπως μια λογική Πολωνή», με το να βάζει πρώτα την δική της ασφάλεια. «Ξέρετε, είμαι γυναίκα», είπε. «Μπορώ να φανταστώ τι θα έκανα αν έβλεπα κάποιον να ανεμίζει ένα αιχμηρό εργαλείο ή να κρατά ένα όπλο. Η πρώτη μου σκέψη θα ήταν: Ακριβώς πίσω μου, υπάρχει το σπίτι μου και τα παιδιά μου. Έτσι θα έτρεχα πίσω για να προστατεύσω τα παιδιά μου». Πέρα από την αδόκιμη αναφορά στο φύλο της, τα σχόλια της Kopacz ενίσχυσαν τις αμφιβολίες στην Πολωνία και στο εξωτερικό σχετικά με το μήνυμα που στέλνουν στο Κίεβο και την Μόσχα, σε αυτήν την στιγμή αβεβαιότητας.

Ο Schetyna, ο νέος υπουργός Εξωτερικών, αποτελεί μια ιδιαίτερα έντονη αντίθεση σε σχέση με τον προκάτοχό του. Μέλος τού κυβερνώντος κόμματος της Πολωνίας, Πλατφόρμα Πολιτών, από τότε που ιδρύθηκε το 2001, ο Schetyna υπήρξε, μεταξύ άλλων ρόλων, υπουργός Εσωτερικών και πρόεδρος του κοινοβουλίου. Όμως, παρά το γεγονός ότι προεδρεύει της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του πολωνικού κοινοβουλίου από το 2011, δεν έχει βαρύτητα στην εξωτερική πολιτική. Του λείπει το υψηλό προφίλ και οι διεθνείς επαφές τού προκατόχου του. Ο Sikorski έχει σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης˙ Δεν είναι σαφές πόσο καλά μιλάει ο Schetyna τα αγγλικά. Ο Sikorski είναι παραγωγικός στο Twitter˙ Ο Schetyna δεν έχει λογαριασμό. (Το υπουργείο Εξωτερικών επιβεβαίωσε ότι οι υπάρχοντες λογαριασμοί τού Schetyna είναι ψεύτικοι).

Αυτές οι διαφορές στην διεθνή εμπειρία και στον χαρακτήρα είναι σημαντικές, αλλά η επιλογή τού Schetyna πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της πολωνικής πολιτικής και των εσωκομματικών αντιπαλοτήτων. Οι ηγέτες τού κυβερνώντος κόμματος «Πολιτική Πλατφόρμα» προσπαθούν να αμβλύνουν τις διαιρέσεις στο εσωτερικό τού κόμματος, το οποίο μοιάζει ότι θα μπορούσε να αρχίσει να διασπάται μετά από επτά χρόνια στην εξουσία. Ο Schetyna ήταν ο μεγαλύτερος αντίπαλος του Τουσκ στο κόμμα, και είχε περιθωριοποιηθεί τα τελευταία χρόνια. Υπήρχαν ανησυχίες στο εσωτερικό τού κόμματος ότι αυτός και οι υποστηρικτές του θα μπορούσαν σύντομα να διαχωριστούν από την «Πολιτική Πλατφόρμα» και να ιδρύσουν την δική τους ομάδα. Το ότι του δόθηκε μια εξέχουσα θέση ως υπουργός Εξωτερικών είναι μια προσπάθεια να εξευμενιστεί πριν από τις βουλευτικές εκλογές τού 2015. Η Kopacz υπαινίχθηκε αυτά τα κίνητρα, όταν συζήτησε το νέο υπουργικό συμβούλιό της, λέγοντας ότι ήταν μια περίπτωση του τύπου «όλοι οι ναύτες στο κατάστρωμα».

