Αλ Κάιντα εναντίον ISIS

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η έλλειψη διοίκησης και ελέγχου των θυγατρικών της. Η Αλ Κάιντα λειτουργεί σήμερα ως ένα σε μεγάλο βαθμό αποκεντρωμένο δίκτυο˙ τα τοπικά franchise, από την Βόρεια Αφρική έως τη Νότια Ασία, δεν ελέγχονται άμεσα από την ανώτερη ηγεσία του ομίλου. Ορισμένοι αναλυτές βλέπουν την αυτονομία αυτών των θυγατρικών ως δύναμη, αλλά χωρίς ισχυρή κεντρική ηγεσία, το δίκτυο της Αλ Κάιντα κινδυνεύει από κατακερματισμό ή ακόμη και πλήρη διάλυση. Το 2013, ο Zawahiri απέτυχε να ασκήσει την απαραίτητη εξουσία για να αποτρέψει την απόσπαση του Ιρακινού συνεργάτη του, του «Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ», και την δημιουργία του ISIS, και ομοίως, το 2016, απέτυχε να αποτρέψει το συριακό franchise του, την Jabhat al-Nusra, να φύγει από την οργάνωση.

Στην καρδιά του προβλήματος που αντιμετωπίζει η Αλ Κάιντα είναι μια στρατηγική απόκλιση μεταξύ της βασικής ηγεσίας της και των θυγατρικών της. Αν και η πρώτη παραμένει δεσμευμένη -τουλάχιστον ρητορικά- να δίνει προτεραιότητα στον αγώνα κατά του «μακρινού εχθρού», των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους, οι σκοποί και οι στόχοι των θυγατρικών της είναι κυρίως τοπικοί. Δεν ξοδεύουν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους για να σχεδιάσουν τρομοκρατικές επιθέσεις στην Δύση.

Κατά ειρωνικό τρόπο, θα μπορούσε να είναι ο εχθρός των Ταλιμπάν, η Επαρχία Khurasan του ISIS, που θα ωφεληθεί περισσότερο από την κυριαρχία των Ταλιμπάν. Το Ισλαμικό Κράτος στο Αφγανιστάν μπορεί να έχει καταρρακωθεί -έχει υποστεί σοβαρές απώλειες και δεν ελέγχει πλέον εδάφη-αλλά έχει μια καλά καθορισμένη στρατηγική για να αξιοποιήσει τη νέα πραγματικότητα. Μπορεί να παρουσιαστεί ως η σκληρή γραμμή της τζιχαντιστικής εναλλακτικής έναντι των Ταλιμπάν, τονίζοντας την φερόμενη μετριοπάθεια και την τάση για συμβιβασμό των τελευταίων. Με το να επιτεθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες στο αεροδρόμιο της Καμπούλ στα τέλη Αυγούστου, το Ισλαμικό Κράτος δεν προσπαθούσε μόνο να σκοτώσει Αμερικανούς, αλλά να δείξει στους πιο σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές των Ταλιμπάν ότι η οργάνωσή τους είχε μαλακώσει. Στο δελτίο του, το ISIS τόνισε ότι οι Ταλιμπάν προστατεύουν «τους Σταυροφόρους και τους κατασκόπους τους» στο αεροδρόμιο της Καμπούλ.

Το ISIS θα επωφεληθεί επίσης από την έξοδο των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, καθώς η αμερικανική αεροπορική δύναμη ήταν το κλειδί για την αντιστροφή των κερδών της οργάνωσης εκεί. Οι διαδικτυακοί υποστηρικτές του το βλέπουν σίγουρα με αυτόν τον τρόπο. «Οι στρατιώτες του Χαλιφάτου στην Χουρασάν είναι σε καλή κατάσταση», καυχήθηκε ένας διακεκριμένος υποστηρικτής στο διαδίκτυο. «Τώρα δεν υπάρχει πλέον αφγανικός στρατός, καθώς το ειδωλολατρικό στρατιωτικό κατεστημένο έχει ηττηθεί και οι περισσότεροι στρατιώτες και ηγέτες έχουν εγκαταλείψει το Αφγανιστάν και δεν υπάρχουν πλέον αμερικανικές βάσεις από τις οποίες τα αεροπλάνα να απογειώνονται για να τους βοηθήσουν ή ειδικές δυνάμεις να διεξάγουν επιδρομές και αποβιβάσεις εναντίον των μουτζαχεντίν. Μόνο οι αποστάτες Ταλιμπάν παραμένουν στο θέατρο για να αντιμετωπίσουν την αναπόφευκτη μοίρα τους, η οποία είναι είτε μια σφαίρα στο κεφάλι είτε ένα κοφτερό μαχαίρι στον λαιμό».

Παρόλο που το ISIS πιθανότατα θα επωφεληθεί από τη μειωμένη στρατιωτική πίεση στο Αφγανιστάν, η ομάδα έχει περιορισμένη απήχηση στην χώρα. Εν μέρει αυτό οφείλεται στην ένταξή της στον Σαλαφισμό, μια καθαρή μορφή του Σουνιτικού Ισλάμ που βρίσκεται σε μειοψηφία στο Αφγανιστάν, όπου κυριαρχεί η σχολή Hanafi και η σχετική θεολογία Maturidi. Οι περισσότερες από τις περιοχές στις οποίες το ISIS κατείχε στο παρελθόν έδαφος, όπως οι ανατολικές επαρχίες Kunar και Nangarhar, είναι μέρη όπου ο σαλαφισμός είναι ασυνήθιστα δημοφιλής. Το ISIS μπορεί να καταφέρει να συλλάβει μερικούς από τους πιο σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές των Ταλιμπάν, αλλά θα δυσκολευτεί να επεκτείνει περαιτέρω την βάση υποστήριξής του.

Τόσο η Αλ Κάιντα όσο και το ISIS αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν την θέση τους [6] στο Αφγανιστάν. Η επιστροφή των Ταλιμπάν θα μπορούσε να δημιουργήσει τη μεγαλύτερη ευκαιρία σε περισσότερο από μια δεκαετία στην Αλ Κάιντα να ανασυγκροτηθεί και να αναδιοργανωθεί, αλλά αυτή δεν είναι σε καλή θέση για να την αρπάξει. Το ISIS θα επιδιώξει να διαδραματίσει έναν ρόλο «χαλαστή», αλλά θα δυσκολευτεί να κερδίσει εσωτερική υποστήριξη ή να ταιριάξει με τους Ταλιμπάν όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό και τους πόρους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, θα συνεχίσουν να προσπαθούν να αποδυναμώσουν και τις δύο ομάδες μέσω συνεχιζόμενων επιθέσεων με drone -στην περίπτωση του ISIS, ενδεχομένως με την υποστήριξη των Ταλιμπάν.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν γράφεται για να ελαχιστοποιήσει την απειλή που θέτουν αυτές οι τζιχαντιστικές ομάδες για το Αφγανιστάν, τους γείτονές του, και τον κόσμο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να παραμείνουν σε εγρήγορση και να είναι ενεργούν προληπτικά, μήπως η μια ή και οι δύο αυτές οργανώσεις επανεμφανιστούν δυνατά. Αλλά το πόσο επιτυχημένοι θα είναι οι τζιχαντιστές στο να χρησιμοποιήσουν το Αφγανιστάν μένει να φανεί. Η επιτυχία τους δεν είναι καθόλου ένα προκαθορισμένο συμπέρασμα.