Η Κίνα και το διεθνές νομισματικό σύστημα

Το 2010, σε μια αναθεώρηση του καλαθιού του ΕΤΔ, το ΔΝΤ απέρριψε την προσπάθεια εισόδου του RMB. Αλλά η Κίνα δεν παραιτήθηκε. Στην σύνοδο κορυφής του G-20 στην Αγία Πετρούπολη το 2013, ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping κάλεσε ξανά το ΔΝΤ να μεταρρυθμίσει το καλάθι του ΕΤΔ και το 2015 η κινεζική κυβέρνηση ενέτεινε την πίεσή της. Τέλος, τον Νοέμβριο του 2015, το ΔΝΤ αποφάσισε να αποδεχθεί το RMB στο καλάθι του SDR, αποδίδοντάς του το 10,92% του συνολικού βάρους, κάτω από το δολάριο ΗΠΑ και το ευρώ, αλλά πάνω από το γιεν και την στερλίνα.

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ

Αντίθετα με τις ευρέως διαδεδομένες εντυπώσεις, η δήλωση του Zhou το 2009 δεν είχε σημαντική απόκλιση από τις μακρόχρονες θέσεις της Κίνας όσον αφορά το ΕΤΔ ή την υπό την κυριαρχία του δολαρίου [οικονομική] τάξη. Αντιθέτως, αντιπροσώπευε την εκδίκηση των ιδεών που το Πεκίνο είχε προωθήσει εδώ και δεκαετίες: Δηλαδή το διεθνές νομισματικό σύστημα ήταν επιβαρυμένο από την εξάρτησή του από τις ιδιωτικές κεφαλαιαγορές και από τα λίγα εθνικά νομίσματα, με το δολάριο πρώτο μεταξύ τους.

Αυτό που ήταν αξιοσημείωτο με την δήλωση του Zhou δεν ήταν το περιεχόμενό της, αλλά το χρονοδιάγραμμά της. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν το ΔΝΤ αποφάσισε να διαθέσει περισσότερα ΕΤΔ για πρώτη φορά από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η οικονομία της Κίνας ήταν η έβδομη μεγαλύτερη στον κόσμο, αμέσως κάτω από την Ιταλία. Μέχρι το 2009, ωστόσο, το ΑΕΠ της Κίνας κατέστη το τρίτο σε μέγεθος στον κόσμο μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία. Πιο σημαντικό, η παγκόσμια οικονομική κρίση η οποία προήλθε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε βλάψει σοβαρά το κύρος πολλών ανεπτυγμένων χωρών: Η Κίνα ήταν σχεδόν μόνη ως η εναπομείνασα παγκόσμια κινητήρια δύναμη ανάπτυξης. Όταν λοιπόν ο Zhou είχε κάτι να πει για τη μεταρρύθμιση του διεθνούς νομισματικού συστήματος, ο κόσμος άκουγε -παρόλο που οι Κινέζοι εκπρόσωποι είχαν μιλήσει για παρόμοια πράγματα επί αρκετό καιρό και ακόμα κι άλλοι, όπως μια επιτροπή οικονομολόγων υπό την ηγεσία του Αμερικανού Joseph Stiglitz [8], υπέβαλαν παρόμοιες προτάσεις σχετικά με το ΕΤΔ.

Στην έδρα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ουάσινγκτον, τον Οκτώβριο του 2014. YURI GRIPAS / REUTERS
--------------------------------------------------

ΕΘΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΔ

Η μακρόχρονη στήριξη της Κίνας προς το ΕΤΔ δεν μπορεί να εξηγηθεί με όρους των οικονομικών συμφερόντων της. Επί χρόνια, η κινεζική κυβέρνηση τασσόταν υπέρ νέων κατανομών του ΕΤΔ και μιας πιο δίκαιης διανομής των ΕΤΔ, υποστηρίζοντας ότι αυτές οι αλλαγές θα βοηθούσαν τις αναπτυσσόμενες χώρες να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα του ισοζυγίου πληρωμών τους. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν η Κίνα είχε περιορισμένη εξαγωγική ικανότητα και ήταν η ίδια αναπτυσσόμενη χώρα, η θέση αυτή θα μπορούσε να ωφελήσει και την ίδια. Όμως, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Κίνα υπήρξε μαζικός εξαγωγέας, με ένα αντίστοιχο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Επομένως, η υποστήριξή της για την επέκταση του ΕΤΔ φαίνεται να απέκλινε από τα δικά της οικονομικά συμφέροντα. Δεν είναι επίσης σαφές με ποιον τρόπο οι οικονομικοί στόχοι της Κίνας εξυπηρετούνται από τις εκκλήσεις του Πεκίνου να καταστεί το ΕΤΔ πιο αξιόπιστη και σταθερή πηγή διεθνούς ρευστότητας, καθιστώντας το έτσι τελικά το κύριο αποθεματικό νόμισμα του κόσμου. Στην πραγματικότητα, υπάρχει καλός λόγος για το Πεκίνο ώστε να αποφύγει μεγαλύτερο ρόλο του ΕΤΔ. Ένα πιο σημαντικό ΕΤΔ θα σημάνει μια μείωση του ρόλου και της αξίας του δολαρίου και αυτό θα κοστίσει στην Κίνα, η οποία είναι ο κύριος κάτοχος περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια.

Ούτε αυτά είναι όλα. Για να μπορέσει το RMB να εισέλθει στο καλάθι του SDR, θα πρέπει να ανταποκριθεί στα πρότυπα του ΔΝΤ ότι είναι «ευρέως διαδεδομένο» και «ελεύθερα χρησιμοποιήσιμο». Η Κίνα έπρεπε να κάνει κάποια μεγάλα βήματα προς την απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα για να το φτάσει εκεί. Ορισμένοι αναλυτές προειδοποίησαν ότι αυτές οι ριζοσπαστικές προσαρμογές θα δημιουργούσαν σημαντικούς κινδύνους για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κίνας. Άλλοι επεσήμαναν ότι η συμπερίληψη του RMB στο καλάθι του ΕΤΔ δεν θα μετατρέψει το RMB σε σημαντικό αποθεματικό νόμισμα ούτε θα καθιστά το ΕΤΔ υποκατάστατο του δολαρίου των ΗΠΑ.

Αφότου το Πεκίνο άρχισε να πιέζει για την είσοδο του RMB στο καλάθι του SDR κατά την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα, η επικρατούσα γνώμη στην Κίνα παρέμεινε επιφυλακτική. Αν και ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι το ΕΤΔ θα αποκτούσε μεγαλύτερη σημασία από την στιγμή που θα περιελάμβανε το νόμισμα της Κίνας, πολλοί σχολιαστές συνέχισαν να επισημαίνουν τους περιορισμούς του ΕΤΔ και επιφανείς παρατηρητές όπως ο πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, Dai Xianglong, προέβλεπαν ότι το μέλλον του διεθνούς νομισματικού συστήματος θα περιλαμβάνει ορισμένα εθνικά νομίσματα και όχι ένα υπερκρατικό νόμισμα όπως το ΕΤΔ.

Εάν η πολιτική του Πεκίνου για το ΕΤΔ φαίνεται ανεξήγητη υπό το φως των υλικών συμφερόντων της χώρας, έχει πολύ νόημα όταν λαμβάνεται υπόψη η εθνική ταυτότητα της Κίνας. Όταν το Πεκίνο εντάχθηκε στο ΔΝΤ το 1980, προσδιορίστηκε ως μέλος του αναπτυσσόμενου κόσμου και έμεινε στην ίδια ταυτότητα στα διεθνή φόρουμ. Πράγματι, σύμφωνα με έρευνα των πολιτικών επιστημόνων Harold Karan Jacobson και Michel Oksenberg, Κινέζοι αξιωματούχοι τόσο στην Παγκόσμια Τράπεζα όσο και στο ΔΝΤ ήταν υπό οδηγίες του Πεκίνου να μην εγείρουν αιτήματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν δαπανηρά σε οποιαδήποτε αναπτυσσόμενη χώρα. Η στήριξη του ΕΤΔ ως εργαλείου οικονομικής ανάπτυξης συνοδεύτηκε από την ταύτιση της Κίνας με τον παγκόσμιο Νότο [9].