Το παράδοξο του ελεύθερου εμπορίου

Κατά μια έννοια, το εμπόριο δεν θα έπρεπε να υποφέρει από αυτό το πρόβλημα. Εξάλλου, το ελεύθερο εμπόριο είναι η φυσική κατάσταση των πραγμάτων, ακόμη και αν οι περισσότεροι άνθρωποι δεν το συνειδητοποιούν. Εάν οι κυβερνήσεις δεν έφτιαχναν εμπόδια στα σύνορα, τα αγαθά και οι υπηρεσίες θα έρεαν ελεύθερα σε αυτά. Απλά δείτε τα φορτηγά που πηγαίνουν πέρα δώθε μέσω της σήραγγας Lincoln μεταξύ Νέας Υόρκης και Νιού Τζέρσεϋ κάθε μέρα. Αυτό το φυσικό εμπόριο δημιουργεί συνεχώς νικητές και ηττημένους, χωρίς καμία κυβερνητική δράση. Αλλά οι εμπορικές συμφωνίες είναι κάτι διαφορετικό. Πρόκειται για εσκεμμένες, αξιοσημείωτες ενέργειες από τις κυβερνήσεις. Έχουν το «made in Washington» σφραγισμένο παντού πάνω τους. Έτσι, οι ηττημένοι γνωρίζουν ακριβώς ποιον να κατηγορήσουν.

Ο τρόπος που γίνονται οι εμπορικές συμφωνίες, επίσης δεν βοηθά την δημοτικότητά τους. Προκειμένου να περάσουν μέσω του Κογκρέσου, οι εμπορικές συμφωνίες χρειάζονται πολιτική στήριξη. Ωστόσο, οι ομάδες συμφερόντων των καταναλωτών είναι συνήθως σιωπηλές ή ανίσχυρες. Έτσι, οι υποστηρικτές στρέφονται σε μεγάλες εταιρείες που αναζητούν πρόσβαση σε ξένες αγορές. Αυτό το είδος συμμαχίας μπορεί να λειτουργήσει, αλλά έχει μειονεκτήματα. Πρώτον, το να αντιμετωπίζονται οι υψηλότερες εξαγωγές ως ο κύριος στόχος, προσθέτει πολιτικό βάρος στις μερκαντιλιστικές διαθέσεις. Δεύτερον, ενισχύει την εικόνα της αριστεράς σχετικά με το ελεύθερο εμπόριο ως μέρος της ατζέντας των επιχειρήσεων. Πριν από τον Trump, στο κάτω-κάτω, το αίσθημα υπέρ του προστατευτισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες προερχόταν κυρίως από τους Δημοκρατικούς.

ΛΟΥΔΙΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΡΚΑΝΤΙΛΙΣΤΕΣ

Υπάρχει μια εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ της αποτυχίας των Λουδιτών, εκείνων των κλωστοϋφαντουργών του 19ου αιώνα που έσπαζαν τις κλωστοϋφαντουργικές μηχανές στην Αγγλία, και της διαρκούς γοητείας του μερκαντιλισμού. Η τεχνολογία και το εμπόριο φαίνεται να καταλαμβάνουν πολύ διαφορετικές θέσεις στο μυαλό του κοινού. Ο Ned Lud έχασε το επιχείρημα. Ο Sir Thomas Smith κρατιέται εκεί.

Οι νέες τεχνολογίες καταστρέφουν (και δημιουργούν) πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες το εμπόριο. Ωστόσο, παρά τους σποραδικούς φόβους για τα ρομπότ, είναι δύσκολο να βρεθεί κανείς σήμερα που να υποστηρίζει την παρεμπόδιση της τεχνολογικής προόδου με το σκεπτικό ότι θα κοστίσει θέσεις εργασίας. Αντίθετα, οι απώλειες θέσεων εργασίας που προκλήθηκαν από την τεχνολογική πρόοδο αγνοούνται ως αναπόφευκτες, ως μέρος του τιμήματος της προόδου. Αλλά οι απώλειες θέσεων εργασίας που οφείλονται στο εμπόριο αποδίδονται σε συγκεκριμένους κακούς, και οι άνθρωποι προσπαθούν να τους αποτρέψουν.

Οι οικονομολόγοι βλέπουν τις τεχνολογικές βελτιώσεις και το πιο ελεύθερο εμπόριο ως [θέματα] παρόμοια ως προς τις επιπτώσεις τους. Και τα δύο προσφέρουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στην πλειοψηφία σε βάρος της εκτόπισης θέσεων εργασίας για τη μειονότητα. Εξάλλου, οι βελτιώσεις στην τεχνολογία αποτέλεσαν πρωταρχικά κίνητρα για την επέκταση του διεθνούς εμπορίου. Η εφεύρεση πλοίων ικανών να ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, τα αεριωθούμενα αεροσκάφη, τα ναυτιλιακά εμπορευματοκιβώτια (containers) και οι τηλεπικοινωνίες πιθανότατα συνέβαλαν περισσότερο στην τόνωση του εμπορίου από όσο όλες οι εμπορικές συμφωνίες που έτυχαν διαπραγμάτευσης ποτέ.

Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι -και επομένως οι πολιτικοί που τους εκπροσωπούν- δεν βλέπουν καμία αντίφαση στην υποστήριξη της τεχνολογικής προόδου, ενώ αντιτίθενται στο πιο ελεύθερο εμπόριο. Η οργή κατά των μηχανών μοιάζει να είναι ηλίθια, αλλά όχι η οργή κατά των αλλοδαπών. Η πολιτική λειτουργεί επίσης καλύτερα. Σε αντίθεση με την Silicon Valley, οι ξένοι εξαγωγείς δεν έχουν εκπροσώπους στο Κογκρέσο (αν και μισθώνουν λομπίστες) και γίνονται βολικοί αποδιοπομπαίοι τράγοι για δημαγωγούς όπως ο Trump.

ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΚΟΣΜΟΙ

Όσο σημαντικά κι αν είναι η έλλειψη δημόσιας κατανόησης και τα διεστραμμένα πολιτικά κίνητρα, ο μοναδικός σημαντικότερος λόγος για τον οποίο οι οικονομολόγοι δεν μπορούν να πείσουν υπέρ του ελεύθερου εμπορίου ίσως να είναι φιλοσοφικός: Η κοσμοθεωρία που στηρίζει την διδαχή των οικονομικών διαφέρει δραματικά από την κοσμοθεωρία των περισσότερων ανθρώπων.

Οι οικονομολόγοι βλέπουν τους κεντρικούς στόχους ενός οικονομικού συστήματος ως παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών με το χαμηλότερο δυνατό κόστος και στην συνέχεια την διανομή τους στους ανθρώπους που τα θέλουν. Κάθε βιβλίο στοιχειώδους οικονομίας περιγράφει αυτούς τους στόχους, επισημαίνει πόσο καλά τους πραγματοποιούν οι ελεύθερες αγορές, και στην συνέχεια επισημαίνει μερικούς προβληματικούς τομείς στους οποίους οι αγορές δεν τα πάνε αρκετά καλά (π.χ. ρύπανση). Η εστίαση των οικονομολόγων αφορά αποκλειστικά στην ευημερία των καταναλωτών.

Η ευημερία των παραγωγών είναι δευτερεύουσα -εάν μπαίνει καν στην εικόνα. Στο όραμα των οικονομολόγων, οι επιχειρήσεις υπάρχουν για να εξυπηρετούν τον τελικό στόχο της ευημερίας των καταναλωτών. Η εργασία είναι κάτι που κάνουν οι άνθρωποι για να κερδίσουν το εισόδημα που χρειάζονται για να στηρίξουν την κατανάλωσή τους. Δεν είναι αυτοσκοπός ούτε άμεση πηγή ικανοποίησης ή αυταξίας. Τα συμφέροντα των παραγωγών, συμπεριλαμβανομένης της αξίας που οι άνθρωποι παίρνουν από τις δουλειές τους, μετράνε ελάχιστα ή καθόλου στον καθιερωμένο οικονομικό λογισμό. Στην πραγματικότητα, η εργασία βαθμολογείται ως κάτι αρνητικό -κάτι που οι άνθρωποι αντιπαθούν και το κάνουν μόνο για να στηρίξουν την κατανάλωσή τους.