Αμερικανική Tianxia

Έτσι η tianxia δεν αναφέρεται σε ηγεμονία, αλλά σε ένα σύστημα στο οποίο η Κίνα ήταν και η κυρίαρχη πολιτική και οικονομική δύναμη αλλά και το κέντρο του πολιτισμικού σύμπαντος, ειδικά για τις ελίτ. Οι γείτονες της Κίνας υιοθέτησαν τον Κομφουκιανισμό˙ στην Κορέα και την Ιαπωνία, οι ελίτ μελετούσαν την κλασική κινεζική, η οποία ήταν επί μακρόν η γλώσσα της κυβέρνησης, της εκπαίδευσης και ακόμη και της λογοτεχνίας. Η κινεζική διπλωματική αναγνώριση μπορούσε να μετατρέψει έναν τοπικό πολέμαρχο σε έναν σεβαστό βασιλιά. Η Κίνα είχε επίσης την οικονομική βαρύτητα να παίξει [το δίλημμα] «ή το δέχεσαι ή όχι» στις εμπορικές διαπραγματεύσεις με τους γείτονές της.

Όταν η Κίνα έστειλε στρατεύματα στο εξωτερικό, ήταν συνήθως για να παρέμβει υπέρ της μιας ή της άλλης φατρίας στις γειτονικές της χώρες, όχι να τις κατακτήσει. Στην πραγματικότητα, ο ιδρυτής της δυναστείας Μινγκ, ο αυτοκράτορας Χονγκουά (1368-1398), άφησε μια επιστολή με συμβουλές προς τους διαδόχους του που θυμίζει την προειδοποίηση του Τζορτζ Ουάσινγκτον σχετικά με τις «περίπλοκες συμμαχίες»:

«Οι υπερπόντιες ξένες χώρες ... διαχωρίζονται από εμάς από βουνά και θάλασσες ... Με ανησυχεί ότι οι μελλοντικές γενιές θα μπορούσαν να καταχραστούν τα πλούτη και την ισχύ της Κίνας και να αναζητήσουν τις στρατιωτικές δόξες της στιγμής για να στείλουν στρατιώτες στα πεδία [εναντίον τους] χωρίς λόγο και αιτία και να προκαλέσουν μια απώλεια ζωών. Πρέπει να τους υπενθυμιστεί έντονα ότι αυτό είναι απαγορευμένο».

Το μέγεθος, η δύναμη, το κύρος και η θέση της Κίνας σήμαιναν ότι ολόκληρη η Ανατολική Ασία είχε ενταχθεί στην κινεζική tianxia. Αλλά όταν οι Ευρωπαίοι έφθασαν τον δέκατο έκτο αιώνα, ο κόσμος ξαφνικά φαινόταν πολύ μεγαλύτερος. Μέχρι το τέλος της δυναστείας των Μινγκ το 1644, η Κίνα δεν ήταν πλέον στο επίκεντρο των «πάντων κάτω από τον ουρανό». Είχε γίνει απλώς μια άλλη μεγάλη περιφερειακή δύναμη σε έναν πολύ μεγαλύτερο κόσμο.

Η δυναστεία Qing (1644-1911) ήταν, στους πρώτους δύο αιώνες της, ακόμη πιο ισχυρή από των Ming, αλλά δεν είχε την ηθική ισχύ να ορίσει τον πολιτισμό στα μάτια των γειτόνων της. Σε αυτή την περίοδο, η Ιαπωνία σταμάτησε τελείως την αλληλεπίδρασή της με την Κίνα, και οι Κορεάτες κυβερνήτες αποδέχτηκαν την κυριαρχία των Qing μόνο με την βία. Ενώ η Κίνα των Ming φιλοδοξούσε να είναι η δεξαμενή της παγκόσμιας σοφίας, η Κίνα των Qing ήταν απλώς ο ταραχοποιός της διπλανής πόρτας. Αργότερα έγινε το θύμα της διπλανής πόρτας, καθώς η Κίνα επλήγη από την υπογραφή μιας σειράς άνισων συμφωνιών, πρώτα από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και αργότερα από την Ιαπωνία.

