Το πρόβλημα οράματος της Angela Merkel | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το πρόβλημα οράματος της Angela Merkel

Με την δεξιά σε άνοδο, η Γερμανία πρέπει να κάνει περισσότερα από το να παραμείνει στην πορεία της
Περίληψη: 

Η Άνγκελα Μέρκελ θα ήταν εξαιρετική ηγέτις σε συνηθισμένες εποχές. Η αβάσταχτη ειρωνεία του ιστορικού της είναι ότι συνέβη να πάρει την εξουσία σε μια στιγμή στη μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας που η χώρα (και ο κόσμος) χρειαζόταν απεγνωσμένα ο καγκελάριος να ακολουθήσει ένα τολμηρό όραμα.

Ο YASCHA MOUNK είναι λέκτορας Διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και ανώτερος συνεργάτης στο Political Reform Program at New America.

Ως αρχηγός του μεγαλύτερου πολιτικού κόμματος της χώρας για δεκαοκτώ χρόνια, και καγκελάριός της για δώδεκα, η Άνγκελα Μέρκελ [1] έκανε περισσότερα για να διαμορφώσει την σύγχρονη Γερμανία από οποιονδήποτε άλλο μεταπολεμικό ηγέτη εκτός από τον Konrad Adenauer, τον Willy Brandt και τον Helmut Kohl. Οπότε, η πρόσφατη ανακοίνωσή της ότι θα παραδώσει τον Δεκέμβριο την ηγεσία της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU) [2] και θα απέχει από την επιδίωξη άλλης μιας θητείας στις ομοσπονδιακές εκλογές που αναμένεται να διεξαχθούν το 2021, σηματοδοτεί την αρχή του τέλους μιας εποχής.

Δεδομένου ότι η Μέρκελ υπήρξε μια βαθιά σταθεροποιητική δύναμη και οι πολιτικοί εξτρεμιστές βρίσκονται σε αναμονή να εκμεταλλευτούν την αναχώρησή της, είναι φυσικό να αναρωτιέται κανείς πώς θα αλλάξει η χώρα τα επόμενα χρόνια. Η CDU θα τρεκλίσει στα δεξιά, αφού ο υπερήφανος ηγέτης της εγκαταλείψει την σκηνή; Μπορεί το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD), το οποίο έχει ήδη καθιερωθεί ως μια σημαντική δύναμη στην γερμανική πολιτική, να χρησιμοποιήσει το κενό ισχύος που αφήνει πίσω της προς όφελός του; Ή μήπως μια αλλαγή του πολιτικού προσωπικού στην πραγματικότητα θα βοηθήσει να ηρεμήσει η οργή που η Μέρκελ έχει εμπνεύσει όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια;

06112018-1.jpg

Η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, μιλά κατά την διάρκεια συνεδρίασης στην Κάτω Βουλή της Bundestag στο Βερολίνο, στις 17 Οκτωβρίου 2018. FABRIZIO BENSCH / REUTERS
------------------------------------------------------------------------

Αυτά είναι όλα σημαντικά ζητήματα που αφορούν το πιθανό μέλλον της χώρας. Αλλά για να κατανοήσουμε την πολιτική δυσκολία στην οποία βρίσκεται η Γερμανία τώρα, και να κάνουμε μια σοβαρή υπόθεση για το πώς μπορεί να αλλάξει την χώρα η αποχώρηση της Μέρκελ, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε την κληρονομιά που αφήνει πίσω της.

Η Μέρκελ είναι ταυτόχρονα μια από τους πιο εντυπωσιακούς και μια από τους λιγότερο πιθανούς πολιτικούς για να ηγηθεί της Γερμανίας στη μεταπολεμική της ιστορία. Γεννημένη στο Αμβούργο αλλά μεγαλωμένη στα ανατολικά της χώρας ως κόρη ενός πάστορα, ήταν τριπλά αουτσάϊντερ: Σε ένα κόμμα που κυριαρχείται από δυτικούς, ήταν μια Ossi [ανατολική] που ζούσε κάτω από τον ζυγό του κομμουνιστικού καθεστώτος μέχρι την ηλικία των τριάντα πέντε ετών˙ σε ένα κόμμα που κυριαρχείτο ιστορικά από Καθολικούς, ήταν Προτεστάντις˙ και σε ένα κόμμα που ήταν συντριπτικά αρσενικό και συχνά σοβινιστικό -ο μέντοράς της, Helmut Kohl, συχνά αναφερόταν σε αυτήν ως «το κοριτσάκι μου» στις αρχές της δεκαετίας του 1990- ήταν μια άτεκνη γυναίκα. Συνολικά, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι από τις πρώτες της μέρες στην πολιτική έχει υποτιμηθεί συνεχώς από φίλους και εχθρούς.

Όταν η CDU συγκλονίστηκε από οικονομικά σκάνδαλα στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο τότε ηγέτης της, Wolfgang Schäuble, αναγκάστηκε να παραιτηθεί και πολλοί από τους ανώτερους πολιτικούς του κόμματος ήταν πολύ στιγματισμένοι για να αναλάβουν. Η Μέρκελ είδε ένα άνοιγμα γι’ αυτήν και το εκμεταλλεύτηκε μέσα από έναν χαρακτηριστικό συνδυασμό στυγνότητας και ευθύτητας: Αμόλυντη από το σκάνδαλο, διότι κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι η παλιά φρουρά θα την άφηνε να εμπλακεί στις παράνομες οικονομικές συναλλαγές της, η Μέρκελ κέρδισε την κορυφαία θέση όταν, σε αντίθεση με τους ανταγωνιστές της, επέπληξε δημοσίως τον Kohl για τις παρατυπίες του.

Ο τρόπος της ανάρρησης της Μέρκελ στην ηγεσία του κόμματος το 2000 προοιωνίστηκε το στυλ της διακυβέρνησής της μόλις θα γινόταν η πρώτη γυναίκα καγκελάριος της Γερμανίας πέντε χρόνια αργότερα. Είναι μια άριστη τακτικιστής, με έντονη αίσθηση των αδυναμιών των αντιπάλων της. Ασυνήθιστα ολιγόλογη για έναν αρχηγό κυβέρνησης, σπάνια εμπλέκεται σε μια αμφισβητούμενη αντιπαράθεση μέχρις ότου η κοινή γνώμη στραφεί σταθερά προς τη μια κατεύθυνση ή την άλλη -αλλά στην συνέχεια ενεργεί αποφασιστικά (όπως συνέβη και με τον Kohl). Παρόλο που φαίνεται να έχει μια γνήσια και ειλικρινή δέσμευση προς τις αρχές που καθοδήγησαν την πολιτική της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου -δημοκρατία, κράτος δικαίου, και μια ενστικτώδη πίστη στο ευρωπαϊκό σχέδιο- ένα πράγμα δεν έπαιξε ουσιαστικά κανέναν ρόλο στην πολιτική της ανάδυση: Ένα δικό της αληθινό πολιτικό όραμα.

Ως αποτέλεσμα, η κληρονομιά που εγκαταλείπει η Μέρκελ είναι βαθιά παράδοξη. Κυβέρνησε την χώρα με μεγάλη ηρεμία και ικανότητα, καθοδηγώντας μια κεντρώα πορεία που αντανακλούσε την διάθεση του κοινού για τα πρώτα χρόνια της θητείας της. Η υποτιμημένη δέσμευσή της στις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας τής προσέδωσε ευρεία αποδοχή και μάλιστα προσέλκυσε τον φθονερό θαυμασμό πολλών από την αριστερά. Ειδικά όταν αντιμετώπισε την άνοδο του δεξιού λαϊκισμού με τη μορφή του AfD εγχωρίως και του Donald Trump στο εξωτερικό, έφτασε να φημίζεται ως η ενσάρκωση των φιλελεύθερων αξιών. Κάποιοι μάλιστα το πήγαν τόσο μακριά ώστε να την ανακηρύξουν ως τον νέο ηγέτη του ελεύθερου κόσμου.