Αλ Κάιντα εναντίον ISIS

Σαφώς, οι απόψεις της Αλ Κάιντα και του ISIS είναι ασυμβίβαστες. Είτε οι Ταλιμπάν έχουν μεγαλύτερη τάση να ανταποκρίνονται στα αμερικανικά συμφέροντα από όσο θα ήλπιζε η Αλ Κάιντα, είτε είναι περισσότερο διατεθειμένοι στον ριζοσπαστισμό από όσο το ISIS θα ήθελε να πιστεύει.

Η αλήθεια είναι πιθανώς κάπου στη μέση. Οι Ταλιμπάν θέλουν να είναι και με τους δύο τρόπους: να διατηρήσουν την σχέση τους με την Αλ Κάιντα και να εξασφαλίσουν διεθνή αναγνώριση ως νόμιμοι κυρίαρχοι του Αφγανιστάν. Σε γενικές γραμμές, δεν συμμερίζονται την διακρατική ατζέντα της Αλ Κάιντα˙ τα συμφέροντά τους αρχίζουν και τελειώνουν στο Αφγανιστάν, ή τουλάχιστον έτσι ισχυρίζονται. Ταυτόχρονα, οι Ταλιμπάν έχουν δημιουργήσει στενούς δεσμούς με την Αλ Κάιντα τα τελευταία 20 χρόνια. Μια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών που δημοσιεύτηκε νωρίτερα φέτος τοποθέτησε την παρουσία της Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν κάπου μεταξύ αρκετών δεκάδων και 500 ατόμων που απλώνονται σε 15 επαρχίες. Σύμφωνα με την έκθεση, «οι Ταλιμπάν και η Αλ Κάιντα παραμένουν στενά ευθυγραμμισμένοι και δεν δείχνουν καμία ένδειξη ρήξης των σχέσεων».

Παρόλο που ορισμένοι εκπρόσωποι των Ταλιμπάν αρνήθηκαν την ύπαρξη οποιασδήποτε σχέσης με την Αλ Κάιντα -ένας μάλιστα αρνήθηκε την ύπαρξη του bay‘a - οι Ταλιμπάν στο σύνολό τους αρνήθηκαν πεισματικά να αποκηρύξουν την οργάνωση, ακόμη και με τεράστιο κόστος. Αυτό το πείσμα μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες, ξεκινώντας από το γεγονός ότι η Αλ Κάιντα και οι Ταλιμπάν έχουν πολεμήσει μαζί ενάντια στις Ηνωμένες Πολιτείες επί 20 χρόνια και έχουν αναπτύξει δεσμούς αίματος. Όπως σημειώνεται στην ίδια έκθεση του ΟΗΕ, η σχέση των οργανώσεων βασίζεται σε «προσωπικούς δεσμούς γάμου και κοινής συνεργασίας στον αγώνα, που εδραιώθηκε τώρα μέσω δεσμών δεύτερης γενιάς». Υπάρχει επίσης μια ρεαλιστική λογική για να μην τερματιστεί η σχέση, καθώς η καταγγελία της Αλ Κάιντα θα κινδύνευε να αποξενώσει τα πιο σκληροπυρηνικά μέλη και φράξιες των Ταλιμπάν, συμπεριλαμβανομένου ιδιαίτερα του Sirajuddin Haqqani, του νεοδιορισθέντα υπουργού Εσωτερικών, και του δικτύου του Χακκανί που συνδέεται με την Αλ Κάιντα.