Τώρα η Κίνα είναι και πάλι μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη [6] σε έναν πολύ μεγαλύτερο κόσμο. Οι γείτονες της Κίνας έχουν προσαρμοστεί στην επιστροφή της Κίνας [στο προσκήνιο], αλλά λίγοι από αυτούς έχουν αναπροσανατολίσει τον αυτοπροσδιορισμό τους γύρω από αυτήν. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, επιφυλακτικές για την άνοδο της Κίνας, συνεχίζουν να ευθυγραμμίζουν τις εξωτερικές τους πολιτικές με εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών. Μόνο στη νοτιοανατολική Ασία η Κίνα είναι ο κυρίαρχος παράγοντας στις διεθνείς σχέσεις, αλλά ακόμη και εκεί η ισορροπία είναι περισσότερο εναντίον της Κίνας παρά υπέρ της.

Μερικοί Κινέζοι μελετητές, όπως ο φιλόσοφος Zhao Tingyang, έχουν προωθήσει την ιδέα μιας νέας tianxia του 21ου αιώνα, με την οποία εννοούν ένα αρμονικό παγκόσμιο σύστημα που θα βασίζεται στις κινεζικές κομφουκιανές αρχές. Αλλά, αν υπάρχει ένα κεντρικό κράτος στον εικοστό πρώτο αιώνα, σαφώς αυτό δεν είναι η Κίνα. Για να είμαστε δίκαιοι, οι Κινέζοι συγγραφείς και διπλωμάτες συνήθως αρνούνται οποιοδήποτε ειδικό καθεστώς για την Κίνα στα σχέδιά τους. Αντ' αυτού, υποστηρίζουν την αρχή της κυριαρχικής ισότητας, αποκλείοντας κάθε ιδιαίτερο ρόλο της Κίνας στον μελλοντικό τους «αρμονικό κόσμο» (όρος που χρησιμοποίησε ο τότε πρόεδρος της Κίνας, Hu Jintao, στην ομιλία του προς τα Ηνωμένα Έθνη το 2005). Αλλά μπορεί να υπάρξει μια αληθινή tianxia -μια αρμονική τάξη των πάντων υπό τον ουρανό- χωρίς κεντρικό κράτος να την εναρμονίζει;

Επισκέπτες παρακολουθούν έκθεση για τον κινεζικό πολιτισμό στο φεστιβάλ Europalia-China στις Βρυξέλλες, τον Οκτώβριο του 2009. REUTERS/Francois Lenoir
-------------------------------------------------------------------------------------------

Μια προσεκτική ματιά στην ιστορική tianxia των Ming υποδεικνύει ότι δεν γίνεται. Η αρμονία ίσως να απαιτεί μια ορισμένη κομφουκιανή ανεκτικότητα από την πλευρά του κεντρικού κράτους, αλλά όντως απαιτεί ένα κεντρικό κράτος. Η Ανατολική Ασία της εποχής των Ming δεν ήταν σταθερή επειδή όλοι συμφώνησαν να ζουν ειρηνικά και με σεβασμό σε μια αρμονική κοινότητα με την Κίνα. Ήταν σταθερή διότι, πρακτικά μιλώντας, όλες οι διεθνείς υποθέσεις έπρεπε να διεξαχθούν σε σχέση με ένα τεράστιας επιρροής κεντρικό κράτος, και αυτό το κεντρικό κράτος ήταν γενικά αρκετά σοφό ώστε να μην μοχλεύει αυτήν την κεντρικότητά του για να μεγιστοποιεί τα δικά του στενά βραχυπρόθεσμα οφέλη. Συγκρίνετε αυτό με την ακραία βία του ευρωπαϊκού διακρατικού συστήματος που προέκυψε από την Αναγέννηση και διήρκεσε μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στο οποίο [σύστημα] πολλές ομοειδείς δυνάμεις τσακώνονταν για κυριαρχία.