Το πρόβλημα με την δημογραφία της Συρίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το πρόβλημα με την δημογραφία της Συρίας

Πώς οι αλλαγές στον πληθυσμό εμποδίζουν την ειρήνη
Περίληψη: 

Η τεχνητή αλλαγή των δημογραφικών στοιχείων της χώρας, με το να μειώνει το μέγεθος της πλειοψηφίας των Σουνιτών, μοιάζει σαν να αποτελεί το καλύτερο βήμα του καθεστώτος για την δημιουργία των συνθηκών ώστε να καταστεί η διακυβέρνηση από τις μειονότητες πιο βιώσιμη. Αλλά δεν είναι έτσι.

Ο TAREK OSMAN είναι ο συγγραφέας των βιβλίων Islamism και Egypt on the Brink και συγγραφέας και παρουσιαστής πολλών σειρών ντοκιμαντέρ του BBC.

Στην διάρκεια των ετών, έγιναν αρκετές απόπειρες να διαμεσολαβηθεί μια ειρήνευση στην Συρία. Η πιο πρόσφατη, έλαβε χώρα στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του G-20 στο Αμβούργο, όπου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και ο Ρώσος ηγέτης Βλαντιμίρ Πούτιν συζήτησαν μια πιθανή συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών. Η ελπίδα ήταν ότι μια διμερής συμφωνία θα μπορούσε να δώσει κάποια ζωή στις υπό κατάρρευση ειρηνευτικές συνομιλίες της Γενεύης και της Αστάνα που διεξήγοντο για περισσότερα από δύο χρόνια. Αλλά αυτή η συζήτηση και όλες οι πρόσφατες προσπάθειες για να τερματιστεί η εξάχρονη σύγκρουση έχουν βασιστεί στην λανθασμένη υπόθεση ότι η επιστροφή της Συρίας στην προπολεμική πολιτική δομή της θα φέρει την ειρήνη.

31072017-1.jpg

Κατεστραμμένος δρόμος, με σάκους γεμάτους με άμμο να χρησιμοποιούνται ως φράγμα, στην περιοχή Saif al-Dawla του Χαλεπίου, στις 6 Μαρτίου 2015. HOSAM KATAN / REUTERS
----------------------------------------------------------

Κατ' αρχήν, ο πόλεμος έχει τροποποιήσει θεμελιωδώς τα δημογραφικά στοιχεία της Συρίας, και γι' αυτόν τον λόγο και μόνο, η επιστροφή στην προπολεμική Συρία θα είναι αδύνατη. Τα τελευταία τρία χρόνια, το καθεστώς Assad και οι σύμμαχοί του μείωσαν με επιτυχία την παρουσία Σουνιτών στις περιοχές που βρίσκονται πλησιέστερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, κυρίως στην Δαμασκό και στην ακτή. Αυτές είναι περιοχές στις οποίες οι Χριστιανοί και οι Αλαουίτες (η αίρεση στην οποία ανήκουν οι Assad) έχουν ισχυρή παρουσία και εκεί όπου λαμβάνει χώρα το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου της χώρας. Οι επιχειρήσεις του καθεστώτος και των συμμάχων του εδώ δεν αποσκοπούσαν στην δολοφονία Σουνιτών, αλλά στην παροχή κινήτρων σε αυτούς για να φύγουν. Δεν ήταν τυχαίο ότι οι οδικοί άξονες από την Συρία προς την Ιορδανία και τον Λίβανο παρέμειναν αρκετά ασφαλείς τα τελευταία χρόνια. Ο στόχος του Assad ήταν να δημιουργήσει μια γεωγραφικά συνεχόμενη περιοχή με ένα σημαντικά χαμηλότερο ποσοστό Σουνιτών επί του πληθυσμού, σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από το 2011. Η υποκείμενη λογική είναι ότι πολλές μειονότητες υποστηρίζουν το καθεστώς Assad επειδή πιστεύουν ότι μόνο αυτό μπορεί να τις προστατεύσει. Αλλά ακριβώς αυτό το νέο δημογραφικό μοντέλο καθιστά αδύνατη την επιστροφή στην προπολεμική πολιτική δομή της Συρίας.

