Τα επόμενα 25 χρόνια της Ουκρανίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα επόμενα 25 χρόνια της Ουκρανίας

Προχωρώντας προς τα εμπρός υπό μια μόνιμη ρωσική απειλή

Ανεξάρτητα από το πώς εξελίσσονται οι τάσεις αυτές, οι πιθανότητες είναι ότι κάποιος συνδυασμός τους θα χαρακτηρίζει την γεωπολιτική γειτονιά της Ουκρανίας για τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια. Το χειρότερο σενάριο για την Ουκρανία θα είναι να αποσπαστεί η προσοχή των Ηνωμένων Πολιτειών λόγω των εσωτερικών προβλημάτων και των αποτυχιών τους στο εξωτερικό, μια αδύναμη Ευρώπη, και είτε μια ισχυρή, επιθετική Ρωσία είτε μια Ρωσία σε αποσύνθεση. Η καλύτερη περίπτωση θα ήταν μια ισχυρή, δεσμευμένη Δύση, η οποία θα κάνει λιγότερο απειλητικό οτιδήποτε συμβαίνει στην Ρωσία. Δυστυχώς, αυτό φαίνεται λιγότερο πιθανό από όσο το χειρότερο σενάριο.

Δεδομένων αυτών των αβεβαιοτήτων, οι πολιτικοί της Ουκρανίας χρειάζονται ένα ισχυρό σύνολο αρχών για να τους καθοδηγεί.

Κατ’ αρχάς, το Κίεβο θα πρέπει να κάνει την δική του επιβίωση ως ανεξάρτητο, δημοκρατικό κράτος επιτακτική στρατηγική προτεραιότητα του. Όλες οι άλλες ανησυχίες θα πρέπει να είναι υποδεέστερες. Αυτό σημαίνει, πάνω απ’ όλα, την μετατόπιση της προσοχής της πολιτικής από την Κριμαία και την κατεχόμενη Donbas, στο κράτος και την οικοδόμηση του κράτους σε μια ελεύθερη Ουκρανία. Αυτό δεν χρειάζεται να σημαίνει αναγνώριση της προσάρτησης από την Ρωσία, αλλά το Κίεβο θα πρέπει να ζήσει με την προσωρινή απώλεια των περιοχών αυτών, ή την οιονεί επανένταξή τους με συνομοσπονδιακούς όρους, προκειμένου να επικεντρωθεί στην δύσκολη, αλλά εδώ και καιρό απαραίτητη αναδιάρθρωση που χρειάζεται για να κάνει την Δυτικοποίηση της Ουκρανίας αμετάκλητη και να ελαχιστοποιήσει τα τρωτά σημεία της απέναντι στην ρωσική επιθετικότητα.

Δεύτερον, η Ουκρανία πρέπει να καταλάβει ότι είναι η μόνη υπεύθυνη για την επιβίωσή της. Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η Ρωσία του Πούτιν έχει γίνει μια υπαρξιακή απειλή, καμία Δυτική χώρα δεν είναι σήμερα έτοιμη να εγκαταλείψει τις ελπίδες της για μια επαναπροσέγγιση και να πολεμήσει την Ρωσία για λογαριασμό της Ουκρανίας. Αυτό μπορεί να αλλάξει, ειδικά αν ο Πούτιν χτυπήσει και πάλι, αλλά μάλλον όχι στο άμεσο μέλλον.

Τρίτον, η επιβίωση της Ουκρανίας στηρίζεται σε τέσσερις διασυνδεδεμένους πυλώνες: Έναν ισχυρό στρατό, μια ισχυρή οικονομία, μια ισχυρή δημοκρατία, και έναν πατριωτικό πληθυσμό. Κανείς από αυτούς τους πυλώνες δεν μπορεί να σταθεί χωρίς τους άλλους. Μόνο ένας ισχυρός στρατός μπορεί να αποτρέψει περαιτέρω ρωσικές επιδρομές και έτσι να προσφέρει τις προϋποθέσεις στους οικονομικούς και δημοκρατικούς θεσμούς να αναπτυχθούν και να ευδοκιμήσουν. Μια αναπτυσσόμενη οικονομία αποτελεί προϋπόθεση για έναν ισχυρό στρατό, μια ζωηρή δημοκρατία, και έναν πατριωτικό πληθυσμό˙ μια ανοιχτή, δημοκρατική κοινωνία εξασφαλίζει μια δυναμική οικονομία και έναν υποστηρικτικό πληθυσμό˙ και η λαϊκή στήριξη είναι απαραίτητη για έναν ισχυρό στρατό και μια ισχυρή δημοκρατία.

Μεταξύ αυτών, όμως, η Ουκρανία πρέπει να κάνει την οικονομική ανάπτυξη άμεση προτεραιότητά της. Ο στρατός και η δημοκρατία της είναι αρκετά ισχυροί για την ώρα, και ο λαϊκός πατριωτισμός είναι σε υψηλό επίπεδο επίσης. Αλλά αυτοί οι τρεις πυλώνες θα αποδυναμωθούν αν η οικονομία της Ουκρανίας δεν αναπτύσσεται με ρυθμούς σχεδόν διψήφιους. Η Ουκρανία δαπανά σήμερα το 5% του ΑΕΠ της για τις ένοπλες δυνάμεις της, μια τεράστια πίεση σε μια φτωχή χώρα. Η δημοκρατία απαιτεί μια διευρυνόμενη μεσαία τάξη -ως αντίβαρο στις ισχυρές πολιτικές και οικονομικές ελίτ, ως εγγυητή της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, και ως θύλακα των φιλελεύθερων αξιών. Αλλά, προς το παρόν, η μεσαία τάξη μειώνεται στην Ουκρανία. Και ο πατριωτισμός είναι δύσκολο να διατηρηθεί κάτω από τιμωρητικές οικονομικές συνθήκες. Μια ισχυρή οικονομία θα επιτρέψει επίσης στην Ουκρανία να ακολουθήσει μια εξωτερική πολιτική που θα έχει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και θα εμπνεύσει στην σημερινή κυβέρνησή της μεγαλύτερη νομιμοποίηση.

Τέταρτον, αν και η Ουκρανία θα πρέπει να κάνει ό, τι είναι δυνατόν για την εξάλειψη της διαφθοράς, το κλειδί για την δημιουργία ταχείας και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης είναι η μικρού και μεσαίου μεγέθους επιχειρηματικότητα. Η Ουκρανία έχει τεράστια αποθέματα εντυπωσιακού ανθρώπινου κεφαλαίου που θα μπορούσε, αν του επιτραπεί από τον σωστό συνδυασμό οικονομικών κινήτρων, να παραγάγει τόση ανάπτυξη όσο και ο εξαιρετικά ανεπτυγμένος τομέας της τής τεχνολογία της πληροφορικής. Μέχρι αυτό το ανθρώπινο κεφάλαιο να αρχίσει να χρησιμοποιείται παραγωγικά, η οικονομία της Ουκρανίας θα μένει πάντα μαραζωμένη. Όπως έχουν αποδείξει η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες του 19ου αιώνα, και η σημερινή Βραζιλία, η Κίνα και η Ινδία, αν κινητοποιηθεί το ανθρώπινο κεφάλαιο, οι διεφθαρμένες οικονομίες μπορούν και όντως αναπτύσσονται με πολύ υψηλούς ρυθμούς. Ακόμη και η διεφθαρμένη Ουκρανία απόλαυσε ποσοστά ανάπτυξης 7% έως 8% και σημαντικές εισροές ξένων κεφαλαίων κατά το πρόσφατο παρελθόν. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ουκρανία στέρεψαν τα τελευταία δύο χρόνια όχι λόγω κάποιας αιφνίδιας ανόδου της διαφθοράς, αλλά λόγω του πολέμου με την Ρωσία.

Η Ουκρανία έχει υιοθετήσει μια εντυπωσιακή σειρά οικονομικών μεταρρυθμίσεων από την εποχή της Επανάστασης της euromaidan το 2014, και το αποτέλεσμα είναι ότι δύο χρόνια σημαντικής αρνητικής ανάπτυξης έχουν μεταφραστεί σε ανάπτυξη 1% με 2% το 2016. Πρέπει όμως να γίνουν περισσότερα. Μεταξύ άλλων, το Κίεβο πρέπει να πουλήσει τις κρατικές επιχειρήσεις του, να ιδιωτικοποιήσει την γη του, να μειώσει τον όγκο του κράτους ενώ θα αυξήσει τους μισθούς, να απλοποιήσει ριζικά τις διαδικασίες για την ίδρυση επιχειρήσεων, και να βρει κάποια μορφή modus vivendi με τους ολιγάρχες και τους λογαριασμούς τους στο εξωτερικό. Αν υιοθετηθούν αυτά και άλλα μέτρα -όπως το να προληφθεί η οριστική κατάσχεση ακινήτων από ολιγάρχες, κρατικούς αξιωματούχους, και [άτομα] του οργανωμένου εγκλήματος- και ο πόλεμος στα ανατολικά παραμείνει σε ακινησία, οι ξένοι επενδυτές θα επιστρέψουν και, μαζί με Ουκρανούς επιχειρηματίες, θα επεκτείνουν σημαντικά την οικονομία.