Το διακύβευμα είναι υψηλό. Η Πολιτική Πλατφόρμα αγωνίζεται να κρατηθεί μπροστά από τον πικρό αντίπαλο της, το συντηρητικό κόμμα τού Νόμου και της Δικαιοσύνης, το οποίο είναι στην αντιπολίτευση από το 2007. Όσον αφορά την θέση τής Πολωνίας στην Ευρώπη, θα ήταν μια καταστροφή, εάν το «Νόμος και Δικαιοσύνη» κερδίσει τις εκλογές. Όταν το «Νόμος και Δικαιοσύνη» ήταν στην κυβέρνηση από το 2005 ως το 2007, ο αρχηγός τού κόμματος Γιάροσλαβ Καζίνσκι και ο εκλιπών δίδυμος αδελφός του, Λεχ Κατσίνσκι, ο οποίος ήταν τότε πρόεδρος, έγιναν γρήγορα παρίες στην διεθνή σκηνή, αποκτώντας φήμη για ρωσοφοβία και ενοχλητική αντι-γερμανική ρητορική. Αυτή ήταν μια έντονη αντίθεση με την μετρημένη σκληρότητα του Sikorski απέναντι στην Ρωσία, καθώς κοπίασε για να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ της Βαρσοβίας και της Μόσχας αφότου το κόμμα τού «Νόμου και της Δικαιοσύνης» έχασε την εξουσία. Σε ένα άρθρο γνώμης [2] που δημοσιεύθηκε στην πολωνική εφημερίδα Rzeczpospolita στις 23 Σεπτεμβρίου, ο Σικόρσκι εξέφρασε την λύπη του για το ότι η επιθετικότητα της Ρωσίας προς την Ουκρανία είχε υπονομεύσει τις προσπάθειές του να διορθώσει τις Πολωνο-ρωσικές σχέσεις. Αλλά αν η Ρωσία σταματήσει την χρήση βίας εναντίον των γειτόνων της, έγραψε ο Sikorski, η συνεργασία είναι «και δυνατή και αναγκαία».

Η έμφαση της Βαρσοβίας στην πολιτική ασφαλείας φέτος, αντανακλά τις ανησυχίες στην πολωνική κοινωνία. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση από την CBOS [3] που διεξήχθη στα μέσα Σεπτεμβρίου, το 78% των Πολωνών πιστεύει ότι η κατάσταση στην Ουκρανία αποτελεί απειλή για την ασφάλεια της χώρας τους. Ερωτηθέντες για το πώς η διεθνής κοινότητα πρέπει να απαντήσει, οι κορυφαίες απαντήσεις περιλαμβάνουν να τεθεί πίεση στην Ρωσία (79% των ερωτηθέντων) και να επιβληθούν αυστηρότερες οικονομικές κυρώσεις σε αυτήν (69%). Αλλά αν και περισσότερο από το ήμισυ των ερωτηθέντων θεωρούν ότι ο ΟΗΕ, η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να διαδραματίσουν έναν πιο ενεργό ρόλο στην προσπάθεια για την επίλυση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, μόνο το 20% δήλωσε ότι η Πολωνία δεν έχει κάνει αρκετά. Υπό αυτήν την έννοια, η έμφαση των νέων ηγετών τής Πολωνίας στην μετριοπάθεια είναι σε αρμονία με το θέλημα του ευρύτερου πολωνικού κοινού.

Αναλόγως, η εξωτερική πολιτική τής «Πολιτικής Πλατφόρμας» θα παραμείνει πιθανότατα στην ίδια τροχιά, ακόμα και αν οι προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλάξουν κάπως στους επόμενους μήνες. «Θα προσπαθήσω και θα εισαγάγω διορθώσεις, ίσως δικές μου συμβολικές χειρονομίες, αλλά έχω την πρόθεση να συνεχίσει την πολιτική τού Radoslaw Sikorski», δήλωσε ο Schetyna σε μια πρόσφατη συνέντευξη στην πολωνική τηλεόραση.

Παρουσιάζοντας τις προτεραιότητές της ως πρωθυπουργού στο πολωνικό κοινοβούλιο την 1η Οκτωβρίου, η Kopacz ανακοίνωσε μια «ρεαλιστική πολιτική» απέναντι στα γεγονότα στην Ουκρανία, τονίζοντας την συνεργασία με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αντί να πιέζει προς τα εμπρός μόνη της. «Θα είμαστε ασφαλείς αν έχουμε τις κατάλληλες συμμαχίες, αντί να κουνάμε το σπαθί μας μόνοι μας», υπογράμμισε [4] σε συνέντευξή της αυτή την εβδομάδα στην Gazeta Wyborcza. Αυτό δείχνει ότι η Πολωνία θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία ως μέρος τής ευρύτερης Δυτικής προσπάθειες αλλά θα παίξει έναν λιγότερο ηγετικό ρόλο στην διαμόρφωση της διεθνούς αντίδρασης.

