Μια αμερικανική ανασχετική στρατηγική για την Συρία

Τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών στην Συρία συνίστανται στην επισημοποίηση των κερδών τους στο πεδίο της μάχης με μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων και στην συνέχεια η έξοδος από την χώρα [1]. Για να επιτύχουν αυτόν τον στόχο, θα πρέπει να βρουν σύντομα μια κοινή αιτία [2] με τον μεγαλύτερο γεωπολιτικό αντίπαλό τους, την Ρωσία. Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει από την Ουάσινγκτον να αναγνωρίσει μια οδυνηρή αλλά προφανή αλήθεια: Ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ, απώθησε σε μεγάλο βαθμό την αντάρτικη αντιπολίτευση, παγίωσε την εξουσία του σε μεγάλο μέρος της δυτικής χώρας και έλαβε επ’ αόριστον εγγυήσεις στήριξης και ασφάλειας από τη Μόσχα και την Τεχεράνη. Ο Assad θα κυβερνά το μεγαλύτερο μέρος της Συρίας για το άμεσο μέλλον.

Ένας στρατιώτης των ΗΠΑ κοντά στην Raqqa, τον Νοέμβριο του 2016. RODI SAID / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------------

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ώθηση (και η νομική δικαιολογία) της παρουσίας τους στην Συρία ήταν ο πόλεμος κατά του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS), που διεξάγεται για να αρνηθούν ένα ασφαλές καταφύγιο στην οργάνωση και με αυτό τον τρόπο να στηρίξουν την κυβέρνηση του Ιράκ και να διασφαλίσουν ότι οι μαχητές του ISIS δεν θα μπορέσουν να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν τρομοκρατικές επιθέσεις στην Δύση. Ωστόσο, η επιτυχία αυτού του πολέμου [3] δημιούργησε άβολα ερωτήματα σχετικά με το τι πρέπει να κάνει η Ουάσινγκτον στην συνέχεια. Οι εντάσεις με τη Μόσχα και την Τεχεράνη βοήθησαν να ενισχυθεί η υποστήριξη από ορισμένους πολιτικούς των ΗΠΑ για μια επ’ αόριστον παρουσία στην βορειοανατολική Συρία, σκοπός της οποίας ήταν να αποφευχθεί η παράδοση των μετά από σκληρές μάχες επιτευχθέντων κερδών των ΗΠΑ στις εχθρικές δυνάμεις.

Η πρόθεση πίσω από μια τέτοια στρατηγική είναι εύκολο να κατανοηθεί, αλλά η λογική είναι ανάποδη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν όντως κίνητρο να αμφισβητήσουν τη Μόσχα όπου μπορούν, αλλά στην Συρία η υπόθεση είναι χαμένη. Το καλύτερο στοίχημα της Ουάσιγκτον είναι να διαπραγματευτεί την απόσυρση των δικών της δυνάμεων, γεγονός που θα άφηνε την Ρωσία να διαχειριστεί το κόστος ενός επταετούς εμφυλίου πολέμου [4]. Η χορήγηση στην Μόσχα αυτής της βραχυπρόθεσμη νίκης, εξάλλου, θα την άφηνε αγκιστρωμένη με τις ανοησίες του απεχθούς καθεστώτος Assad.

Μια τέτοια διευθέτηση θα επέτρεπε στις Ηνωμένες Πολιτείες να στρέψουν την εστίασή τους προς τον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, όπου η θέση τους είναι πιο ευνοϊκή. Η Ουάσιγκτον, αντί να συρθεί σε ακόμη περισσότερες μάχες στην Συρία, θα πρέπει να αντιτίθεται στην Ρωσία ακολουθώντας μια πολιτική διπλής ανάσχεσης προς τους δύο συμμάχους της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή, την Δαμασκό και την Τεχεράνη. Αυτή η πολιτική θα μπορούσε να περιλαμβάνει οικονομικές κυρώσεις στη Μόσχα για την δέσμευσή της με τον Assad, αυξάνοντας περαιτέρω το κόστος των προσπαθειών ανασυγκρότησης της χώρας [5], ενώ θα έκανε την Ρωσία να πληρώνει για την υποστήριξή της προς ένα δολοφονικό, άτιμο καθεστώς. Μια τέτοια στάση στη Μέση Ανατολή θα συμπληρώσει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες του ΝΑΤΟ για την αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας στην ανατολική Ευρώπη με το να ενισχύσει την συμμαχική στρατιωτική παρουσία στις χώρες της Βαλτικής. Αυτές οι δύο προσπάθειες θα συνεργαστούν συνδυαστικά για την ανάσχεση της Δαμασκού, ενώ ταυτόχρονα θα απωθούν την Ρωσία σε πολλαπλά μέτωπα.

ΟΙ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Το πρώτο βήμα για την αμφισβήτηση της Ρωσίας είναι, ειρωνικά, η διευθέτηση της συριακής διαμάχης με όρους που μπορεί να δεχθεί η Μόσχα. Για να διαπραγματευθούν τον τερματισμό του πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να προσφέρουν στην Ρωσία κάτι που θέλει -και να σκεφτούν τι θέλουν οι Ηνωμένες Πολιτείες ως αντάλλαγμα. Το κύριο συμφέρον της Ρωσίας είναι η διατήρηση του συριακού καθεστώτος στην εξουσία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε αντιδιαστολή, επικεντρώνονται στην άρνηση ενός ασφαλούς καταφυγίου για το ISIS. Ο τοπικός σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), εξαρτάται από το κουρδικής πλειοψηφίας Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας, το συριακό σκέλος του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) [6]. Οι SDF έχουν αναλάβει το βάρος του πολέμου ξηράς κατά του ISIS και πιέζουν για αυτόνομη διακυβέρνηση σε περιοχές υπό τον έλεγχό τους, μια πολιτική που είναι απαράδεκτη για το καθεστώς Assad.

Ούτε η Ρωσία ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να δουν μια ενδοσυριακή σύγκρουση μεταξύ των SDF και του συριακού καθεστώτος. Κατά την άποψη της Ουάσιγκτον, μια τέτοια σύγκρουση θα αποσπάσει την προσοχή από τις προσπάθειες κατά του ISIS και ίσως θα επέτρεπε στην οργάνωση να επανακαταλάβει εδάφη. Για τη Μόσχα θα παρατείνει περαιτέρω τον πόλεμο και θα μπορούσε να ωθήσει τις ρωσικές δυνάμεις σε σύγκρουση με τους Κούρδους –οι οποίοι δεν αποτελούν απειλή για την Ρωσία και τους οποίους οι Ρώσοι δεν επιθυμούν να πολεμήσουν. Η πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι να βρουν το πώς να απαλείψουν τις εντάσεις μεταξύ Assad και Κούρδων χωρίς να αποξενώσουν την Τουρκία, τον σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών στο ΝΑΤΟ και τον εταίρο της Ρωσίας στην διαδικασία της Αστάνα και του Σότσι, η τελευταία από τις οποίες είναι μια «παγωμένη» προσπάθεια να γραφτεί ένα σύνταγμα και να διαπραγματευτεί τον τερματισμό του πολέμου. Η Τουρκία είναι εχθρική προς τις SDF και πρόσφατα εισέβαλε στην Afrin [7], έναν απομονωμένο κουρδικό θύλακα στο βορειοδυτικό τμήμα της Συρίας, όπου μάχεται με την κεντρική πολιτοφυλακή των SDF, τις Μονάδες Προστασίας του Κουρδικού Λαού (YPG).

Ο πόλεμος στην Αφρίν έχει υπονομεύσει τα τελευταία στάδια του πολέμου των ΗΠΑ εναντίον του ISIS και αύξησε τις εντάσεις [8] μεταξύ της Τουρκίας και των δύο συμμάχων της Ρωσίας, του Ιράν και του καθεστώτος Assad. Αφού όμως η Άγκυρα αναλάβει τον έλεγχο της Afrin, μπορεί να υπάρξει μια μικρή ευκαιρία να συμφωνηθεί μια κοινή θέση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να μην επιμείνουν στην επιτάχυνση της αλλαγής του καθεστώτος, με αντάλλαγμα την επέκταση του ισχύοντος πλαισίου διαπραγμάτευσης ώστε να συμπεριληφθούν και οι SDF. Αυτό το διευρυμένο πλαίσιο θα είχε υποστήριξη από την Ρωσία και τις ΗΠΑ και θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στην ειρηνευτική διαδικασία που υποστηρίχθηκε από τον ΟΗΕ στην Γενεύη, διευρύνοντας το πεδίο των συνομιλιών ώστε να συμπεριληφθεί και ο στενότερος σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών. Θα αναγνωρίζει τελικά την ανάγκη ενσωμάτωσης των SDF στις προσπάθειες επίτευξης πολιτικής λύσης και θα μπορούσε να βοηθήσει στον εξαναγκασμό της Άγκυρας να επεξεργαστεί μια συμφωνία με τους Σύρους Κούρδους που θα θέσει τέρμα στην σύγκρουσή της με τις YPG.

Αμερικανικές δυνάμεις σε ένα αρχηγείο των YPG στην Συρία, τον Απρίλιο του 2017. RODI SAID / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------------------------------

Για να διατηρήσουν την πίεση στον Assad, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να επωφεληθούν από μια συμφωνία στην διαπραγμάτευση της οποίας βοήθησε η Μόσχα -την απόφαση του συριακού καθεστώτος το 2013 να διαλύσει το πρόγραμμα χημικών όπλων και να προσχωρήσει στην Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα. Η Ρωσία εργάστηκε για την διαπραγμάτευση αυτής της ρύθμισης, αλλά υπονόμευσε κάθε προσπάθεια έκτοτε ώστε να γίνει το καθεστώς υπόλογο για την παραβίαση των δεσμεύσεών του. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επιβάλουν κυρώσεις στο καθεστώς για την συνεχιζόμενη χρήση χημικών όπλων, και να μελετήσουν να επιβάλλουν κυρώσεις σε ρωσικές οντότητες που παρέχουν ανταλλακτικά για τα αεροσκάφη του καθεστώτος τα οποία ρίχνουν χημικά όπλα, και να συνεργαστούν με άλλες χώρες στην περιοχή για να εμποδίσουν την εξαγωγή ειδών διπλής χρήσης προς το συριακό καθεστώς. Αυτή η προσέγγιση θα συνδέσει στενά τις ειδικές για την Συρία προσπάθειες να πιεστεί το καθεστώς Assad, με τους ευρύτερους αμερικανικούς στόχους περί μη διάδοσης [όπλων μαζικής καταστροφής], και θα περιλαμβάνει κυρώσεις στην Βόρεια Κορέα επειδή εξάγει όπλα μαζικής καταστροφής και εξαρτήματα βαλλιστικών πυραύλων στην Συρία.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ

Η πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι να παραδεχθούν ότι η απόσυρση των ΗΠΑ θα μπορούσε πραγματικά να ελευθερώσει τα χέρια της Ουάσιγκτον για να αυξήσει την πίεση στην Δαμασκό, τη Μόσχα και την Τεχεράνη. Το συριακό καθεστώς θα κληρονομήσει μια χαμηλού επιπέδου εξέγερση καθώς και μια κατεστραμμένη οικονομία και μια έλλειψη χρησιμοποιήσιμων υποδομών σε πολλές αστικές περιοχές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πρέπει να βοηθήσουν στην χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης της Συρίας, αλλά πρέπει να αφήσουν τη Μόσχα να μαζέψει τα κομμάτια της χώρας που καταστράφηκε από τον πελάτη της. Στην συνέχεια, η Ουάσινγκτον μπορεί να επικεντρωθεί σε αυτά που είναι καλή, τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στην Ευρώπη: Στην διαχείριση των συμμαχιών. Στην περίπτωση της Μέσης Ανατολής, το επίκεντρο της πολιτικής των ΗΠΑ είναι εδώ και δεκαετίες οι ισχυροί διμερείς δεσμοί της με τις χώρες του Κόλπου και το Ισραήλ, υποστηριζόμενοι από την παρουσία μεγάλου αριθμού αμερικανικών στρατευμάτων στην περιοχή.

Η περαιτέρω απομόνωση της Δαμασκού και της Μόσχας δεν θα είναι δύσκολη, δεδομένης της συμπεριφοράς τους. Η Συρία έχει επανειλημμένως παραβιάσει το διεθνές δίκαιο χρησιμοποιώντας χημικά όπλα [9] εναντίον του πληθυσμού της και η Ρωσία χρησιμοποίησε πρόσφατα νευρικούς παράγοντες για να επιχειρήσει δολοφονία σε βρετανικό έδαφος [10]. Η μόνη άλλη χώρα που αναπτύσσει χημικά όπλα τόσο ελεύθερα είναι η Βόρεια Κορέα. Η συνεργασία με τους συμμάχους για την ανάπτυξη μιας ενιαίας αντίδρασης σε μια τέτοια διαβόητη συμπεριφορά θα πρέπει να είναι εύκολη. Το Ιράν, εν τω μεταξύ, είναι ο κύριος υποστηρικτής του συριακού καθεστώτος και είναι υπαίτιο για τις ενέργειες του συμμάχου του στο πεδίο της μάχης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μακρά ιστορία στο να επιβάλλουν κυρώσεις στο Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν και πρέπει να συνεχίσουν να το πράττουν, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι περιορισμοί που επιβάλλονται στο πυρηνικό του πρόγραμμα παραμένουν σε ισχύ.

Ο Assad και ο Putin στην ρωσική αεροπορική βάση στην Λατάκεια, στην Συρία, τον Δεκέμβριο του 2017. SPUTNIK PHOTO AGENCY / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------------

Στην Ευρώπη, εν τω μεταξύ, ο κεντρικός μοχλός της αμερικανικής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής είναι από το 1949 η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας στο άρθρο 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ), η οποία αναφέρει [11] ότι «μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσοτέρων ... στην Ευρώπη ή στην Βόρεια Αμερική θα εκλαμβάνεται ως μια επίθεση εναντίον όλων». Οι επιθετικές ενέργειες της Ρωσίας, από την δηλητηρίαση ενός πρώην κατασκόπου στο Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι την προσάρτηση τμημάτων της Ουκρανίας (μιας χώρας που βρίσκεται εκτός του ΝΑΤΟ), υπογραμμίζουν την ανάγκη για συνεχή αμυντικό σχεδιασμό και αναζωογόνηση των μαχητικών δυνατοτήτων και της υλικής υποδομής της συμμαχίας σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Η Συρία είναι τελικά ένα παράπλευρο ζήτημα αυτής της ευρύτερης, πολυδιάστατης προσπάθειας για ανάσχεση της Μόσχας και η σημασία της δεν πρέπει να υπερεκτιμάται όταν εξετάζουμε τον τρόπο με τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να απωθήσουν ή να αποτρέψουν μελλοντική ρωσική επιθετικότητα.

Για να διευθετηθεί το συντομότερο δυνατόν η συριακή διαμάχη, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να δώσουν κάτι στην Ρωσία. Το μόνο που μπορούν να προσφέρουν ρεαλιστικά είναι η ασφάλεια του καθεστώτος Assad. Σε αντάλλαγμα, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να ζητήσει από τη Μόσχα να πιέσει τους συμμάχους της στην Δαμασκό και την Τεχεράνη, μαζί με τον εταίρο της, την Τουρκία, να αρχίσουν επίσημες συνομιλίες με τις SDF. Αυτή η πολιτική δεν αντιπροσωπεύει την ήττα, αλλά την αποδοχή της πραγματικότητας. Θα ήταν επίσης μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας να αναβαθμιστεί η πολιτική των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας, περιορίζοντας τους συμμάχους της στη Μέση Ανατολή και ασκώντας πιέσεις στη Μόσχα απ’ ευθείας σε πολλά μέτωπα. Αυτή η πίεση πρέπει να είναι πολύπλευρη, ξεκινώντας από το να κάνει την Ρωσία να πληρώσει τον λογαριασμό για τον πόλεμο στην Συρία, και επεκτεινόμενη ώστε να συμπεριλάβει βαθύτερες συμμαχίες στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ισχύ, την οποία μπορούν να χρησιμοποιούν όσο εστιάζουν στο μακροχρόνιο παιχνίδι και δεν επιβαρύνονται από μια σύγκρουση όπου η Ρωσία κρατά όλα τα χαρτιά και ο κύριος στόχος των ΗΠΑ –η κατανίκηση του ISIS- έχει ήδη επιτευχθεί.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2018-03-15/us-containment-...

Σύνεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-10-16/keeping-out-syria
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-12-13/putins-plan-syria
[3] https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/isis-is-near-defeat-in-...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2018-02-27/why-civil-wars-...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-10-04/dont-fund-syria...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-11-08/kurd-your-enthu...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2018-01-23/turkeys-afrin-o...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2018-03-02/strategic-inco...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-04-06/syria-policy-af...
[10] https://www.nytimes.com/2018/03/12/world/europe/uk-russia-spy-poisoning....
[11] https://www.nato.int/cps/ic/natohq/official_texts_17120.htm

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition