Αμερικανική Tianxia | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αμερικανική Tianxia

H κινεζική φιλοσοφία συναντά την αμερικανική ισχύ
Περίληψη: 

Tianxia σημαίνει κυριολεκτικά «τα πάντα υπό τον ουρανό», αλλά στις ημέρες της αυτοκρατορικής Κίνας, έφθασε να αναφέρεται σε «ένα φωτισμένο βασίλειο» των «καθολικών αξιών που καθορίζουν ποιος ήταν πολιτισμένος και ποιος δεν ήταν».

Ο SALVATORE BABONES είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας και Κοινωνικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ. Αυτό το δοκίμιο είναι προσαρμοσμένο από το βιβλίο του, American Tianxia: Chinese Money, American Power and the End of History [1] (Policy Press, 2017).

Τι είναι η Αμερική; Ο κόσμος ταράζεται όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, λέει «Πρώτα η Αμερική» [2], αλλά τίποτε δεν θα πρέπει να είναι πιο φυσικό από έναν πρόεδρο ο οποίος βάζει πρώτα την πατρίδα του. Το πρόβλημα με το «Πρώτα η Αμερική» είναι ότι η Αμερική δεν είναι απλά μια χώρα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι χώρα. Η Αμερική είναι κάτι περισσότερο –όχι μόνο το πιο ισχυρό κράτος, αλλά το πολιτιστικό, οικονομικό και θεσμικό κέντρο ενός κόσμου που έχει αναδημιουργηθεί σε κάποιο ποσοστό κατ’ εικόνα του.

Η Δύση στην ουσία δεν έχει μια κατάλληλη λέξη που να περιγράφει την Αμερική με την ευρεία της έννοια, επειδή ο σύγχρονος Δυτικός κόσμος δεν είχε δει τίποτα παρόμοιο με αυτό κατά το παρελθόν. Την τελευταία φορά που ένας ολόκληρος κόσμος ήταν τόσο οργανωμένος γύρω από ένα και μόνο κεντρικό κράτος ήταν τον δέκατο πέμπτο αιώνα, όταν η Ανατολική Ασία ήταν επικεντρωμένη στην Κίνα της δυναστείας των Μινγκ [3]. Η Κίνα εκείνη την εποχή δεν ήταν μόνο ηγέτης ή περιφερειακός ηγεμόνας˙ ήταν το κεντρικό κράτος ενός πολιτικού και πολιτιστικού χώρου που εκτεινόταν από την Βιρμανία μέχρι την Ιαπωνία. Και η λέξη που ήρθε για να περιγράψει εκείνον τον κόσμο ήταν η «tianxia».

19012018-1.jpg

Παιδιά περπατούν κάτω από μια αμερικανική σημαία κατά την Παρέλαση των Βετεράνων στη Νέα Υόρκη, τον Νοέμβριο του 2011. REUTERS/Eduardo Munoz
-------------------------------------------------------------------------------------------------

Tianxia σημαίνει κυριολεκτικά «τα πάντα υπό τον ουρανό», αλλά στις ημέρες της αυτοκρατορικής Κίνας, έφθασε να αναφέρεται σε «ένα φωτισμένο βασίλειο» των «καθολικών αξιών που καθορίζουν ποιος ήταν πολιτισμένος και ποιος δεν ήταν», σύμφωνα με τα λόγια του διακεκριμένου ιστορικού Wang Gungwu. Στην παλιά tianxia, για παράδειγμα, ο κινεζικός πολιτισμός ήταν το πρότυπο για το οποίο όλοι οι άλλοι φιλοδοξούσαν, με την γνώση της κινεζικής καλλιγραφίας να χρησιμεύει ως ένδειξη ευγένειας παντού στην Ανατολική Ασία, ακόμη και μεταξύ ανθρώπων που δεν μιλούσαν κινέζικα. Η αυλή των Μινγκ χορηγούσε τίτλους σε μη Κινέζους ηγέτες και, παρ’ όλο που αυτές οι τιμές δεν ήταν απολύτως απαραίτητες για τους Ασιάτες ηγέτες, η έλλειψη ενός [τέτοιου τίτλου] ανέκαθεν καθιστούσε την εξουσία τους λίγο λιγότερο ασφαλή. Οι τίτλοι επέτρεπαν επίσης στους ξένους ηγέτες να εμπορεύονται με την Κίνα. Η πρόσβαση στις κινεζικές αγορές δεν ήταν αποφασιστική, δεδομένου ότι οι περισσότερες χώρες ήταν αυτάρκεις για την κάλυψη των βασικών αναγκών τους, αλλά ήταν σημαντικό αν μια χώρα επρόκειτο να έχει κάποιο ουσιαστικό εμπόριο.

Σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας tianxia [4]. Αυτή η «Αμερικανική Tianxia» είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα κράτος ή μια χώρα, ή ακόμα και μια αυτοκρατορία. Διεισδύει σε όλους τους τομείς της ζωής. Στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο, οι κινεζικές επιχειρήσεις, τα ρωσικά πανεπιστήμια και ακόμη και οι ιρανικές επαναστάσεις γίνονται σε αμερικανικές γραμμές. Το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) συνιστά στους μαχητές του να χρησιμοποιούν συσκευές Android ενώ η κυρίαρχη οικογένεια Kim της Βόρειας Κορέας προτιμά την Apple. Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιτίθενται στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις πολιτικές τους και στον πρόεδρό τους, αλλά εξακολουθούν να θέλουν να στείλουν τα παιδιά τους στα αμερικανικά πανεπιστήμια, να επενδύσουν τα χρήματά τους σε αμερικανικές εταιρείες και να εκφράσουν τις απόψεις τους στα αμερικανικά κοινωνικά δίκτυα.

Αυτό δεν είναι κάποιο είδος καταναλωτικού αμόκ. Ούσες στο επίκεντρο της παγκόσμιας τάξης, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναπροσανατολίσει κατά την διάρκεια των τελευταίων 25 ετών τον τρόπο που ο κόσμος -και ιδιαίτερα η ελίτ του κόσμου- δουλεύει, παίζει και σκέφτεται. Τους έφερε σε μια διεθνή ιεραρχία όπου η κατάκτηση του κύρους απαιτεί το να πετύχουν εντός των δικτύων [5] που έχουν ως επίκεντρο τις ΗΠΑ και να παίζουν με τους κανόνες των ΗΠΑ. Και κάνει την Αμερική του 21ου αιώνα πιο ισχυρή από οποιαδήποτε αυτοκρατορία, βασίλειο ή κοινοπολιτεία στην ιστορία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες -δηλαδή η ίδια η χώρα- έχουν άφθονη σκληρή και ήπια δύναμη. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν όρια. Η Αμερικανική Tianxia δεν έχει.

ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Το όνομα της Κίνας στα κινέζικα, «Zhongguo», σημαίνει κυριολεκτικά «μέσο βασίλειο», ή, πιο λαϊκά, κεντρικό κράτος ή κράτη (δεν υπάρχει πληθυντικός στα κινέζικα). Το «Μέσο Βασίλειο» είναι επίσης το όνομα της Κίνας στα ιαπωνικά, τα κορεάτικα, τα βιετναμέζικα και στις περισσότερες άλλες γλώσσες της Ανατολικής Ασίας. Στο πλαίσιο της πολιτιστικής και πολιτικής σφαίρας της Ανατολικής Ασίας, η Κίνα ήταν πάντα στο κέντρο. Για παράδειγμα, το ιαπωνικό όνομα για την Ιαπωνία, Nippon, σημαίνει κυριολεκτικά η «γη του ανατέλλοντος ηλίου» -όπως φαίνεται από την Κίνα. Το «nam» στο Βιετνάμ σημαίνει «νότος», υποδεικνύοντας την κατεύθυνση του από τους Viet, έναν αρχαίο λαό της νότιας Κίνας.

Οι γείτονες της Κίνας αναγνώρισαν ότι η Κίνα ήταν το κεντρικό κράτος της Ανατολικής Ασίας και χρησιμοποίησαν την κινεζική λέξη tianxia για να περιγράψουν το σύστημα στο οποίο ανήκαν. Η Κίνα δεν κυβερνούσε άμεσα την Ανατολική Ασία ως καταπιεστικός αυτοκρατορικός υπερασπιστής, ούτε παρείχε ασφάλεια σε επίπεδο συστήματος ως περιφερειακός ηγεμόνας. Η κινεζική κεντρικότητα ήταν απλά θέμα μεγέθους και τοποθεσίας -η Κίνα ήταν μεγάλη και όλες οι γύρω χώρες ήταν μικρές.