Ένας αξιωματούχος ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα παίξει έναν πιο σημαντικό ρόλο - ιδίως δεδομένης της έμφασης στην συνεργασία με το ΝΑΤΟ - είναι ο Tomasz Siemoniak, ο 47χρονος υπουργός Άμυνας. Η αναβάθμισή του σε αναπληρωτή πρωθυπουργό τον περασμένο μήνα, αναδεικνύει την έμφαση που δίνεται στην εθνική ασφάλεια της Πολωνίας στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην Ουκρανία. Έχει την υποστήριξη αμφότερων του Tusk και του προέδρου τής Πολωνίας, Bronislaw Komorowski, κάτι που είναι σημαντικό για το χαρτοφυλάκιο της άμυνας, επειδή, σύμφωνα με το σύνταγμα της Πολωνίας, ο πρόεδρος είναι ο αρχηγός [5] των Ενόπλων Δυνάμεων. Έχει ήδη προσπαθήσει να ανατρέψει ορισμένες από τις ζημίες που προκλήθηκαν από την ατυχή διατύπωση της Kopacz όταν συνέκρινε την Πολωνία σε μια «λογική Πολωνή» την περασμένη εβδομάδα. «Κατά την γνώμη μου, είναι μια πολύ καλή δήλωση σχετικά με το πώς το συμφέρον τής Πολωνίας είναι το πιο σημαντικό μέσα σε όλα αυτά», είπε [6] σε έναν πολωνικό ραδιοφωνικό σταθμό λίγο αργότερα, προσθέτοντας ότι εξεπλάγη από το γεγονός ότι τα λόγια τής πρωθυπουργού είχαν προκαλέσει τέτοια αναταραχή .

Επιπλέον, θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι ο Sikorski έχει υποχωρήσει από την πρώτη γραμμή τής πολωνικής πολιτικής. Ως πρόεδρος του κοινοβουλίου, είναι δεύτερος στην σειρά των επικεφαλής τού πολωνικού κράτους˙ Εάν ο πρόεδρος καταστεί ανίκανος, ο πρόεδρος της βουλής γίνεται προσωρινός πρόεδρος. Επίσης, παραμένει δημοφιλής - σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση, το 49% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι τον εμπιστεύεται. (Μόνο ο Komorowski τα πήγε καλύτερα.) Και ο Sikorski ποτέ δεν έχει κρύψει τις φιλοδοξίες του˙ Είναι πιθανώς μόνο θέμα χρόνου μέχρι να επιδιώξει και πάλι μια θέση υψηλότερου προφίλ στην πολιτική, είτε στην Πολωνία είτε στην διεθνή σκηνή.

Προς το παρόν, ο πρόεδρος Komorowski προέτρεψε τους Πολωνούς να δώσουν στη νέα κυβέρνηση 100 ημέρες ηρεμίας, συνδέοντας το αίτημά του με την εθνική ασφάλεια. «Η Πολωνία μέσα στο χάος μιας συνεχούς μάχης θα είναι μια πιο αδύναμη χώρα», είπε. Τα νέα πρόσωπα στην πολωνική κυβέρνηση έχουν προειδοποιηθεί από τον πρόεδρο της χώρας να διατηρήσουν τις πολιτικές τους φιλοδοξίες υπό έλεγχο. Εάν θα το κάνουν, και τι θα σημαίνει αυτό για την υποστήριξη της Πολωνίας προς την Ουκρανία και την θέση της στην Ευρώπη, είναι ένα άλλο θέμα.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142137/annabel-chapman/goodbye-to...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.foreignaffairs.com/features/letters-from/is-peace-a-done-deal...
[2] http://www.rp.pl/artykul/1143252.html
[3] http://wiadomosci.wp.pl/kat,1329,title,Sondaz-CBOS-sytuacja-na-Ukrainie-...
[4] http://wyborcza.pl/1,75478,16755521,Premier_Ewa_Kopacz_w_rozmowie_z__Wyb...
[5] http://www.president.pl/en/president/competences/commander-in-chief-of-t...
[6] http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/470347,tomasz-siemonia...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr