Το δίλημμα των drones

Η χρήση αεροπορικών επιθέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών από drones, ή αλλιώς μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (unmanned aerial vehicles, UAV), για να σκοτώσουν ύποπτους τρομοκράτες στο εξωτερικό ξεκίνησε κατά την διάρκεια της κυβέρνησης George W. Bush, αλλά αυξήθηκε κατά την εποχή του Ομπάμα. Αυτές οι επιθέσεις στοχεύουν υψηλής αξίας ηγέτες τρομοκρατών, καθώς και απλούς τρομοκράτες και τρομοκρατικές υποδομές. Από το 2004, σύμφωνα με πληροφορίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαπέλυσαν πάνω από 14.000 τέτοιες επιθέσεις μόνο στο Αφγανιστάν, το Πακιστάν, την Σομαλία, και την Υεμένη.

Στην πρωτεύουσα της Υεμένης, Sanaa, τον Νοέμβριο του 2014. Khaled Abdullah / Reuters
------------------------------------------------------

Την πρώτη ημέρα της θητείας του, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν διέταξε την αναθεώρηση αυτής της πρακτικής και ανακοίνωσε ότι έως ότου ολοκληρωθεί η αναθεώρηση, όλες οι αεροπορικές επιθέσεις των ΗΠΑ εκτός ενεργών πολεμικών ζωνών πρέπει να εγκρίνονται από τον Λευκό Οίκο. Η αναθεώρηση πιθανότατα θα εκτιμήσει ποιες προϋποθέσεις δικαιολογούν την έγκριση επίθεσης με drone. Πόση βεβαιότητα πρέπει να έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες ότι μια επίθεση με drone δεν θα προκαλέσει απώλειες αμάχων; Ο στρατός και η CIA υποχρεούνται να αναφέρουν τον αριθμό των θυμάτων στο κοινό; Τι επίπεδο απειλής πρέπει να θέσει ο στόχος για να δικαιολογήσει ένα τέτοιο χτύπημα; Αλλά η αναθεώρηση μπορεί να μην θέσει το πιο σημαντικό ερώτημα: τα χτυπήματα με drone προωθούν όντως τους στρατιωτικούς στόχους των Ηνωμένων Πολιτειών και την αντιτρομοκρατία;

Τα αποδεικτικά στοιχεία από το ιστορικό των επιθέσεων των αμερικανικών drones στο Πακιστάν δείχνουν ότι τέτοιες επιθέσεις –ιδίως εκείνες εναντίον τρομοκρατικών ηγετών– μπορεί στην πραγματικότητα να λειτουργήσουν ενάντια σε αυτούς τους σκοπούς. Επιθέσεις με drone που σκοτώνουν ηγέτες τρομοκρατών μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε περισσότερες, όχι λιγότερες, τρομοκρατικές επιθέσεις. Παράγουν επίσης έναν εντυπωσιακό αριθμό θυμάτων αμάχων: μερικές μελέτες δείχνουν ότι το ένα τρίτο των θυμάτων από drone είναι άμαχοι, και άλλοι τοποθετούν το ποσοστό αυτό είναι ακόμη υψηλότερα.

Η αναθεώρηση της διοίκησης Μπάιντεν θα πρέπει να εξετάσει το πλήρες φάσμα των επιλογών πολιτικής. Δεδομένης της χαμηλής αποτελεσματικότητας και του υψηλού κόστους των επιθέσεων με drone, η καλύτερη επιλογή θα μπορούσε να είναι να εγκαταλειφθούν εντελώς.

ΣΤΟΧΕΥΟΝΤΑΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΣ

Για να διερευνηθεί εάν το drone χτυπά περαιτέρω τα συμφέροντα των ΗΠΑ, βοηθά να ξεκινήσει κανείς με τις επιθέσεις που σκοτώνουν υψηλής αξίας ηγέτες τρομοκρατών που αποτελούν υψηλό επίπεδο απειλής και συχνά περιβάλλονται από άλλους τρομοκράτες παρά από πολίτες. Εάν ακόμη και αυτές οι σχετικά μη αμφιλεγόμενες επιθέσεις με drone δεν προωθούν τα συμφέροντα των ΗΠΑ, αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει αμφιβολίες για τις επιθέσεις με drone γενικότερα.

Κρίνοντας καθαρά από τον αριθμό των ηγετών τρομοκρατών που σκοτώθηκαν, η χρήση των drone από τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν εξαιρετικά επιτυχημένη. Μεταξύ 2004 και 2015, τα αμερικανικά drones σκότωσαν τουλάχιστον 15 υψηλής αξίας ηγέτες τρομοκρατών από πέντε τρομοκρατικές ομάδες μόνο στο Πακιστάν, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων προσώπων στην Αλ Κάιντα και στους Ταλιμπάν.

Τέτοιοι φόνοι ενδέχεται να αποδυναμώσουν τις τρομοκρατικές ομάδες μειώνοντας την ικανότητά τους να διεξάγουν επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και αναγκάζοντάς τις να συμβιβαστούν με τις κυβερνήσεις στις περιοχές όπου δραστηριοποιούνται. Ωστόσο, η εξάλειψη ενός ηγέτη μπορεί επίσης να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Σε ένα κενό ηγεσίας, τα χαμηλού επιπέδου μέλη της ομάδας είναι πιο ελεύθερα να κάνουν ό, τι θέλουν και όχι αυτό που μπορεί να προτιμά ο ηγέτης. Εάν τείνουν προς περισσότερη βία από όση ο ηγέτης, οι τρομοκρατικές επιθέσεις ενδέχεται να αυξηθούν. Με τα λόγια μιας παροιμίας των Hazara, «Το σπασμένο γυαλί γίνεται πιο κοφτερό» [2].

Δεν είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι οι οπαδοί της τρομοκρατίας είναι πιο βίαιοι από τους ηγέτες. Οι ηγέτες της τρομοκρατίας έχουν στο μυαλό τους τούς μακροπρόθεσμους στόχους της οργάνωσης και συνειδητοποιούν ότι οι ιδιαίτερα φρικτές επιθέσεις ενδέχεται να αποξενώσουν τους πιθανούς υποστηρικτές τους. Απλοί στρατιώτες, συχνά επιλεγμένοι για την προθυμία τους να διαπράξουν βία, ενδέχεται να μην συμμερίζονται αυτήν την άποψη. Πράγματι, μια ακαδημαϊκή μελέτη του 2019 [3] εξέτασε περισσότερα από 1.000 μέλη ριζοσπαστικών ομάδων που είχαν διαπράξει εγκλήματα και διαπίστωσαν ότι οι οπαδοί είχαν περισσότερες πιθανότητες να διαπράξουν βία από όσες οι ηγέτες.

ΕΠΙΤΥΧΙΑ Ή ΑΠΟΤΥΧΙΑ

Ένας τρόπος να εξεταστεί η αποτελεσματικότητα των επιθέσεων με drone είναι να συγκρίνουμε τα επακόλουθα των επιχειρήσεων που έπληξαν τους στόχους τους με τα επακόλουθα αυτών που αστόχησαν. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τις 45 επιθέσεις με drone που πραγματοποίησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες κατά την διάρκεια των κυβερνήσεων Μπους και Ομπάμα εναντίον ηγετών τρομοκρατών στο Πακιστάν. Δεν υπήρξε σημαντική αλλαγή στον αριθμό των χτυπημάτων που πραγματοποιήθηκαν από τις ομάδες των οποίων ηγούνταν αυτοί οι άνδρες στους έξι μήνες πριν από τις επιθέσεις που τους στόχευαν.

Μετά τις επιθέσεις των ΗΠΑ, ωστόσο, προέκυψε ένα διαφορετικό μοτίβο. Τους έξι μήνες μετά τις επιθέσεις με drone που στόχευαν τους ηγέτες της τρομοκρατίας, ομάδες των οποίων οι ηγέτες χτυπήθηκαν πραγματοποίησαν μεταξύ 43% έως 70% περισσότερες επιθέσεις (ανάλογα με τον μήνα) από όσες οι ομάδες των οποίων οι ηγέτες γλίτωσαν. Ομάδες των οποίων οι ηγέτες χτυπήθηκαν ήταν επίσης πολύ πιο πιθανό να διαλυθούν, με αποτέλεσμα [να δημιουργηθούν] νέες ομάδες -πολλές από τις οποίες ανακοίνωσαν την άφιξή τους με νέες επιθέσεις.