Το μισθοφορικό φιάσκο της Ρωσίας στην Συρία

Τη νύχτα της 7ης Φεβρουαρίου, ένα πετρελαϊκό κοίτασμα υπό κουρδική κατοχή στην βορειοανατολική Συρία υπέστη ξαφνική επίθεση [1] από δυνάμεις συνασπισμένες με το καθεστώς του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ [2]. Οι βαριές αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ και τα πυρά του πυροβολικού απώθησαν την επίθεση, με αρχικές αναφορές που υποδηλώνουν ότι τουλάχιστον 100 φιλοκυβερνητικοί μαχητές σκοτώθηκαν μέσα σε τρεις ώρες.

Την επόμενη εβδομάδα, άρχισαν να ανακύπτουν πληροφορίες ότι πολλοί από αυτούς που σκοτώθηκαν ήταν Ρώσοι μισθοφόροι [3] συμβασιούχοι στο Wagner Group, μια ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία με στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο. Δυο ηχογραφήσεις στην ρωσική γλώσσα περιγράφουν 200 νεκρούς μαχητές του Wagner [4]˙ άλλες πηγές έδωσαν αριθμούς θυμάτων μέχρι και 600 [5]. Αν και οι αριθμοί αυτοί ακούγονταν αρχικά ως παράλογοι, καθώς άλλες ρωσικές πηγές εκτιμούν μόνο 20 έως 25 νεκρούς [6], τα επιβεβαιωμένα αποδεικτικά στοιχεία υποστηρίζουν όλο και περισσότερο έναν λογαριασμό απωλειών [που μετρώνται] σε εκατοντάδες. Πρώην μαχητές του Wagner με συνδέσμους με αυτούς που σκοτώθηκαν, ανέφεραν μεταξύ 80 και 100 νεκρούς και 200 τραυματίες [7], ενώ ρωσικά νοσοκομεία περιέθαλψαν εκατοντάδες τραυματίες [8]. Μια ηχητική εγγραφή από την Συρία στα τσετσενικά ισχυρίστηκε ότι 170 από τους 200 μαχητές του Wagner [9] που συμμετείχαν στην επίθεση ήταν νεκροί. Τα τριακόσια θύματα τώρα εμφανίζονται όχι μόνο ως αληθοφανής αλλά πιθανός αριθμός.

Ο Yevgeny Prigozhin (αριστερά) με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στη Μόσχα, τον Φεβρουάριο του 2018. REUTERS
------------------------------------------------------------------------

Η πρόσφατη επιχείρηση φαίνεται να έχει πιάσει την ρωσική κυβέρνηση εντελώς απροετοίμαστη. Οι αρχικές δηλώσεις του Κρεμλίνου περιορίζονταν σε ένα μόνο ευφυολόγημα [10] στις 14 Φεβρουαρίου ότι «ίσως υπάρχουν πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας» που πολεμούν στην Συρία, αλλά ότι «δεν συνδέονται» με τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας. Την επόμενη μέρα, το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών παραδέχθηκε ότι «πέντε Ρώσοι μπορεί να έχουν σκοτωθεί» στην επίθεση του Wagner. Στο μεταξύ, προέκυψαν αρκετές συνεντεύξεις [11] με μέλη της οικογένειας [12] των θανόντων, όπως και η ανεξάρτητη επιβεβαίωση τουλάχιστον δέκα θανάτων [13]. Στις 20 Φεβρουαρίου, το Υπουργείο Εξωτερικών αύξησε αυτόν τον αριθμό [14], δηλώνοντας ότι «αρκετές δεκάδες» πολίτες της Ρωσίας και άλλων ρωσόφωνων χωρών σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στην Συρία. Η συμπεριφορά της Μόσχας φαίνεται να έχει δημιουργηθεί μέσα από πραγματική σύγχυση παρά από υπολογισμένη παραπληροφόρηση.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, το Wagner Group εξελίχθηκε στον κορυφαίο ρωσικό στρατιωτικό εργολάβο, διαδραματίζοντας κεντρικό ρόλο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Μόσχας στην Συρία και την Ουκρανία. Αυτή η σύγχυση γύρω από την επίθεση, ωστόσο, υποδηλώνει ότι οι επιθετικές ενέργειες του Wagner είχαν ως αποτέλεσμα μια πανωλεθρία που το Κρεμλίνο δεν περίμενε. Με την ικανότητά του να ελέγχει το καθεστώς Άσαντ ήδη υπό αμφισβήτηση [15], η Ρωσία φαίνεται να αντιμετωπίζει τώρα προβλήματα που περιορίζουν ακόμη και τους δικούς της μισθοφορικούς εργολάβους.

ΚΙΝΗΤΡΑ ΚΕΡΔΟΥΣ

Αν η επίθεση της 7ης Φεβρουαρίου ήρθε όντως ως έκπληξη για το Κρεμλίνο, πώς και γιατί συνέβη εξ’ αρχής; Σε αυτή την περίπτωση, μια έκθεση από την ρωσική ημερήσια εφημερίδα Kommersant παρέχει κρίσιμες λεπτομέρειες. Ένας πρώην υπάλληλος του Wagner και σύντροφος πολλών από αυτούς που σκοτώθηκαν στο περιστατικό, δήλωσε ότι ήταν μια προσπάθεια «τοπικών μεγάλων επιχειρηματιών που υποστηρίζουν σήμερα τον Bashar Assad» [16] να καταλάβουν κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που ελέγχονται από τους υποστηριζόμενους από τις ΗΠΑ Κούρδους. Το σχέδιο, προφανώς, ήταν να επιτεθούν στην βάση των Κούρδων και να την καταλάβουν πριν η αεροπορική δύναμη των ΗΠΑ μπορέσει να τους απωθήσει.

Με μια πρώτη ματιά, μια τέτοια κίνηση είναι άνευ προηγουμένου: Από την στιγμή που η Ρωσία παρενέβη στην Συρία τον Σεπτέμβριο του 2015, δεν υπήρχαν αξιόπιστες ενδείξεις ότι το Wagner Group επιχειρούσε πέραν των εντολών του Κρεμλίνου. Ωστόσο, ένα περιστατικό το 2013 δίνει περισσότερες ενδείξεις. Εκείνο το έτος, το Σλαβονικό Σώμα (Slavonic Corps), ένας προκάτοχος του Wagner, είχε συνάψει ένα συμβόλαιο με έναν άγνωστο Σύρο πελάτη για να καταλάβει πετρελαϊκά κοιτάσματα [17] στα ανατολικά, περίπου στην ίδια περιοχή όπου έλαβαν χώρα οι μάχες της 7ης Φεβρουαρίου. Και εκείνο ήταν μια πανωλεθρία -η ομάδα ήταν κακώς εξοπλισμένη και απωθήθηκε από Σύρους αντάρτες μαχητές. Δείχνει, ωστόσο, ότι τέτοιες επιθέσεις μπορεί να συμβούν χωρίς την ρητή γνώση της Μόσχας.

Μια συγκλονιστική δημοσιογραφική επιτυχία [18] στην εφημερίδα The Washington Post στα τέλη της περασμένης εβδομάδας αποκάλυψε ότι η διαταγή για την επίθεση προήλθε από μια εξαιρετικά πηγή σε υψηλή θέση: Τον Yevgeny Prigozhin. Μέλος του εσωτερικού κύκλου του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και ελέγχων πολλές ισχυρές επιχειρήσεις, ο Prigozhin όχι μόνο συνδέεται στενά [19] με το Wagner Group αλλά έχει και άλλα συμφέροντα στην βορειοανατολική Συρία. Είναι επικεφαλής της εταιρίας Evro Polis, η οποία υπέγραψε σύμβαση [20] με την κρατική εταιρεία General Petroleum Corporation της Συρίας στις αρχές του περασμένου έτους για να εξασφαλίσει δικαιώματα παραγωγής για το 25% όλων των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου της Συρίας [21]. Με τα περισσότερα από αυτά τα κοιτάσματα να βρίσκονται υπό κουρδικό έλεγχο, ο Prigozhin συντονίστηκε με ανώτερους Σύρους αξιωματούχους για να σχεδιάσουν «μια καλή έκπληξη» για την κυβέρνηση Assad. Φαίνεται ότι ο Prigozhin εξασφάλισε όχι μόνο υποσχέσεις για πρόσθετη αμοιβή από την Δαμασκό αλλά και τουλάχιστον σιωπηρή συμφωνία από το Κρεμλίνο: Ο ολιγάρχης ήταν σε επαφή με τον προσωπάρχη του Πούτιν, Anton Vaino, τις ημέρες πριν και μετά την επίθεση.