Η διπλωματία της πανδημίας…

Στις 2 Απριλίου 2020, ο πρόεδρος Τραμπ επικαλέστηκε έναν νόμο του 1950, για να σταματήσει τις εξαγωγές μασκών που παράγονται από την εταιρία 3Μ, στον Καναδά και την Λατινική Αμερική [53]. Ο πρωθυπουργός του Καναδά δήλωσε ότι θα ήταν λάθος και για τις δύο χώρες τους να περιορίσουν το εμπόριο βασικών αγαθών, συμπεριλαμβανομένων των ιατρικών προμηθειών και υπηρεσιών επαγγελματιών, και παρατήρησε ότι αυτό κινείται προς δύο κατευθύνσεις [54]. Η καναδική κυβέρνηση στράφηκε προς την Κίνα και σε άλλα μέρη για κρίσιμες ιατρικές προμήθειες, ενώ επεδίωξε και εποικοδομητική συζήτηση για το ζήτημα με την κυβέρνηση Τραμπ [55]. Επίσης, ο Ντόναλντ Τραμπ προειδοποίησε την Ινδία για αντίποινα εάν η ινδική κυβέρνηση δεν επιτρέψει την αποστολή του φαρμάκου υδροξυχλωροκίνης στις ΗΠΑ [56]. Μετά από αυτό, η Ινδία ήρε την προσωρινή απαγόρευση εξαγωγής, ανοίγοντας το δρόμο για προμήθειά του από τις Ηνωμένες Πολιτείες [57].

ΚΙΝΑ: ΡΗΤΟΡΙΚΗ, ΜΑΧΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΙΣΙΩΣΗ

Αρχικώς, με δεδομένο πως ο ιός εμφανίστηκε στην Κίνα, αναπτύχθηκαν διάφορες τάσεις και αντιδράσεις σε επίπεδο ρητορικής πλαισίωσης. Ήδη από την φάση της επιδημίας, υποστηρίχθηκε πως το Κομουνιστικό Κόμμα επιχείρησε να συγκαλύψει την εκδήλωση του ιού, ιδιαιτέρως να περιορίσει άτομα, τα οποία εξέφρασαν δημόσια επιφυλάξεις αναφορικά προς τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει αυτός ο ιός [58] και δη σε παγκόσμιο επίπεδο [59]. Πέραν τούτων, δημοσιεύματα εξέφρασαν την θέση περί προσπάθειας αποσιώπησης ιατρικού προσωπικού αναφορικά προς τα πραγματικά χαρακτηριστικά του κορωνοϊού [60]. Αυτό ευθέως παρέπεμπε στον τρόπο διακυβέρνησης της Κίνας, ο οποίος είναι σαφώς διαφοροποιημένος από την αντίληψη περί Δυτικής δημοκρατικά διαρθρωμένης κρατικής οργάνωσης.

Η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Trump υποστήριξε πως σε αρχική φάση η κινεζική κυβέρνηση δεν μοιράστηκε τις πληροφορίες που έλαβε με τις υπόλοιπες χώρες, όπως επίσης και καλλιέργησε προς την διεθνή κοινή γνώμη μια παράσταση συνωμοσιολογικής προοπτικής, που αφορούσε στον ρόλο των ΗΠΑ στην διασπορά του ιού μέσω αποστολής στην Κίνα αμερικανικού στρατιωτικού προσωπικού. Πέραν τούτου, ο πρόεδρος Trump υπογράμμισε με διάφορους τρόπους πως αυτός ο ιός είναι «κινεζικός» ή κατά τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Mike Pompeo εκλαμβάνεται ως «ιός της Wuhan» [61]. Τούτο αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα. Αφενός ως μια διαρκής υπενθύμιση σε σχέση με την πόλη όπου πρωτοεκδηλώθηκε. Αφετέρου ως στοιχείο μιας διαδικασίας απόδοσης και επίρριψης ευθυνών, δηλαδή στο γεγονός πως η Κίνα πρέπει να θεωρείται ως η χώρα εκείνη που έχει το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης [62] για την παγκόσμια, κατακλυσμιαίων ανακατατάξεων συνθήκη.

Καθίσταται ευκρινές πως διαμορφώνεται μια «μάχη» αφηγημάτων, παράλληλα προς τις πολιτικές ανθρωπιστικού χαρακτήρα του Πεκίνου, οι οποίες, ανεξαρτήτως απώτερων κινήτρων, ενισχύουν την επιρροή και την αξιοπιστία της Κίνας. Η ιδιότυπη αυτή κατάσταση, κατά τον Josep Borell, ύπατο εκπρόσωπο της ΕΕ, στην δήλωσή του της 24ης Μαρτίου εγγενώς διατηρεί και στοιχεία γεωπολιτικής, δηλαδή αποτυπώνει μια μάχη επιρροής, η οποία παρουσιάζεται εν τοις πράγμασι ως «πολιτική της γενναιοδωρίας» [63].

Αυτή η πολιτική, δηλαδή η κατασκευή αφηγημάτων, συχνά με ηγεμονικό πρόσημο, είτε οικοδομείται εκ θεμελίων, είτε επιτείνεται, είτε επιταχύνεται, είτε χρησιμοποιείται ως μέσο, προκειμένου να αποσιωπηθεί μια προϋπάρχουσα εικόνα και να εμπεδωθεί μια καινούρια, της οποίας τα προσδιοριστικά στοιχεία και η αναπλαισίωση είναι τέτοια που επιτρέπει εκ παραλλήλου «την νομιμοποίηση συγκεκριμένων προσπαθειών και την διασφάλιση της επιβίωσης ενός συγκεκριμένου διεθνούς συστήματος» [64]. Με άλλες αναφορές, η διπλωματία της μάσκας θα ήταν δυνατόν, εν τέλει, να μεταβάλει και δη ταχέως, το πρόσημο από αρνητικό σε θετικό για έναν κρατικό δρώντα, κατά τρόπο που να περιγράφεται και διά της συνθήκης «από παρία σε ήρωα» [65].

Ο πρέσβυς της Κίνας στην Βενεζουέλα, Li Baorong, ο αντιπρόεδρος της Βενεζουέλας, Delcy Rodriguez, και ο υπουργός Άμυνας της Βενεζουέλας, Vladimir Padrino, κατά την άφιξη ανθρωπιστικής βοήθειας από την Κίνα, στο διεθνές αεροδρόμιο Simon Bolivar εν μέσω της εθνικής καραντίνας λόγω της νόσου COVID-19, στο Καράκας, στην Βενεζουέλα, στις 28 Μαρτίου 2020. REUTERS/Manaure Quintero
------------------------------------------------------------

Πέραν τούτου, στην εικόνα της Κίνας προσετέθησαν διάφορα χαρακτηριστικά άμεσα συσχετιζόμενα με τις ευρύτερες εξελίξεις. Αυτά ήταν η αποστολή εκατομμυρίων μασκών στην Ευρώπη, ιατρικού προσωπικού και ειδικών στον τομέα της υγείας και δωρεές κινεζικών εταιρειών προς διάφορες χώρες ανά τον κόσμο. Τούτο κρίθηκε πως θα μπορούσε να εντάσσεται στο περιεχόμενο αυτού που αναφέρεται ως Δρόμος του Μεταξιού σε σχέση με την υγεία ή αγγλιστί «health silk road» [66].

Υπ’ αυτή την οπτική, οι ως άνω κινήσεις αναπόδραστα θα μπορούσαν να αναγνωσθούν και ως προσπάθεια οικοδόμησης πολιτικών δεσμών και απομείωσης της κριτικής που ήδη το Πεκίνο υφίσταται ένεκα της ευρύτερης παγκόσμιας ιδιάζουσας συνθήκης [67]. Μεταξύ των χωρών στις οποίες απεστάλη εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό, έλαβαν ιατροφαρμακευτικό υλικό ή άλλης φύσεως συνδρομή από την Κίνα στο πλαίσιο της πανδημίας συγκαταλέγονται ενδεικτικά η Ιταλία [68], η Σερβία [69], η Νότια Κορέα [70], η Ελλάδα [71], η Αυστρία [72], η Ουκρανία [73], η Ινδονησία [74], η Μαλαισία [75], οι Φιλιππίνες [76], η Ιαπωνία [77], η Καμπότζη [78], το Ιράκ [79], το Περού [80], το Πακιστάν [81], το Ιράν [82], η Ισπανία [83], 18 αφρικανικές χώρες [84], όπως το Μπένιν, η Μπουργκίνα Φάσο κ.α. Στην Ολλανδία, την Ισπανία, την Τσεχία, την Τουρκία, έγινε αναφορά πως υλικό που απεστάλη ήταν ελαττωματικό, προκαλώντας δυνητικά περισσότερη βλάβη, παρά συμβάλλοντας στην διαδικασία μη διασποράς.