Πλουσιότερος κόσμος, φτωχότερα έθνη

Ταυτόχρονα, η ροή της παγκόσμιας παραγωγής σε χώρες με χαμηλότερους μισθούς στόχευσε εργαζόμενους στον αναπτυγμένο κόσμο που άλλοτε απολάμβαναν υψηλόμισθη εργασία –σε αμφότερες τις βιομηχανίες των υπαλλήλων και των εργατών- και στέρησαν σε πολλούς τα προς το ζην. Μια μελέτη από οικονομολόγους στο MIT εκτιμά ότι έχουν χαθεί 2,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ λόγω της μετατόπισης από την τοπική παραγωγή στις εισαγωγές [7]. Έτσι, τα τελευταία 30 χρόνια, οι καρποί της παγκόσμιας ανάπτυξης εντός των πλούσιων χωρών έχουν συγκεντρωθεί εντόνως στα χέρια των παγκόσμιων διευθυντών, στελεχών και χρηματοοικονομικών [στελεχών]. Ως αποτέλεσμα, εκείνοι στις μεσαίες και κατώτερες τάξεις -τα μεσαία στελέχη και οι ιδιοκτήτες των τοπικών επιχειρήσεων μικρής κλίμακας, για παράδειγμα- αισθάνονται ότι έχουν μείνει πίσω και χάνουν το καθεστώς τους της μεσαίας τάξης μέσα στην ίδια τους την χώρα. Και πολλοί κυριολεκτικά το έχασαν: Μια νέα μελέτη από το Pew Research Center [8] διαπίστωσε ότι ενώ το 61% των ενηλίκων των ΗΠΑ ζούσε σε νοικοκυριά της μεσαίας τάξης το 1971, μέχρι το 2014 το μερίδιο είχε πέσει στο 50%.

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, εκείνοι που έχουν καταφέρει να αποκτήσουν μια εκπαίδευση ή ένα κομμάτι κεφαλαίου και μετακόμισαν στις πόλεις ήταν σε θέση να αφήσουν την πικρή φτώχεια πίσω τους. Εκατομμύρια έχουν αποκτήσει υπαλληλικές θέσεις εργασίας και τα παρελκόμενα της ζωής της μεσαίας τάξης. Πολλοί από αυτούς εντός της μεσαίας τάξης έχουν πλέον τα μέσα για να μεταναστεύσουν σε αναπτυγμένες χώρες. Αν και η απόδειξη είναι ισχυρή ότι οι μετανάστες δεν παίρνουν τις δουλειές από τους Αμερικανούς -τείνουν να λαμβάνουν θέσεις εργασίας στα υψηλότερα και χαμηλότερα άκρα του φάσματος, όπως οι γιατροί και οι μηχανικοί ή οι εργάτες στις κατασκευές και την γεωργία- η αύξηση της μετανάστευσης συνέβαλε στην άποψη της μεσαίας τάξης ότι ο κόσμος της αλλάζει πέρα από κάθε αναγνώριση. Με το να κατηγορούν τους μετανάστες για τις οικονομικές δυσκολίες που στην πραγματικότητα προκλήθηκαν από τις αλλαγές στην παγκοσμιοποίηση και την τεχνολογία, οι σωβινιστές (nativists) τροφοδοτούν την δυσαρέσκεια, χρησιμοποιώντας εκκλήσεις για περιορισμένη μετανάστευση ώστε να πολώσουν την εσωτερική πολιτική. Ακόμα κι αν η μετανάστευση έχει ενισχύσει την οικονομία των ΗΠΑ και εμπλουτίσει το πολιτισμός τους, τα νέα πρότυπα της παγκόσμιας ανισότητας προκαλούν τόσο τους Αμερικανούς όσο και τους Ευρωπαίους να στραφούν ενάντια σε αυτό που θα έπρεπε να είναι μια πηγή οικονομικής ισχύος και ανανέωσης.

Ένας μοναχικός διαδηλωτής του Occupy Wall Street κάθεται απέναντι από το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, στις 8 Ιουνίου 2012. BRENDAN MCDERMID / REUTERS
----------------------------------

Η δυσαρέσκεια ενάντια στην αυξανόμενη ανισότητα είναι αισθητή μέσα στον αναπτυσσόμενο κόσμο, επίσης. Εκείνοι που παραμένουν κολλημένοι στα χωριά και τις παραγκουπόλεις, ή που εργάζονται σε ορυχεία και άλλες επικίνδυνες εργασίες, αισθάνονται παγιδευμένοι από την φτώχεια και όμως χλευάζουν το θέαμα εκείνων που έχουν αποκτήσει σκανδαλώδη ποσά πλούτου. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η Αραβική Άνοιξη, η οποία ήταν κατά πολύ ένα σύμπτωμα της βαθιάς οικονομικής κακουχίας, ξέσπασε την συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κραυγή στους δρόμους κατά την διάρκεια της αιγυπτιακής επανάστασης του 2011 ήταν, «Φορούν τις τελευταίες τάσεις της μόδας, ενώ ζούμε δέκα σε ένα δωμάτιο!». Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, η ανισότητα έχει αυξηθεί απότομα. Στην Ινδονησία και την Ινδία, ο συντελεστής Gini έχει αυξηθεί σημαντικά -στην τελευταία, σχεδόν όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1980. Στην Κίνα, ο συντελεστής Gini έχει αυξηθεί κατά δύο φορές περισσότερο από όσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθιστώντας την Κίνα μια από τις πιο άνισες χώρες στον κόσμο. Μια πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών [9] σημειώνει ότι μεταξύ 1990 και 2010, η εισοδηματική ανισότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες αυξήθηκε κατά 11%˙ πιο σημαντικό, περισσότερο από το 75% του πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες κοινωνίες ζει σε μέρη όπου η ανισότητα είναι σήμερα μεγαλύτερη από ό, τι το 1990.

Αυτή η απογοήτευση απηχεί σε παγκόσμιο επίπεδο, επίσης. Οι μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες στην Ασία, την Λατινική Αμερική και την Μέση Ανατολή είναι θυμωμένες για το ότι εξακολουθούν να παραμένουν έξω από τους ηγετικούς ρόλους στους μεγάλους θεσμούς της παγκόσμιας διακυβέρνησης, δημιουργημένους από τις αναπτυγμένες χώρες. Το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξακολουθούν να είναι κατά κύριο λόγο αποκλειστικά ευρω-αμερικανικό κλαμπ. Η τάση αυτή πιέζει τις αναπτυσσόμενες χώρες να εμφανίζουν πιο επιθετικές συμπεριφορές. Ώθησε την Κίνα, για παράδειγμα, να δημιουργήσει την δική της Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank) ως εναλλακτική λύση για την Παγκόσμια Τράπεζα. Γι αυτό, επίσης, εν μέρει η Κίνα έχει αρχίσει να επιβάλλεται στρατιωτικά στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Θέλει να αποδείξει ότι κι εκείνη είναι μια κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη.