«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική»

Ο κόσμος όμως θέλει αλήθειες και προτάσεις και όλος αυτός ο προβληματισμός θα ήταν ελλιπής αν δεν παρουσίαζα και την προσωπική μου θέση έστω και σε ελάχιστες γραμμές. Αφουγκραζόμενος την αγωνία των συνανθρώπων μας παρατηρώ ότι τη θέση της ελπίδας έχει καταλάβει η απαισιοδοξία και ο φόβος, κάτι που σίγουρα προβληματίζει, θέλω να πιστεύω, όχι μόνο την Εκκλησία ως θεσμό, αλλά όλους τους φορείς και θεσμούς, την πολιτεία κλπ. Σ’ αυτόν τον κόσμο που βυθίζεται σε αβεβαιότητα και σε απελπισία, η οποία είναι ορατή ακόμα και πίσω από μια μάσκα, οφείλουμε όλοι τουλάχιστον μια συγγνώμη. Δεν είναι ντροπή να ζητάς συγγνώμη. Είναι έκφραση αγάπης και ενδιαφέροντος. Αυτό δεν το άκουσα από κανέναν θεσμό.

Ένα σχεδόν χρόνο μετά την πανδημία πιστεύω ότι η απόδοση ευθυνών και οι κατηγορίες δεν οδηγούν πουθενά. Η ποιμένουσα Εκκλησία βρίσκεται στη μέση των πυρών, (συντηρητικών από τη μια πλευρά, και προοδευτικών από την άλλη, ίσως να υπάρχουν και άλλες κατηγορίες) και αυτό από μόνο του παρουσιάζει μια διάσταση απόψεων και δυστυχώς μια διάσπαση στους κόλπους της.

Συνειδητοποιούμε ότι είναι πάρα πολύ αυτοί που εκκλησιάζονται και δεν γνωρίζουν τι είναι Εκκλησία, για αυτό αναφέρουμε ως υπότιτλο στο βιβλίο για το αν μπορεί η παρούσα πανδημία να οδηγήσει σε μια λειτουργική αναγέννηση. Δεν πρόκειται για επανίδρυση ενός νέου θεσμού αλλά για κατανόηση του ήδη υπάρχοντος και της ιερότητας του μυστηρίου της Θείας Κοινωνίας η οποία δεν αποτελεί σίγουρα μια μαγική πράξη.

Κλείνω με την ευχή αυτή η κρίση να μας οδηγήσει σ’ έναν επανευαγγελισμό «προς τα έξω», αλλά και σε μια εσωτερική ιεραποστολή μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας, η οποία θεωρείται «μυστήριο», ο τόπος που ενεργείται το «κρυφό» σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου._

-- ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ (Ο Πέτρος Βασιλειάδης είναι Ομότιμος Καθηγητής του τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ., Πρόεδρος επί τιμή του CEMES και του WOCATI, Διευθυντής του μεταπτυχιακού τμήματος της «Ορθόδοξης Οικουμενικής Θεολογίας» στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος [IHU])

Έχοντας μελετήσει προσεκτικά όλες τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς, θεωρήσαμε πως θα έπρεπε να προσφέρουμε έναν ανοιχτό χώρο για σοβαρό προβληματισμό. Μας ενθάρρυναν σ’ αυτό κάποιες δηλώσεις φωτισμένων ιεραρχών, ότι «εμείς οι κληρικοί είμαστε υπεύθυνοι που οι πιστοί μας δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει πραγματικά η Ευχαριστία. Ήρθε η ώρα να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας και να μετανοήσουμε». Αν αυτό έγινε και σε τι βαθμό θα το αξιολογήσει η σημερινή εσπερίδα μας.