Η σύγχρονη Συρία, η οποία προέκυψε μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην δεκαετία του 1920, λαξεύτηκε από την Μεγάλη Συρία και το ανατολικό Λεβάντε, από τα οποία επίσης γεννήθηκαν η Λιβανέζικη Δημοκρατία και η σημερινή Ιορδανία. Οι μεγάλες σουνιτικές κοινότητες της Μεγάλης Συρίας κυριάρχησαν στα μεγάλα αστικά κέντρα (ειδικά στην Δαμασκό). Κάποιες σουνιτικές κοινότητες, των οποίων η γεωγραφική θέση τις έκανε «Λιβανέζικες», ήθελαν μια ένωση με την Δημοκρατία που έδρευε στην Δαμασκό. Για αυτούς, η Συρία ήταν το κέντρο του Αραβικού Σουνιτισμού στο Λεβάντε, με τον ίδιο τρόπο που το Όρος Λίβανος θεωρήθηκε ως καταφύγιο για τους Χριστιανούς Μαρωνίτες και τους Δρούζους. Αλλά μια τέτοια ένωση δεν έγινε ποτέ. Ένας πολιτικός συμβιβασμός στον Λίβανο και η αποτυχία των Χασεμιτών να εξασφαλίσουν ένα βασίλειο στην Συρία παγίωσαν την κοινωνική σύνθεση των νέων κρατών.

Η νεοδημιουργηθείσα συριακή δημοκρατία διολίσθησε γρήγορα σε μια μακρά περίοδο πολιτικής αναταραχής. Μεταξύ των πολλών στρατιωτικών πραξικοπημάτων στην Συρία, από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 έως το 1970, μόνο εκείνο με επικεφαλής τον Χαφέζ Άσαντ, τον πατέρα του Μπασάρ κατάφερε να επιφέρει σταθερότητα. Το τίμημα της ειρήνης, ωστόσο, ήταν ο θάνατος της πολιτικής αντιπολίτευσης. Υπό την ενός ανδρός αρχή του, ο Χαφέζ Άσαντ εξάλειψε κάθε ομάδα που θα μπορούσε να αμφισβητήσει την εξουσία του, και αργότερα, καθώς το καθεστώς του εξελίχθηκε σε οικογενειακή υπόθεση, καλλιέργησε την υποστήριξη σχηματίζοντας μια ομάδα εμπίστων, κυρίως από την σέχτα των Αλαουιτών και συγκέντρωσε νομιμοποίηση προβάλλοντας μια επίφαση κοσμικού αραβικού εθνικισμού.

Ο πόλεμος των τελευταίων έξι χρόνων έχει διαλύσει αυτή την οφθαλμαπάτη. Η στρατιωτική υποστήριξη του Ιράν προς την Δαμασκό και η πολιτική επιρροή του στην Συρία καθιστά αδύνατο για το καθεστώς Assad να επικαλεστεί το αραβικό πνεύμα για να εξασφαλίσει τη νομιμοποίησή του και να κρύψει την ξεκάθαρη σεχταριστική κυριαρχία των μειονοτήτων επί της πλειοψηφίας. Ο εμφύλιος πόλεμος πλέον τα έχει αποκαλύψει όλα αυτά, αφήνοντας τους Σουνίτες της Συρίας χωρίς ψευδαισθήσεις σχετικά με την φύση του καθεστώτος. Τα καρότα, τα μαστίγια, η βία και η οξεία καταστολή θα μπορούσαν να λειτουργήσουν για κάποιο χρονικό διάστημα. Αλλά αυτό δεν είναι βιώσιμο.

Μια επιστροφή στο προ του 2011 καθεστώς θα είναι επίσης δαπανηρό. Η διακυβέρνηση από την μειονότητα θα συγκεντρώσει, εξ ορισμού, την οικονομική δύναμη στην κορυφή, θα οδηγήσει σε κακή λήψη οικονομικών αποφάσεων και θα εκθρέψει την διαφθορά. Αυτό εξαντλεί αναπόφευκτα την οικονομία μιας χώρας εκτός εάν διαθέτει τεράστιο όγκο φυσικών πόρων, κάτι που δεν έχει η Συρία. Αυτό σημαίνει ότι η Δαμασκός θα εξαρτάται πάντοτε από την υποστήριξη εξωτερικών δυνάμεων όπως το Ιράν και η Ρωσία, που αντιμετωπίζουν τις δικές τους εσωτερικές προκλήσεις και [τα δικά τους] οικονομικά προβλήματα, κυρίως λόγω της μείωσης των εσόδων από το πετρέλαιο.