Μήπως ο ISIS διαλύεται; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μήπως ο ISIS διαλύεται;

Τι υπονοούν οι επιχειρήσεις του στα μήντια

Παρά το γεγονός ότι η ανάλυση των μέσων ενημέρωσης μας δείχνει ότι οι θυγατρικές στο εξωτερικό είναι ακόμα σημαντικές για το ISIS, είναι αναμφισβήτητο ότι ο πυρήνας της ομάδας δεν αναφέρεται πλέον στην δραστηριότητα των θυγατρικών του όπως στο παρελθόν. Σίγουρα, το Πρακτορείο Ειδήσεων Amaq, το επίσημο μέσο ενημέρωσης του ISIS, ανέλαβε μέρος του διεθνούς φόρτου ενημέρωσης, αλλά τούτο είναι αναμφισβήτητο: Οι δρώντες του ISIS στην Συρία και το Ιράκ, οι οποίοι αναφέρουν σχετικά με τις δράσεις τους και μόνο, έχουν φορτωθεί το κύριο βάρος της ουτοπικής επιχείρησης του χτισίματος της εικόνας του (branding) πολύ περισσότερο από όσο πριν.

Στο απόγειό του αυτοαποκαλούμενου χαλιφάτου το 2014 και το 2015, η οργάνωση ήταν πολύ καλύτερη στο να κάνει μάρκετινγκ του εαυτού της ως μια υπερ-κρατική εξέγερση. Από την δυτική Αφρική ως την νότια Ασία, οι θυγατρικές της δεν είχαν απλώς υιοθετήσει το τρομοκρατικό σχέδιό της˙ ενσωμάτωσαν επίσης τις διοικητικές προσπάθειές της. Με διάφορους βαθμούς πολυπλοκότητας, οι νομικές, δικαστικές, εκπαιδευτικές και προπαγανδιστικές δομές που είχαν αναπτυχθεί στην Συρία και το Ιράκ μεταμοσχεύθηκαν στο εξωτερικό. Μέσα από τα επίσημα μέσα ενημέρωσής του, το ISIS μάζεψε υποστήριξη σε όλο τον κόσμο για τον έντονο εξωπραγματισμό του –την σαλαφίτικη τζιχαντιστική ουτοπία- και παρουσίασε μια ολοκληρωμένη και αυστηρά συνεπή εικόνα του πώς υποτίθεται ότι θα ήταν η ζωή εκεί. Ωστόσο, καθώς η παραγωγή του στο εξωτερικό μειώθηκε και οι δυνητικοί νεοσύλλεκτοι έχουν σταματήσει να φεύγουν [από τις πατρίδες τους], το διεθνές ποσοστό στρατολογήσεων του ISIS έχει καταρρεύσει.

Παρά τις επικρατούσες αντιλήψεις, η προπαγάνδα δεν ήταν ποτέ απλώς τροφή για διεθνείς στρατολογήσεις –το ISIS συνήθιζε επίσης να εξαναγκάζει την συναίνεση των ντόπιων στις περιοχές που διεκδικούσε για να κυβερνά. Πράγματι, ανεξάρτητα από το πόσο αδύναμη ήταν η παρουσία του σε μια δεδομένη περιοχή, μπορούσε πάντα να χρησιμοποιεί την προπαγάνδα για να εμφανίζει τους διάχυτους πυρήνες ανταρτών ως ανθίζουσες κοινότητες και να φουσκώνει την ιδεολογική γοητεία του, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει τον εαυτό του ως μια πολύ πιο ανθεκτική και επιτυχημένη οργάνωση από ό, τι ήταν πραγματικά ποτέ. Όταν, για παράδειγμα, έσπασε η πολιορκία του Κομπανί το 2015, η οργάνωση απλά εξέτρεψε τους αληθινούς πιστούς της μακριά από την Συρία, κατευθύνοντας την προσοχή τους προς την Λιβύη για να τους παρέχει την ώθηση που είχαν τότε τόσο απόλυτη ανάγκη. Δεν είχε σημασία ότι η Λιβύη, η οποία είναι τελείως χαμένη για το ISIS, δεν ήταν ποτέ το ασφαλές καταφύγιο που υποτίθεται ότι ήταν -μέσω της προπαγάνδας, οι υποστηρικτές του ISIS είχαν εξαπατηθεί ώστε να σκέπτονται ότι ήταν ένα απαραβίαστο φρούριο.

Για να πετυχαίνουν όλα αυτά, η τακτική επικοινωνία στο εξωτερικό ήταν ζωτικής σημασίας. Για να εναρμονίζει το στίγμα του και να κρατά το μήνυμα ομοιόμορφο, έπρεπε να υπάρχουν σταθερές καθημερινές συναλλαγές μεταξύ των θυγατρικών και του πυρήνα. Η προπαγάνδα δεν μπορεί να είναι αυθόρμητη -η αφήγηση πρέπει πάντα να διαρκεί, κάτι που απαιτεί συγκέντρωση. Μέσα από την διατήρηση της εν λόγω σταθερής επικοινωνίας στα τέλη του 2014 και στο 2015, το ISIS ήταν σε θέση να βομβαρδίζει τους θεατές με την απίστευτα επαναλαμβανόμενη παγκόσμια αφήγησή του. Τώρα, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Πράγματι, επί του παρόντος, είναι ασυνήθιστο να συναντήσετε προπαγάνδα με καταγωγή από μια από τις θυγατρικές ISIS, ας πούμε, από την Λιβύη, την Υεμένη ή τη Νότια Ασία. Δεν υπάρχουν επιλογές για αυτό -η φίρμα γίνεται τοπική και η Συρία και το Ιράκ ανεβαίνουν τώρα στην κορυφή.

Η εμφανής εσωστρέφεια του χαλιφάτου θα μπορούσε να έχει πολλά να κάνει με την φθίνουσα ικανότητα του πυρήνα του να κηρύττει το μήνυμά του. Όπως κάθε ολοκληρωτική οργάνωση θα μπορούσε να υπολογίσει, η καθόλου προπαγάνδα είναι καλύτερη από κάποια προπαγάνδα που έχει λάθος μήνυμα. Ωστόσο, τίποτε από αυτά δεν σημαίνουν ότι το ISIS εξαφανίζεται -μάλλον, η απειλή απλά αλλάζει. Οι οπαδοί στο εξωτερικό δεν έχουν εξαφανιστεί, ούτε έχουν παρατήσει την σαλαφιτική τζιχάντ. Αντίθετα, ο πυρήνας του ISIS απλά εστιάζει περισσότερο στους εναπομείναντες και επιβιώσαντες από ό, τι στην επέκτασή του.

Καθώς το ISIS γίνεται λιγότερο συνεκτικό διεθνώς, φαίνεται να είναι καλύτερα ενωμένο στις βασικές περιοχές του: Συγκεκριμένα, στο Ιράκ και την Συρία. Κατά συντριπτική πλειοψηφία, είτε πολεμικού είτε ουτοπικού προσανατολισμού, η μηντιακή παραγωγή του είναι εξαρτημένη από αυτά τα κράτη. Τούτου λεχθέντος, οι επαρχίες εξακολουθούν να παραμένουν και, εάν τα πράγματα παραμείνουν στην τρέχουσα τροχιά τους, οι θυγατρικές ομάδες ίσως μια ημέρα να φθάσουν να ανταγωνίζονται για το «αληθινό» λάβαρο του χαλιφάτου. Όποια και αν είναι η περίπτωση, είτε από τύχη είτε από συμπέρασμα, το ISIS εδώ και χρόνια επέλεξε ένα μοντέλο διαφορετικό από εκείνο της αλ Κάιντα, ένα μοντέλο που θα επέτρεπε στην ομάδα να κατακερματίζεται και να εξακολουθεί να επιβιώνει. Έτσι, τουλάχιστον σε ιδεολογικό επίπεδο, το κέντρο βάρους του χαλιφάτου είναι σε θέση να μετατοπίζεται χωρίς πολύ κόστος.

Η ΑΠΕΙΛΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΟ

Ό, τι κι αν συμβεί, καθώς ο πυρήνας του ISIS προσπαθεί να διατηρήσει την ιδεολογική υπεροχή του, φαίνεται λογικό να συμπεράνουμε ότι το ISIS θα επιχειρήσει να αποστείλει μαχητές πίσω στις χώρες καταγωγής τους για να εξαπολύσουν επιθέσεις [10]. Κάτι τέτοιο θα συμβάλει στην άνοδο του ηθικού της ομάδας και θα διογκώσει την εξασθενημένη ικανότητά της. Όπως βρήκε ο μελετητής της τζιχάντ, Thomas Hegghammer [11], οι ξένοι μαχητές που επιστρέφουν στην πατρίδα τους για να εξαπολύσουν επιθέσεις είναι πολύ πιο αποτελεσματικοί δρώντες από όσο οι μη βετεράνοι. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, η επιβολή του νόμου, και οι υπηρεσίες πληροφοριών αντιμετωπίζουν ήδη έλλειψη πόρων [12] και μαστίζονται από ένα πλήθος άλλων θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης ανταλλαγής πληροφοριών [13] και συνεργασίας -έτσι η πρόκληση πρόκειται να γίνει ακόμη πιο τρομερή.