Ελπίζαμε σε εκείνο για το οποίο έκανε λόγο πριν από 50 χρόνια ο π. Αλέξανδρος Schmemann, ότι δηλαδή η παρούσα πανδημία θα γινόταν αφορμή για μια εκκλησιολογική και λειτουργική αναγέννηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Η πιο σοβαρή συζήτηση μεταξύ Ορθοδόξων περιστρέφεται μέχρι και σήμερα γύρω από την βαθύτερη έννοια του κατεξοχήν μυστηρίου της Εκκλησίας, της Θείας Ευχαριστίας, και από τα πρώτα στάδια της εκδήλωσης αυτής της ιογενούς νόσου με τον τρόπο που έπρεπε να μεταδίδεται η θεία κοινωνία στους λαϊκούς: με την λαβίδα που επικράτησε πολύ μετά την καθιέρωση του νηπιοβαπτισμού ή με τον τρόπο που γίνεται μεταξύ των κληρικών μέχρι σήμερα, και που ισχύει και σε ορισμένες αρχαίες λειτουργίες; Έχω υποστηρίξει το τελευταίο, προσβλέποντας σε μια «ουσιαστική καταιγιστική ευκαιρία» (meaningful storm) για λειτουργική αναγέννηση, που θα περιορίσει επί τέλους την υπάρχουσα διάκριση μεταξύ κληρικών και λαϊκών. Αλλά και αυτό ακόμη είναι δευτερεύουσας σημασίας, σε σύγκριση με την σακραμενταλιστική, σχεδόν μαγική, κατανόηση της Ευχαριστίας, που κυριάρχησε μέχρι και σήμερα στη συζήτηση.

Η θεολογική αξιολόγηση αυτής της οδυνηρής εμπειρίας κατά την περίοδο της πανδημίας είναι και θετική και αρνητική. Μπορούμε να αξιολογήσουμε θετικά τη στάση των εκκλησιαστικών αρχών για την αποδοχή των επιστημονικών απόψεων, σύμφωνα με τις αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Δυστυχώς, όμως, σχετικά με την λειτουργική και γενικότερη εκκλησιολογική αναγέννηση που ανέμεναν οι περισσότεροι Ορθόδοξοι θεολόγοι, αλλά και τις διάφορες θεολογικές απόψεις που κορυφαίοι Ορθόδοξοι δημόσια εξέφρασαν, οι εκκλησιαστικές αρχές αποδείχθηκαν ανίκανες ή απρόθυμες να κάνουν ακόμη και ένα μικρό βήμα προς τα μπρος. Σε ό,τι μάλιστα αφορά μια πιθανή αλλαγή στον τρόπο μετάδοσης της θείας κοινωνίας, που θα μείωνε το χάσμα μεταξύ κληρικών και λαϊκών, ακόμη και ακολουθώντας παλιές παραδοσιακές πρακτικές, η επίμονη άρνηση και απάντησή τους περί «αδιαπραγμάτευτου» μπορεί να εξηγηθεί στην καλύτερη περίπτωση ως μια άνευ όρων παράδοση στον πολιτιστικό πόλεμο (culture war) των φονταμενταλιστών που μαίνεται στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, και στη χειρότερη ως επιμονή σε μια μαγική κατανόηση του ευχαριστιακού γεγονότος.

Το πλέον αισιόδοξο αίσθημα και προσδοκία μέχρι τώρα των περισσοτέρων Ορθόδοξων θεολόγων από όλη αυτή την θεολογική αντιπαράθεση για το μέλλον της Ορθοδοξίας είναι, ότι μια συνολική ανανέωση στην Ορθόδοξη Εκκλησία, τόσο στην εκκλησιολογία, όσο και στη λειτουργία της, αργά ή γρήγορα δεν μπορεί παρά να γίνει αποδεκτή από την Ορθόδοξη εκκλησιαστική διοίκηση._

-- Σεβασμιώτατος ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΙΑΝΝΙΡΗΣ (Ο Αλέξανδρος Γιαννίρης είναι Μητροπολίτης Νιγηρίας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας)

Θέλω να εκφράσω θερμότατα συγχαρητήριά στο Κέντρο CEMES για την τόλμη να εκδώσει τα πρακτικά του συνεδρίου για την πανδημία. Γιατί έχει βομβαρδιστεί ο κόσμος από φωνές παράλογες, όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά βλέπω στο διαδίκτυο και τις ΗΠΑ, αλλά και σε μας εδώ στην Αφρική, όπου δεν λείπουν οι συντηρητικές φωνές.

Με λυπεί το γεγονός ότι συνήθως τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις, ενώ θα έπρεπε να είμασταν εμείς εκείνοι, οι οποίοι θα μπορούσαμε να είχαμε ηγηθεί πάρα πολλών πραγμάτων. Μου δημιουργείται η απορία με όλα αυτά που γράφονται. Μου δημιουργείται ένα ερώτημα, που θέλω εσείς οι ακαδημαϊκοί θεολόγοι να απαντήσετε, γιατί εγώ δεν είμαι ακαδημαϊκός και μπορεί να σφάλω.