Η ρωσική διπλωματία της ατομικής ενέργειας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ρωσική διπλωματία της ατομικής ενέργειας

Ο αυξανόμενος ρόλος της ROSATOM στον παγκόσμιο χάρτη

Ρωσικό δάνειο -σε ποσοστό 90%- χρησιμοποιείται και για την κατασκευή των δύο πυρηνικών αντιδραστήρων της Λευκορωσίας (Ostrovets 1 και 2), που ξεκίνησε το 2013 και πλησιάζει στο τέλος της. Στο Μπαγκλαντές των 165 εκατ. κατοίκων θα ξεκινήσει μάλλον εφέτος η κατασκευή των μονάδων Rooppur 1 και 2, παρόμοιας τεχνολογίας με τις ινδικές (αντιδραστήρας AES-92) και με ρωσική πίστωση στο 90%. Δύο μονάδες των 1.200 MW (με δικαίωμα προαίρεσης για άλλες δύο ίδιας ισχύος) έχει συμβολαιοποιήσει με την ROSATOM το Βιετνάμ, όμως εκεί το πρόγραμμα αντιμετωπίζει καθυστερήσεις και ουσιαστικά έχει «παγώσει» από το 2014. Και εδώ, η χρηματοδότηση θα γίνει σε μεγάλο βαθμό -8 δις $- με ρωσικά δάνεια. Ο νέος φινλανδικός σταθμός Hanhikivi 1, συνολικού κόστους 6 δισ. δολαρίων, θα αρχίσει μάλλον να κατασκευάζεται το 2018/19, την ίδια περίπου εποχή με τον αρμενικό Metsamor 3. Σε προχωρημένο στάδιο διαπραγματεύσεων βρίσκεται σήμερα ο ρωσικός τιτάνας με την Ιορδανία (την δεύτερη χώρα μετά την Τουρκία όπου θα εφαρμοστεί το μοντέλο BOO), την Αίγυπτο, την Σλοβακία και την Ουγγαρία. Στην τελευταία, χάρη στις άριστες σχέσεις του προέδρου Πούτιν και του Ούγγρου πρωθυπουργού Όρμπαν, τον Ιανουάριο του 2014 η Ρωσία δέχτηκε όπως παράσχει «δάνειο-μαμούθ» ύψους 10,7 δισ. δολαρίων, επί συνολικού κόστους 13,6 δισ.

Αξίζει να σημειωθεί, όμως, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η γνωστή …Νέμεση και της Gazprom) κινήθηκε ήδη εναντίον της εμπλοκής της ROSATOM στην Ουγγαρία και, συγκεκριμένα, εναντίον της πρόβλεψης για μονοπωλιακή παροχή του πυρηνικού καυσίμου στους δύο νέους αντιδραστήρες Paks 5 & 6. Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με την Επιτροπή, αντίκειται στο δίκαιο του ανταγωνισμού και πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει (πρόκειται για την «αρχή της διαφοροποίησης του πυρηνικού καυσίμου» από πλείονες προμηθευτές). Στην καλύτερη των περιπτώσεων, ο Paks 5 θα λειτουργήσει το 2025 και ο Paks 6 το 2027, αυξάνοντας την εξάρτηση της Ουγγαρίας από την πυρηνική ενέργεια στο 80%. Ακόμη χειρότερα για την ROSATOM, στην Βουλγαρία ο νέος πυρηνικός σταθμός του Μπέλενε -με δύο αντιδραστήρες- ακυρώθηκε, μάλλον οριστικά, το Μάρτιο του 2012, μετά από ατελέσφορη επένδυση περίπου 800 εκατ. δολαρίων από το 2008 που είχαν ξεκινήσει οι προκαταρκτικές εργασίες. Επιπλέον, τον Ιούνιο του 2016, διαιτητικό δικαστήριο της Γενεύης επιδίκασε στην ρωσική πλευρά (Atomstroyexport) αποζημίωση ύψους 620 εκ. ευρώ για εξοπλισμό τον οποίο είχε ήδη κατασκευάσει προ της ακύρωσης του Μπέλενε. Τέλος, οι Αλγερία, Ινδονησία, Νιγηρία, Καζακστάν αλλά και η μακρινή Αργεντινή είναι πέντε ακόμη πιθανοί πελάτες της ROSATOM -και δη όλες μεγάλες χώρες με λίαν αυξημένο γεωπολιτικό βάρος- χωρίς, όμως, να έχουν δεσμευτεί.

Ιδιάζουσα είναι η περίπτωση της Ουκρανίας, η οποία από την εποχή της ΕΣΣΔ είχε δώσει πολύ μεγάλη έμφαση στην πυρηνική ενέργεια. Ακόμη και σήμερα, η χώρα αυτή διαθέτει 15 αντιδραστήρες σε λειτουργία, που παράγουν περίπου το ήμισυ της ηλεκτρικής της ενέργειας. Είναι όλοι τους σοβιετικής/ρωσικής τεχνολογίας και ολοκληρώθηκαν την περίοδο 1981-2005 (ουσιαστικά μέχρι το 1989, καθώς το 2005 απλώς αποπερατώθηκαν δύο σοβιετικοί αντιδραστήρες, που την εποχή της ΕΣΣΔ είχαν προχωρήσει σε ποσοστό 80%). Οι παλαιότεροι εξ αυτών θα πρέπει να αντικατασταθούν σχετικά σύντομα. Χωρίς τα πυρηνικά, είναι προφανές ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να επιβιώσει ενεργειακά, καθώς η υποκατάστασή τους από οποιαδήποτε άλλη μορφή ενέργειας θα ενέχει υπέρογκο κόστος. Το μεγάλο πρόβλημα, όμως, είναι οι διμερείς σχέσεις με την Ρωσία, ιδίως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας τον Μάρτιο του 2014. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η συνέχιση της σχέσης με τη ROSATOM αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες, εξ ου και έχει ήδη ξεκινήσει η συνεργασία με την γαλλική Areva (για τον εκσυγχρονισμό των παλαιών μονάδων) και την αμερικανική Westinghouse (για αγορά πυρηνικού καυσίμου). Εντούτοις, το μέγα ερώτημα είναι ποιος -και επίσης με ποια κεφάλαια- θα κατασκευάσει τη νέα γενιά ουκρανικών αντιδραστήρων. Τεχνολογικά, η ROSATOM εμφανίζεται ως η λογική λύση, καθώς οι Ουκρανοί είναι εξοικειωμένοι με την συγκεκριμένη φιλοσοφία λειτουργίας και τυχόν αλλαγή «μοντέλου» θα οδηγούσε σε απαξίωση μιας ολόκληρης γενιάς ειδικών. Πολιτικά, όμως, κάτι τέτοιο μοιάζει -επί του παρόντος- αδύνατο. Ο γρίφος του τι μέλλει γενέσθαι με το πυρηνικό πρόγραμμα της Ουκρανίας παραμένει άλυτος…

ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ: ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΠΑΘΛΟ

Κανένα άλλο πρότζεκτ της ROSATOM στο εξωτερικό δεν είναι σήμερα τόσο πολυσυζητημένο και αμφιλεγόμενο, όσο οι σχεδιαζόμενοι αντιδραστήρες για τη Νότια Αφρική, από τέσσερις έως οκτώ στον αριθμό. Υπενθυμίζουμε ότι, κατά την τελευταία φάση του «Ψυχρού Πολέμου», οι διμερείς σχέσεις Μόσχας-Πρετόριας ήταν πολύ κακές: Στην δεκαετία του 1980, η «Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια» αποκαλούσε το κράτος του Ακρωτηρίου «φασιστικό». Επί της ουσίας, οι δύο χώρες είχαν αναμετρηθεί σε μια σειρά ένοπλων συγκρούσεων στην περιφέρεια της Ν. Αφρικής, όπου ενεπλάκη η Κούβα ως «λαγός» της ΕΣΣΔ. Η κατάρρευση, όμως, στην δεκαετία του 1990 και των δύο καθεστώτων (απαρντχάιντ-κομμουνισμός) μετέβαλε άρδην τις διμερείς σχέσεις, ιδίως, δε, μετά την αναρρίχηση του πρώην κομμουνιστή Jacob Zuma στην Προεδρία της Νότιας Αφρικής, τον Μάιο του 2009.

26052017-3.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, με τον ομόλογό του της Νότιας Αφρικής, Τζέικομπ Ζούμα, σε συνάντηση των ηγετών των χωρών BRICS, τον Νοέμβριο του 2015. REUTERS/Mikhail Klimentyev/RIA Novosti
-----------------------------------------------