Το τέλος του ασύλου

Το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις χώρες που φιλοξενούν μεγάλο αριθμό αιτούντων άσυλο ήταν φτωχές χώρες, ενώ οι πλούσιες χώρες ηγούντο στην παραβίαση του δικαιώματος ασύλου, δεν ήταν τυχαίο. Οι υπηρεσίες του ΟΗΕ, των οποίων οι προϋπολογισμοί χρηματοδοτούνταν κυρίως από πλούσιες χώρες, συνέβαλαν στην διατήρηση αυτού του status quo. Κάποιοι αιτούντες άσυλο επανεγκαταστάθηκαν τελικά από τους καταυλισμούς σε τρίτες χώρες, κυρίως στον ανεπτυγμένο κόσμο, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό από εκείνους που χρειάζονται άσυλο. Και έτσι οι καταυλισμοί έγιναν μόνιμες πόλεις. Σήμερα υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που δεν γνώρισαν ποτέ την ζωή έξω από έναν προσφυγικό καταυλισμό. Το προσφυγικό σύμπλεγμα Dadaab στην Κένυα, για παράδειγμα, ήταν μέχρι πρόσφατα ο μεγαλύτερος προσφυγικός καταυλισμός στον κόσμο, με πληθυσμό άνω των 500.000 κατοίκων. Αλλά το Dadaab δεν υπάρχει στους επίσημους χάρτες της Κένυας, αν και στην κορύφωσή του θα ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Οι κάτοικοί του δεν απολαμβάνουν κανένα από τα δικαιώματα της ιθαγένειας της Κένυας.

ΠΩΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΤΟ ΑΣΥΛΟ

Σήμερα, το καθεστώς ασύλου ως διεθνής νομική αρχή είναι πιο αδύναμο από ποτέ. Η εποχή των καταυλισμών οδήγησε σε μια εντεινόμενη παγκόσμια υποχώρηση, καθώς οι φτωχές χώρες που φέρουν το βάρος της επιβάρυνσης είναι τώρα απρόθυμες να δεχτούν περισσότερους αιτούντες άσυλο. Κάποιοι, με την συνεργασία των Ηνωμένων Εθνών, επιστρέφουν ενεργά τους πρόσφυγες στις ζώνες των συγκρούσεων, παραβιάζοντας σαφώς την σύμβαση του 1951.

Ταυτόχρονα, οι κρίσεις που δεν είχαν προβλεφθεί κατά την διάρκεια της σύμβασης του 1951 εκθέτουν την ανεπάρκεια του καθεστώτος. Η μεγάλης κλίμακας εμπορική υλοτομία έχει εκτοπίσει ολόκληρες αυτόχθονες κοινότητες από τα τροπικά δάση της Βραζιλίας και της Ινδονησίας. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλεί νησιωτικά έθνη και παράκτιες πόλεις των οποίων οι κάτοικοι θα μπορούσαν σύντομα να ξεριζωθούν. Και οι υψηλότερες παγκόσμιες θερμοκρασίες τελικά θα καταστήσουν τμήματα του κόσμου ακατοίκητα, ενώ τροφοδοτούν ακραία καιρικά φαινόμενα όπως ο τυφώνας Dorian, ο οποίος κατέστρεψε μεγάλο μέρος των [νήσων] Μπαχάμες νωρίτερα αυτό το έτος. Ωστόσο, δεν υπάρχει διεθνώς αναγνωρισμένος ορισμός του κλιματικού πρόσφυγα, χωρίς αμφιβολία επειδή πολλές χώρες είναι αργές στο να αναγνωρίσουν την απειλή.

Σε έναν ιδανικό κόσμο, η στιγμή να αναθεωρήσουμε και να επικαιροποιήσουμε την σύμβαση του 1951 για τους πρόσφυγες θα ήταν τώρα. Αυτός ήταν ο αρχικός στόχος πολλών που προώθησαν το Παγκόσμιο Σύμφωνο για τους Πρόσφυγες (Global Compact on Refugees), ένα νέο διεθνές πλαίσιο για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, το οποίο ψήφισε πέρυσι η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Όμως, το μη δεσμευτικό σύμφωνο αποδείχθηκε κατά πολύ κατώτερο των προσδοκιών, αποτυγχάνοντας να μετατοπίσει επαρκώς την ευθύνη για την φιλοξενία προσφύγων από τις φτωχές στις πλούσιες χώρες και μην κάνοντας τίποτα για να υπερασπιστεί ή να διευρύνει το δικαίωμα ασύλου. Μαζί με την Ουγγαρία του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρά ταύτα ψήφισαν κατά [2] του Παγκόσμιου Συμφώνου για τους Πρόσφυγες, αν και ήταν περιορισμένο και αδύναμο.

Αμφότερες οι ιδέες που είναι ενσωματωμένες στον ιστορικό ορισμό του ασύλου –το απαραβίαστο και η προστασία- βρίσκονται υπό επίθεση όπως ποτέ άλλοτε. Τον περασμένο μήνα, η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, άλλαξε τον τίτλο του Επιτρόπου για τη μετανάστευση [3] σε «αντιπρόεδρο για την προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας», φαινομενικά υποστηρίζοντας την ιδέα ότι η μετανάστευση αποτελεί απειλή για την Ευρώπη. Υπήρξε μια στιγμή αγανάκτησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά η συζήτηση γύρω από τους πρόσφυγες στην Ευρώπη παραμένει αμετάβλητη. Λίγοι πολιτικοί ηγέτες οπουδήποτε στον κόσμο είναι πρόθυμοι να υπερασπιστούν το απαραβίαστο του δικαιώματος ασύλου. Και έτσι θα τελειώσει το άσυλο -σε έναν χαμηλό αναβρασμό αμφιθυμίας που τελικά θα εξαντλήσει αυτή την θεμελιώδη αρχή της φιλελεύθερης τάξης.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2019-10-10/end-asylum

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.hrw.org/news/2019/08/20/myanmar/bangladesh-halt-rohingya-ret...
[2] https://www.voanews.com/europe/un-states-adopt-global-compact-refugees
[3] https://www.nytimes.com/2019/09/12/world/europe/eu-ursula-von-der-leyen-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition