Τα απεγνωσμένα μέτρα της Ρωσίας

Τις τελευταίες ημέρες, η Μόσχα έχει αυξήσει δραματικά την στρατιωτική βοήθεια προς την Συρία, στέλνοντας κατ’ εκτίμηση 500 Ρώσους στρατιωτικούς στην αεροπορική βάση στο συριακό λιμάνι της Λατάκειας, μαζί με πολεμικά αεροσκάφη, ελικόπτερα, πυροβολικό, άρματα μάχης, έναν πύργο ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας, καθώς και προκατασκευασμένες μονάδες κατοικιών για μέχρι 1.000 ανθρώπους. Παρ’ όλο που η Ρωσία επιμένει ότι οι στρατιωτικοί είναι εκεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς, υπάρχουν αναφορές ότι Ρώσοι στρατιώτες συμμετέχουν στις μάχες. Η χρονική στιγμή είναι δραματική, καθώς έρχεται ενώ εκατοντάδες χιλιάδες Σύριοι φθάνουν στο κατώφλι της Ευρώπης διεκδικώντας καταφύγιο από μια σύγκρουση που έχει στοιχίσει την ζωή σε περίπου 220.000 άτομα και έχει εκτοπίσει εκατομμύρια άλλους.

Παρατηρητές στην Δύση έχουν περιγράψει την στροφή του Πούτιν στην Συρία ως μια τολμηρή και αποφασιστική κίνηση, που επιδεικνύει την αυτοπεποίθησή του ως ένας ισχυρός ηγέτης στην παγκόσμια σκηνή. Όπως δήλωσε στους New York Times ο Andrew Weiss του Ιδρύματος Carnegie για την Διεθνή Ειρήνη, «Οι Ρώσοι έχουν κάνει αριστοτεχνική δουλειά αλλάζοντας το θέμα την παραμονή της άφιξης του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Νέα Υόρκη για την 70η επέτειο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ». Ο πρόεδρος του Eurasia Group, Ian Bremmer, έγραψε στο blog του στην εφημερίδα Financial Times ότι η στρατιωτική συσσώρευση της Ρωσίας [στην Συρία] παρέχει μια ευκαιρία στον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα να αποστασιοποιηθεί από την αποτυχημένη στρατηγική του για την Συρία και να παραχωρήσει την πρωτοβουλία στην «ενισχυμένη συμμαχία της Ρωσίας, του Ιράν και της Συρίας». Ωστόσο, η τελευταία πράξη της ρωσικής επιθετικότητας δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένδειξη δύναμης, αλλά σαν μια κραυγή για βοήθεια.

Ο Πρόεδρος της Συρίας αλ Άσαντ και ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν σφίγγουν τα χέρια κατά την διάρκεια τελετής υπογραφής στο Κρεμλίνο, στις 25 Ιανουαρίου 2005. SERGEI CHIRIKOV / REUTERS
--------------------

Η επιθετικότητα του Πούτιν στην Ουκρανία έχει αποδώσει πενιχρά αποτελέσματα. Στην πραγματικότητα, για την Ρωσία τα οφέλη από την κατάληψη της Κριμαίας και την δημιουργία μιας παγωμένης σύγκρουσης στην Donbas είναι πολύ μικρότερα από το κόστος. Ο Πούτιν υποτίμησε κατά πολύ την αντίδραση της Δύσης στις περιπέτειές του στην Ουκρανία, υπολογίζοντας σε κάτι που θα έμοιαζε με τον τρόπο που η Ευρώπη υποδέχτηκε την εισβολή του στην Γεωργία το 2008. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση, με επικεφαλής την Γερμανία, τιμώρησε την Ρωσία για την προσάρτηση της Κριμαίας με καταστροφικές κυρώσεις. Οι κυρώσεις έχουν μειώσει σοβαρά τις ξένες επενδύσεις στην Ρωσία και συνέβαλλαν σε μια συνεχή οικονομική ύφεση που βάζει τον Πούτιν υπό πίεση.

Ο Πούτιν υποτίμησε επίσης την μακροπρόθεσμη ζημιά που θα έκανε επί της ήπιας δύναμης της Ρωσίας η εισβολή του στην Ουκρανία, ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις της με τις μεγαλύτερες και πιο στρατηγικές πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Δημοσκοπήσεις και ψηφοφορίες γνώμης δείχνουν ότι οι περισσότεροι Ουκρανοί θεωρούν την Ρωσία ως εχθρό και κατά πάσα πιθανότητα θα την βλέπουν έτσι για δεκαετίες. Η Ουκρανία έχει απαγορεύσει την ρωσική τηλεόραση και μείωσε τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου (ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά για το ρωσικό φυσικό αέριο), και ζητεί τώρα να εκδιωχθεί η Ρωσία από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Το πρόβλημα για τον Πούτιν είναι ότι δεν μπορεί εύκολα να αποστασιοποιηθεί από αυτή την καταστροφή. Το να φύγει και να παραδεχτεί την ήττα του θα του μείωνε το κύρος και, ενδεχομένως, την εξουσία. Το να μείνει και να υποστεί τις συνέπειες των οικονομικών απωλειών, την στρατιωτική φθορά, και τις Δυτικές κυρώσεις θα είναι επίσης επώδυνο μακροπρόθεσμα, δεδομένου ότι οι περισσότεροι Ρώσοι δεν υποστηρίζουν την άμεση εμπλοκή στην Ανατολική Ουκρανία και ο Πούτιν θα πρέπει να κρύψει προσεκτικά τις απώλειες. Δεν μπορεί, ωστόσο, να κρύψει τις ζημιές στην ρωσική οικονομία και τελικά θα κληθεί να λογοδοτήσει.

Η ξαφνική στροφή του Πούτιν στην Συρία του επιτρέπει να επιτύχει μερικούς βασικούς στόχους. Πρώτον, βγάζει την Ουκρανία από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Διανοούμενοι της εξωτερικής πολιτικής στην Μόσχα πιστεύουν ή ελπίζουν ότι, εάν η Ουκρανία ησυχάσει για λίγο, η Δύση θα την ξεχάσει και τελικά θα άρει τις κυρώσεις. Δεύτερον, τοποθετεί τον Πούτιν ως έναν σημαντικό παγκόσμιο ηγέτη με τον οποίο η Δύση μπορεί και πρέπει να κάνει δουλειές.

Οι φωτογραφίες του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ και του Ρώσου ηγέτη Βλαντιμίρ Πούτιν φαίνονται κατά την διάρκεια διαδήλωσης υπέρ του Άσαντ μπροστά από την ρωσική πρεσβεία στην Δαμασκό, στις 6 Μαρτίου 2012. FREEDOM HOUSE / FLICKR
---------------------

Στο πλαίσιο αυτό, ο Πούτιν έχει ήδη κερδίσει μια νίκη –ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου σχεδιάζει να επισκεφθεί την Μόσχα [1] την Δευτέρα, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Άστον Κάρτερ μίλησε με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Σοϊγκού για πρώτη φορά από την ανάληψη των καθηκόντων του την Παρασκευή για την «αποκλιμάκωση» στην Συρία, και οι The New York Times αναφέρουν ότι ο Λευκός Οίκος εξετάζει μια συνάντηση μεταξύ Ομπάμα και Πούτιν [2] όταν ο Πούτιν θα έλθει για να απευθυνθεί στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στο τέλος Σεπτεμβρίου. Αυτό το υψηλό επίπεδο προσοχής είναι κεντρικής σημασίας για ό, τι ελπίζει ο Πούτιν να επιτύχει με την μετακίνηση στρατευμάτων και εξοπλισμού στην Συρία -για να διασώσει την κακή διεθνή φήμη του και να αντιμετωπίζεται ως ένας σημαντικός ηγέτης στις παγκόσμιες υποθέσεις. Τελικά, φυσικά, ο Πούτιν επιθυμεί να προστατεύσει τον άνθρωπό του στην Δαμασκό.

Ωστόσο, πριν οι Ηνωμένες Πολιτείες δώσουν δωρεάν στον Πούτιν όλα όσα θέλει, θα πρέπει να εξετάσουν το κόστος και τα οφέλη της προσχώρησής τους σε αυτό το συγκεκριμένο τέχνασμα. Μια συνάντηση δεν θα πρέπει να είναι ανέξοδη για τον Πούτιν. Στην πραγματικότητα, η Δύση θα πρέπει να χρησιμοποιήσει την απόγνωσή του ως περιουσιακό στοιχείο.

Ειδικότερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να απαιτήσουν παραχωρήσεις στην Ουκρανία ως αντάλλαγμα για την δημόσια αναγνώρισή τους στον Πούτιν.

Κατά την διάρκεια της «επανεκκίνησης» [των σχέσεων με την Ρωσία], η κυβέρνηση Ομπάμα έκανε το λάθος να ανταλλάξει παραχωρήσεις στην Ευρώπη (όπως η ακύρωση της αντιπυραυλικής ασπίδας) για την βοήθεια της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή. Εκείνη την εποχή, η Μέση Ανατολή θεωρήθηκε ως πιο σημαντική στρατηγική προτεραιότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή εκεί ήταν μεγαλύτερες οι εκκλήσεις για στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ. Ωστόσο, η στρατηγική των ΗΠΑ και οι στόχους τους ήταν ασαφείς, και είναι αμφίβολο το τι βοήθεια μπορεί να παράσχει πραγματικά η Ρωσία εκεί, που να είναι καθοριστικής αξίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η λεγόμενη βοήθεια της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή αποτελείται κυρίως από το να πείθει ή να βοηθά τις Ηνωμένες Πολιτείες να κάνουν πράγματα που ωφελούν την Ρωσία και τον πυρήνα των συμμάχων τους στην περιοχή, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες πληρώνουν τα έξοδα. Στο Ιράν, η Ρωσία είχε ένα έντονο ενδιαφέρον να ενεργεί ως μεσίτης, εμποδίζοντας το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, και πουλώντας στο Ιράν πυρηνικούς αντιδραστήρες και όπλα. Η Ρωσία αποκόμισε άμεσα οφέλη, και οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέβαλλαν το κόστος για να φέρουν το Ιράν στο τραπέζι [των συνομιλιών]. Η προσφερόμενη βοήθεια της Μόσχας στην Συρία εξαρτάται από την προσχώρηση της Ουάσιγκτον στην στήριξη του καθεστώτος Άσαντ, ενώ η Ρωσία συνεχίζει να ξεφεύγει δωρεάν με τις αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (που ονομάζεται επίσης και ISIS).

Εργαζόμενοι ξεφορτώνουν ανθρωπιστική βοήθεια που αποστέλλεται από την Ρωσία προς την συριακή κυβέρνηση στο αεροδρόμιο της Δαμασκού, σε αυτή την φωτογραφία που διανεμήθηκε από το εθνικό πρακτορείο ειδήσεων SANA της Συρίας, στις 19 Ιανουαρίου 2014. REUTERS
--------------------------------

Η Ρωσία δεν έχει την ισχύ για να επιφέρει ένα ευτυχισμένο τέλος στην ιστορία της Συρίας. Η Συρία είναι μια καταστροφή. Καμία λύση δεν είναι καλή˙ υπάρχουν μόνο μερικές που είναι χειρότερες από τις άλλες. Η Ρωσία μπορεί να είναι σε θέση να βοηθήσει κάπως στην αποτροπή της πλήρους ανάληψης του ελέγχου από το ISIS, αλλά το έχει ήδη κάνει αυτό -χωρίς να θέσει τέρμα στην μάχη. Μπορεί να ενισχύσει την κυβέρνηση Άσαντ, αλλά αυτό είναι μια μικτή ευλογία. Μπορεί να αποτρέψει τα ρωσικά στρατεύματα από το να χτυπήσουν υποστηριζόμενους από τις ΗΠΑ αντάρτες, αλλά και οι δύο πλευρές έχουν συμφέρον από το γεγονός αυτό, χωρίς συναντήσεις υψηλού επιπέδου. Η υπόσχεση του Πούτιν στην Συρία είναι ψεύτικη. Η τελευταία τολμηρή και απατηλή πρωτοβουλία του φαίνεται να συντηρεί την ελπίδα, αλλά μόνο και μόνο επειδή η κατάσταση είναι τόσο απελπιστική.

Αντίθετα, οι Δυτικοί στόχοι στην Ευρώπη είναι αρκετά σαφείς και επιτεύξιμοι, και, τελικά, είναι πιο σημαντικοί. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε κρίση οικονομική και στρατηγική. Η μεταναστευτική κρίση έχει βάλει ένα προσωρινό τέλος στα ελεύθερα ταξίδια στο εσωτερικό της Ευρώπης. Η ελληνική κρίση έχει πλήξει την ενότητα της ευρωζώνης. Η ολοκλήρωση στην ήπειρο απειλείται από ένα πιθανό Brexit. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν έντονο ενδιαφέρον για την πρόληψη της διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο αγώνας για την Ουκρανία είναι, από πολλές απόψεις, μια μάχη για την Ευρωπαϊκή Ένωση: Να προστατέψει το δικαίωμα των κρατών να ενταχθούν στην Ένωση και στην αποστολή της Ένωσης για την εξάπλωση της ειρήνης μέσω του εμπορίου και της ενσωμάτωσης. Τελικά, η μάχη για την Ουκρανία είναι επίσης σχετικά με την ενσωμάτωση και της Ρωσίας στις ευρωπαϊκές οικονομικές δομές και τις δομές ασφαλείας.

Ως προϋπόθεση για να έρθουν στο τραπέζι για την Συρία και να αντιμετωπίσουν τον Πούτιν ως τον παγκόσμιο ηγέτη που απεγνωσμένα θέλει να είναι, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να ζητήσουν παραχωρήσεις στην Ουκρανία. Δηλαδή, η Ρωσία πρέπει να αναγνωρίσει το δικαίωμα της Ουκρανίας να ελέγχει τα σύνορά της στα ανατολικά, θα πρέπει να αποσύρει ρωσικό στρατό και εξοπλισμό, και πρέπει να πιέσει τους ηγέτες των ξεσηκωμένων δημοκρατιών να παραδώσουν την εξουσία πίσω στο Κίεβο με αντάλλαγμα αμνηστία και μια συμφωνία καταμερισμού της εξουσίας, ίσως με πρότυπο την συμφωνία της Βόρειας Ιρλανδίας. Θα είναι πιο εύκολο για τον Πούτιν να αποκλιμακώσει στην Ουκρανία -κάτι που πρέπει να κάνει, που είναι επίσης προς το συμφέρον του- αφότου φωτογραφηθεί καθήμενος σε ένα τραπέζι με τους Δυτικούς ηγέτες και ανταλλάσσοντας χειραψίες μαζί τους. Αλλά η υπόσχεση πρέπει να έχει εξασφαλιστεί από πριν.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2015-09-20/russias-despera...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.nytimes.com/2015/09/17/world/middleeast/israel-benjamin-netan...
[2] https://www.washingtonpost.com/world/kerry-sees-talks-with-russia-over-i...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition