Τα τουρκικά παιχνίδια με το Δίκαιο της Θάλασσας

Η απόφαση του Δικαστηρίου προσέλκυσε το ενδιαφέρον των ελληνικών ΜΜΕ λόγω ακριβώς των πολλών ομοιοτήτων που παρουσιάζει η περίπτωση της διαφοράς Ουκρανίας – Ρουμανίας για το Serpent με την αντίστοιχη περίπτωση της διαφοράς Ελλάδας – Τουρκίας για τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους για τα οποία η Τουρκία –όπως και η Ρουμανία για το Serpent– δεν αναγνωρίζει δικαιώματα υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ. Ωστόσο, θεωρούμε ότι αυτός ο παραλληλισμός παρουσιάζει σημαντικές δυσχέρειες. Πρώτον, διότι, το μικρό μέγεθος του Serpent σε συνδυασμό με το γεγονός ότι κατοικείται από πολύ μικρό αριθμό κατοίκων ενώ ήταν ακατοίκητο για πολλά έτη, αποδυναμώνει την απόφαση του Δικαστηρίου στο μέτρο που το Αιγαίο Πέλαγος βρίσκεται υψηλός αριθμός νήσων, κατά πολύ μεγαλύτερου μεγέθους, κατοικούμενων επί το πλείστον από μεγάλο αριθμό κατοίκων [29]. Σημείο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ελληνικά συμφέροντα στο Αιγαίο είναι ότι το Δικαστήριο δεν συνέδεσε την απόφασή του με το νομικό χαρακτήρα της Μ. Θάλασσας, ότι δηλαδή αποτελεί κατά τη Σύμβαση ΔΘ ημίκλειστη θάλασσα, κάτι που θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα κατά κάποιο τρόπο δεδικασμένο και για την ελληνοτουρκική διαφορά στο Αιγαίο Πέλαγος το οποίο αποτελεί επίσης ημίκλειστη θάλασσα. Όμως, το Δικαστήριο δεν παρέκλινε από τη Σύμβαση ΔΘ η οποία αντιμετωπίζει τις ημίκλειστες χωρίς καμία διάκριση όσον αφορά στα θέματα οριοθετήσεων θαλασσίων ζωνών.

Χάρτης 4: Η τελική οριοθέτηση μεταξύ Ουκρανίας και Ρουμανίας. Πηγή: Infognomon, Web forum for issues related to international relations, foreign and defence policy, ICJ Decision for the Maritime Delimitation Ukraine and Romania, διαθέσιμο στο http://infognomonpolitics.blogspot.com/2009/02/blog-post_9036.html, Ιούνιος 2013.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Το γεγονός, πάντως, ότι το Δικαστήριο αναγνώρισε χωρικά ύδατα 12 ναυτικών μιλίων στο μικροσκοπικό Serpent σε συνδυασμό με τον μικρό πληθυσμό του, προσφέρει μια κατά κάποιο τρόπο μικρή ικανοποίηση. Όχι μεγάλη ικανοποίηση γιατί εφόσον υπάρχουν κάτοικοι στο Serpent oι οποίοι μένουν σε αυτό για πολλά χρόνια, τότε σύμφωνα με την Σύμβαση ΔΘ (άρθρο 121) το Serpent αποδεικνύει στην πράξη ότι μπορεί να συντηρήσει ανθρώπινο πληθυσμό, άρα είναι νησί και κατ΄ αποτέλεσμα δικαιούται υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Και είναι εξάλλου ακριβώς ο λόγος που το Δικαστήριο δεν προχώρησε στον χαρακτηρισμό του Serpent ως βράχο ή νησί. Και τούτο διότι, εφόσον το χαρακτήριζε νησί θα έπρεπε να του αναγνωριστούν δικαιώματα οικονομικών ζωνών. Από την άλλη πλευρά, δεν μπορούσε να το χαρακτηρίσει και βράχο εφόσον πάνω σε αυτό διαμένει επί σειρά ετών ανθρώπινος πληθυσμός. Έτσι, δεν προχώρησε στον χαρακτηρισμό του και αναγνώρισε σε αυτό μόνον δικαιώματα βράχου (δηλαδή χωρικά ύδατα). Διαφορετική είναι βεβαίως η θέση των ελληνικών νησιών του Αιγαίου Αρχιπελάγους και λόγω ακριβώς της αρχιπελαγικής δομής του, το οποίο μολονότι δεν είναι αρχιπέλαγος με την έννοια της Σύμβασης ΔΘ, η αρχιπελαγική δομή του αποτελεί μια πραγματικότητα η οποία θα πρέπει να ληφθεί υπόψη σε μια οριοθέτηση που θέλει να έχει κάποιο δίκαιο χαρακτήρα υπέρ του παρακτίου κράτους που διαθέτει αυτό το αρχιπέλαγος. Αυτή η αρχιπελαγική δομή δεν μπορεί να μην ληφθεί υπόψη σε περίπτωση οριοθέτησης, εφόσον η ύπαρξή της διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα του νησιωτικού με τον ηπειρωτικό χώρο. Και εφόσον υπάρξει περίπτωση αμφιβολίας, αυτή θα πρέπει να λειτουργήσει υπέρ της ενότητας του αρχιπελάγους και κατά της διάσπασής του. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ως ειδική περίσταση η οποία έχει φυσικό χαρακτήρα [30].

Η Τουρκία επιχείρησε να διακηρύξει ΑΟΖ και στην Μεσόγειο, στην οποία έχει καθιερώσει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. (βλ. χάρτες 5 και 6). Κατά τον τρόπο αυτό, αδιαφορώντας για τις προβλέψεις του ΔΘ, επιθυμεί να αποκόψει την ΑΟΖ των ελληνικών νήσων του ΝΑ Αιγαίου και την σύνδεση αυτής με την Κυπριακή ΑΟΖ. Επιπλέον, η Τουρκία προχώρησε σε διατύπωση απειλών σε βάρος της Κύπρου εφόσον η τελευταία προχωρούσε σε διακήρυξη ΑΟΖ. Όμως, η αγνόηση των απειλών της Άγκυρας από την Κύπρο και η διακήρυξη ΑΟΖ για την οριοθέτηση της οποίας προχώρησε στη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με την Αίγυπτο, τον Λίβανο και το Ισραήλ - κάτι που η Ελλάδα με τα κράτη της περιφέρειάς της, Αίγυπτο, Λιβύη και Αλβανία πλην Ιταλίας δεν έχει ακόμη κάνει -, απέτρεψε την Τουρκία να προβεί σε αντίστοιχη ενέργεια. Υπέρ των συμφωνιών συγκατατέθηκε και η ΕΕ η οποία στην Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ επανέλαβε το δικαίωμα όλων των κρατών-μελών για άσκηση των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σημειώνεται ότι η Κύπρος, την οποία η Τουρκία πεισματικά δεν αναγνωρίζει, είναι διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος, το μόνο νόμιμο κράτος στην Κύπρο, το οποίο εκπροσωπεί όχι μόνο τον κυπριακό λαό, αλλά και τους ίδιους τους Τουρκοκύπριους. Η Τουρκία, όπως άλλωστε προβλέπεται στην Δήλωση του Συμβουλίου της ΕΕ του Σεπτεμβρίου του 2005, όχι μόνο δεν δικαιούται να αμφισβητεί την ως άνω συμφωνία αλλά αντίθετα έχει την υποχρέωση να προχωρήσει στην αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, κάτι που απαιτεί εξάλλου η ενταξιακή πορείας της. Η ολοκλήρωση των συμφωνιών και η οριοθέτηση της ΑΟΖ της θαλάσσιας περιοχής της Κύπρου σε ένα ευρύτερο περιφερειακό πλαίσιο είναι αναγκαία για την ενεργοποίηση των συμφωνιών Κύπρου –Αιγύπτου και Κύπρου– Λιβάνου λόγω των επικαλυπτομένων ΑΟΖ στην περιοχή. Υπέρ αυτών των περιφερειακών συμφωνιών θα λειτουργήσει και η προσχώρηση της Συρίας και του Ισραήλ στη Σύμβαση ΔΘ.