Μιλώντας τούρκικα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μιλώντας τούρκικα

Η αλήθεια σχετικά με τους νέους νόμους τού Ερντογάν για την γλώσσα
Περίληψη: 

Ο Ερντογάν δήλωσε πρόσφατα ότι, άμεσα, οι Τούρκοι μαθητές θα αρχίσουν να μελετούν την οθωμανική γλώσσα στο σχολείο. Αλλά για όποιον έχει ποτέ αγωνιστεί για να μάθει την πολύ δύσκολη οθωμανική γλώσσα -μερικές φορές περιγράφεται ως φάρσα για τους ιστορικούς- η επιβολή σε μια γενιά μαθητών θα μπορούσε να είναι ο πιο γρήγορος τρόπος ώστε ο Ερντογάν να καταστρέψει την δημοτικότητά του (και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, επίσης).

Ο NICK DANFORTH είναι υποψήφιος διδάκτωρ τουρκικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Georgetown.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πρόσφατα ότι, άμεσα, οι Τούρκοι μαθητές θα αρχίσουν να μελετούν την οθωμανική γλώσσα στο σχολείο. Ο Ερντογάν υπερασπίστηκε την κίνηση αυτή εξηγώντας ότι [1] η εκμάθηση της οθωμανικής, μια παλαιότερη έκδοση της τουρκικής γραμμένης σε αραβική γραφή και σε χρήση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι τις αρχές τού εικοστού αιώνα, θα βοηθήσει τους πολίτες να «επανασυνδεθούν με το παρελθόν τους». Αλλά οι επικριτές τού Ερντογάν καταδίκασαν την απόφασή του ως μια ακόμη προσπάθεια επιβολής για να προωθήσει μια συντηρητική εκδοχή τής οθωμανικής νοσταλγίας, παρόμοια με τις προσπάθειές του να χτίσει ένα αντίγραφο οθωμανικού στρατώνα στο κέντρο τής Κωνσταντινούπολης και ένα αντίγραφο οθωμανικό τέμενος στον ψηλότερο λόφο τής πόλης.

Για όποιον έχει ποτέ αγωνιστεί για να μάθει την εξαιρετικά δύσκολη οθωμανική γλώσσα -μερικές φορές περιγράφεται ως φάρσα στους ιστορικούς- η επιβολή της σε μια γενιά μαθητών μπορεί να φαίνεται σαν ο πιο γρήγορος τρόπος ώστε ο Ερντογάν να καταστρέψει την δημοτικότητά του (και της οθωμανικής αυτοκρατορίας, επίσης).

Στην πραγματικότητα, η πάλη με τα οθωμανικά κείμενα θα μπορούσε να δώσει στους μαθητές μια πρωτόγνωρη εκτίμηση για τον ιδρυτή τής σύγχρονης Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος μετέτρεψε την τουρκική γλώσσα υιοθετώντας την λατινική γραφή το 1928. Πιο σοβαρά, ακόμη και αν ένα μικρό ποσοστό μαθητών καταφέρει να μάθει περισσότερα από τα απλώς αρκετά για να περάσει τις εξετάσεις ή να διαβάζει επιγραφές σε παλιές επιτύμβιες στήλες, θα μπορούσε να παρουσιάσει μια σημαντική απειλή για την προσεκτικά καλλιεργημένη έκδοση του Ερντογάν περί του ευσεβούς οθωμανικού παρελθόντος. Πέρυσι ο Ερντογάν εξαπέλυσε δριμεία επίθεση κατά των διευθυντών μιας δημοφιλούς σαπουνόπερας γιατί υπονόησαν ότι ο Οθωμανός σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής αφιέρωνε περισσότερο χρόνο στο κρεβάτι παρά πάνω στο άλογο. Ποιος ξέρει τι θα έκανε αν οι νέοι μαθητές μπορούσαν ξαφνικά να διαβάσουν τον πλούτο τής ομοφυλοφιλικής ποίησης [2] που συντάχθηκε σε οθωμανικούς χρόνους.

GOPLACE

Μεταξύ των πολλών μεταρρυθμίσεων μέσω των οποίων ο Ατατούρκ απομάκρυνε την νέα δημοκρατία από το οθωμανικό παρελθόν της, ο γλωσσικός μετασχηματισμός ήταν από τις πιο δραματικές [3]. Εντός τριών μηνών το 1928, οι Τούρκοι πολίτες πήγαν από την αραβική γραφή στο λατινικό αλφάβητο. Παράλληλα με μια σαρωτική μεταβολή στο λεξιλόγιο -νέες εκδοχές εμφανίστηκαν για μερικές από τις πιο κοινές λέξεις, για παράδειγμα «σχολείο», «βόρεια», «νότια», και ακόμη και η φράση «για παράδειγμα»- οι αλλαγές στο αλφάβητο τελικά κατέστησαν οτιδήποτε γράφηκε πριν από το 1928 εντελώς δυσανάγνωστο στην συντριπτική πλειοψηφία των σύγχρονων Τούρκων πολιτών.

Εκεί υπήρξε, ομολογουμένως, μια πραγματική αναντιστοιχία μεταξύ των τουρκικών ήχων και των αραβικών γραμμάτων, αν και ως το 1928, είχαν συνηθίσει με επιτυχία να γράφουν τουρκικά για μια χιλιετία ή περίπου τόσο. Η οθωμανική γραφή περιλαμβάνει μερικούς χαρακτήρες που δεν έχει η αραβική -δύο επιπλέον κουκκίδες για να διακρίνεται το «P» από το «B», για παράδειγμα- αλλά η έλλειψη αραβικών φωνηέντων ήταν ακατάλληλη για τα τουρκικά έχουν πολλά φωνήεντα. Όπως και με τα αγγλικά, οι αταίριαστες ανακολουθίες μεταξύ ορθογραφίας και προφοράς αυξήθηκαν με τον χρόνο: Η τουρκική λέξη για το «αργότερα», που τώρα ευθέως γράφεται και προφέρεται ως «sonar», κατέστη περιπεπλεγμένη σε χαρακτήρες παρόμοιους με s-u / v-k-r-h στην οθωμανική γραφή. Μια τροποποιημένη αραβική γραφή θα μπορούσε να λύσει αυτά τα προβλήματα˙ Πράγματι, οι Οθωμανοί μεταρρυθμιστές είχαν ήδη υποβάλει προτάσεις για τον σκοπό αυτό στα τέλη τού 19ου και στις αρχές τού 20ού αιώνα. Αλλά ο Ατατούρκ ήθελε να φέρει τους Τούρκους πιο κοντά στην Δύση, και έτσι επέλεξε την λατινική γραφή και απόκοψε την Τουρκία από το παρελθόν της.

Εκτός από την αλλαγή στην αλφάβητο, η μετάβαση από την οθωμανική στην σύγχρονη τουρκική συνεπάγεται επίσης την αντικατάσταση λέξεων αραβικής και περσικής προέλευσης με αυθεντικά «τουρκικές» εναλλακτικές (όπως και λέξεις από τα γαλλικά, την σύγχρονη άριστη ευρωπαϊκή γλώσσα εκείνη την εποχή). Μερικές αντικαταστάσεις βρέθηκαν στην καθημερινή ομιλία των αγροτών τής Ανατολίας ή των τουρκικών λαών τής Κεντρικής Ασίας, οι οποίοι υποτίθεται ότι έχουν διασώσει μια αμόλυντη πρωτότυπη τουρκική. Άλλες απλά εφευρέθηκαν από μια ειδική επιτροπή, στην συνέχεια εισήχθησαν στις αίθουσες διδασκαλίας και τα λεξικά, όπου κάποιες έμειναν και κάποιες όχι.

Στην καλύτερη περίπτωση, στα πρώτα της στάδια, η προσπάθεια αυτή καθιστά μια ελίτ γραπτή γλώσσα κατανοητή για τις μάζες -το ισοδύναμο, ίσως, της αντικατάστασης της λατινόφωνης ρήσης sine qua non (εκ των ων ουκ άνευ) με μια απλή αγγλική λέξη όπως necessary (αναγκαίο). Μια δεκαετία αργότερα, ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις οι ίδιες έγιναν ένα ιδεολογικών κινήτρων εμπόδιο για την κατανόηση, καθώς απόλυτα κοινές λέξεις αντικαταστάθηκαν με νέες δημιουργίες τεχνητού ήχου. Φανταστείτε την κυβέρνηση να δίνει την εντολή όλα τα σήματα «Exit» να αντικατασταθούν με άλλα που θα γράφουν «Goplace». Τελικά η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε, και οι άνθρωποι σατίριζαν τους παραλογισμούς της με το να εφευρίσκουν ψεύτικους νέους όρους όπως «oturaklı götürgeç», ή «μέρος-κάθισμα-φέρνει-πράγματα» αντί για «λεωφορείο».