Πηγαίνοντας νότια

Στο τέλος του 2015, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ [1] αντιμετώπισε μια απροσδόκητη πρόκληση για την ντε φάκτο ηγεσία της [2] στην πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Γερμανία, η από μακρού χρόνου οδηγός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την οικονομία [3] και την μετανάστευση [4] δεν έχει δει την ηγεμονία της να αμφισβητείται από κανέναν άλλον εκτός από την ιταλική κυβέρνηση [5] και τον ντόμπρο πρωθυπουργό της, τον Matteo Renzi [6]. Η Ρώμη, φαίνεται, τελικά ψάχνει να ανακτήσει τις απώλειες στην αξιοπιστία της που υπέστη κατά την διάρκεια της θητείας του πρώην πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι [7] καθώς και τις περιορισμένες επιτυχίες στην εξωτερική της πολιτική από τότε.

Εδώ, η Ιταλία βοηθιέται από το γεγονός ότι η δημοτικότητα της Γερμανίας [8] φθίνει, εν μέρει χάρη στα μέτρα αντιλαϊκής λιτότητας [9] στα οποία εξανάγκασε την Αθήνα ως αντάλλαγμα για να την διασώσει οικονομικά η ΕΕ [10]. Σε χώρες όπως η Ελλάδα [11], η Ιταλία [12] και η Ισπανία [13] που σήμερα πάσχουν από ελέγχους επί του προϋπολογισμού τους, είναι προφανές ότι οι κυρίαρχες βιομηχανικές και οικονομικές ελίτ που τάσσονται υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνονται ολοένα και πιο αρνητικές απέναντι στις υπό γερμανική ηγεσία ευρωπαϊκές πολιτικές [14]. Και τώρα, η ακαμψία του Βερολίνου θεωρείται πλέον ως εμπόδιο για τις εθνικές επενδύσεις και την ανάκαμψη. Ίσως ως απάντηση σε αυτό, η Ιταλία, επί μακρόν σιωπηλή σχετικά με το θέμα της λιτότητας στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, τώρα φαίνεται να είναι πρόθυμη -με κάποιες επίμονες επιφυλάξεις- να προσπαθήσει να υπονομεύσει ενεργά την γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη [15].

ΣΤΑ ΣΙΓΟΥΡΑ

Το πρώτο μέτωπο της Ιταλίας στον πόλεμο αυτό είναι η διάσωση των τραπεζών [16]. Κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών, το Βερολίνο έσπρωξε τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου [17] να σφίξουν το ζωνάρι τους και ενέκρινε τσιγκούνικα οικονομικά πακέτα για τις προβληματικές τράπεζες της περιοχής. Η Ρώμη, πιθανότατα για κοινωνικούς και εκλογικούς λόγους, τάσσεται υπέρ των αυστηρών μέτρων προστασίας των πιστωτών αν οι τράπεζες αποτύχουν. Πάνω απ 'όλα, ο Renzi θέλει να δει μια ευρωπαϊκή ασφάλεια επί των καταθέσεων [18] από κοινού με όλα τα κράτη-μέλη, κάτι που μαζί με την προοπτική ενός εναρμονισμένου τραπεζικού συστήματος της ΕΕ [19] θα συγκεντρώσει την συλλογική ευθύνη. Η θέση του υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή [20] και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα [21] αλλά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ζωηρή αντιπολίτευση από τις γερμανικές Αρχές. Με άλλα λόγια, μια κοινή πολιτική ασφάλειας θα είναι δυνατή μόνο αφότου μειωθούν τα εθνικά δημόσια χρέη. Σύμφωνα με πολλούς, συμπεριλαμβανομένου του διευθυντή της Bundesbank, Jens Weidmann, [22], η αρχή του επιμερισμού του βάρους είναι θεμελιώδους σημασίας, διότι οι πιστωτές πρέπει να συμβάλουν στην «αποτυχία» των τραπεζών τους, έτσι ώστε να υπάρχει λιγότερη κρατική παρέμβαση και [λιγότερη] χρήση των δημόσιων πόρων. Ομοίως, ένα μέρος της βόρειας ευρωπαϊκής κοινής γνώμης δεν εμπιστεύεται την οικονομική ακεραιότητα της νότιας Ευρώπης, και εξέφρασε τον φόβο της για τα χρήματα που πηγαίνουν προς την δημοσιονομική εξυγίανση λιγότερο αξιόπιστων κρατών.

Λαμβάνοντας αυτή την στάση, το κοινό και οι πολιτικοί αποκαλύπτουν διπλά μέτρα και σταθμά. Η Γερμανία ενέκρινε ένα σχέδιο διάσωσης για την HSH Nordbank [23] όταν ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Από το 2008, το γερμανικό κράτος ενίσχυσε με 197 δισεκατομμύρια ευρώ το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, περίπου ισοδύναμη με το 7% του εθνικού ΑΕΠ. Από την άλλη πλευρά, όμως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προειδοποιήσει την Ιταλία ότι η υποστήριξή της για την τοπική τράπεζα Banca Tercas [24] είναι ασυμβίβαστη με τους κανόνες της διεθνούς οικονομικής βοήθειας.

Είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί η Ιταλία είναι δυσαρεστημένη. Οι οικονομικές πολιτικές της ΕΕ [25] που προωθούνται από την Γερμανία απέτυχαν να εξασφαλίσουν ουσιαστική οικονομική ανάκαμψη και δεν έχουν περιορίσει την ανεργία. Η ανεργία [26] στην Ευρωπαϊκή Ένωση έφτασε το 10,5% τον Νοέμβριο του 2015 (πέφτοντας μόλις μια ποσοστιαία μονάδα σε σχέση με έναν χρόνο πριν). Το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα [27] ήταν ένα εντυπωσιακό 24,6% και της Ισπανίας 21,4%. Παρά τα στοιχεία αυτά, έχει καταστεί αδύνατο για τους υπαλλήλους της ΕΕ να παραδεχτούν την ήττα τους -κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι απορρίπτουν ανοιχτά τις τρέχουσες πολιτικές της Ένωσης, και μέχρι που μπορεί να απαιτηθούν ακόμη περισσότερα ευρωπαϊκής υποστήριξης προγράμματα αναζωογόνησης [28] σε κρατικό επίπεδο για την Ιταλία και πέρα από αυτήν. Εν τω μεταξύ, οι πολίτες σε όλη την Ευρώπη είναι κολλημένοι στο να αναρωτιούνται αν οι κυβερνήσεις τους είναι πραγματικά ικανές να κυβερνήσουν˙ η πιο πρόσφατη δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου [29] τον Δεκέμβριο του 2015 δείχνει ότι το 41% των Ευρωπαίων είναι απαισιόδοξοι για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης [30], και το 54% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι η φωνή τους δεν μετράει.

Φορτηγά μπλοκάρουν τα διόδια σε έναν αυτοκινητόδρομο κατά την διάρκεια μιας απεργίας στις μεταφορές, σε μια αεροφωτογραφία που ελήφθη στα περίχωρα της Ρώμης, στις 12 Δεκεμβρίου του 2007. ALBERTO BERTI / REUTERS
---------------------------------