Παρά την επιμονή της σχέσης, ωστόσο, οι Ταλιμπάν έχουν έντονο ενδιαφέρον να θέσουν υπό έλεγχο την Αλ Κάιντα. Ιδιαίτερα καθώς οι Ταλιμπάν επιδιώκουν την διεθνή αναγνώριση και αποδοχή, θα ήταν ανόητο για την οργάνωση να επιτρέψει στην Αλ Κάιντα να εξαπολύσει επιθέσεις στην Δύση ή ακόμη και σε άλλα μουσουλμανικά κράτη. Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε ένα σενάριο στο οποίο οι Ταλιμπάν παρέχουν χώρο και οικονομική υποστήριξη για να λειτουργήσει η Αλ Κάιντα, περιορίζοντας παράλληλα τις δραστηριότητες της οργάνωσης για να σχεδιάσουν και να πραγματοποιήσουν επιθέσεις. Σε αυτό το σενάριο, το Αφγανιστάν θα γινόταν ξανά καταφύγιο για την Αλ Κάιντα -ένα ασφαλές καταφύγιο όπου τα μέλη και οι ηγέτες της Αλ Κάιντα θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν ξανά, να μαζέψουν κεφάλαια, να παράγουν προπαγάνδα, και να εκδώσουν καθοδήγηση σε ένα ευρύτερο δίκτυο θυγατρικών, αλλά όπου θα τους απαγορευόταν να ξεκινήσουν επιθετικές επιχειρήσεις.

Η δεύτερη προσπάθεια των Ταλιμπάν να κυβερνήσουν το Αφγανιστάν περιλαμβάνει μια ισορροπημένη πράξη μεταξύ της τήρησης των αυστηρών αρχών τους και της πραγματοποίησης ρεαλιστικών παραχωρήσεων για να εξασφαλίσουν την διακυβέρνησή τους -και η σχέση τους με την Αλ Κάιντα μπορεί να ακολουθήσει την ίδια δυναμική.

ΜΙΑ ΜΑΚΡΑ ΠΟΡΕΙΑ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ

Η Αλ Κάιντα έχει πολύ δρόμο να διανύσει για να ανοικοδομήσει την θρυμματισμένη οργάνωσή της, ανεξάρτητα από την υποστήριξη που προσφέρουν οι Ταλιμπάν [3]. Το πρόβλημα ξεκινά από την κορυφή, καθώς η βασική ηγεσία της Αλ Κάιντα έχει αποδεκατιστεί τα τελευταία χρόνια [4]. Τον Αύγουστο του 2020, ο δεύτερος τη τάξει διοικητής της Αλ Κάιντα, ο Abu Muhammad al-Masri, πυροβολήθηκε στους δρόμους της Τεχεράνης˙ δύο μήνες αργότερα, ένας ανώτερος διοικητής της Αλ Κάιντα, ο Husam Abd al-Rauf, σκοτώθηκε στο Αφγανιστάν. Ορισμένοι βασικοί ηγέτες μετακόμισαν επίσης στην Συρία αναζητώντας ένα νέο ασφαλές καταφύγιο και σκοτώθηκαν σε αμερικανικές επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, οδηγώντας έναν ιδεολόγο των τζιχαντιστών να περιγράψει την βόρεια Συρία ως «κυνηγότοπο» για βετεράνους τζιχαντιστές.

Περαιτέρω επιδείνωση του προβλήματος είναι ότι ο Zawahiri, ο υπερεβδομηκοντούτης επικεφαλής της οργάνωσης, θεωρείται ευρέως ότι πάσχει. Ενώ ένα πρόσφατο βιβλίο και ένα βίντεο που κυκλοφόρησαν από τον ηγέτη της Αλ Κάιντα διέψευσαν τις προηγούμενες αναφορές για τον θάνατό του πέρυσι, δεν είναι σαφές πόσο ακόμα έχει να ζήσει.

Ο πιθανός διάδοχος του Zawahiri, ο 61χρονος Saif al-Adel, ζει στο Ιράν επί σχεδόν δύο δεκαετίες. Η ιρανική κυβέρνηση φαίνεται να κρατά αυτόν και πολλούς άλλους ηγέτες της Αλ Κάιντα στην χώρα ως μόχλευση -επιτρέποντάς τους κάποια ελευθερία κινήσεων αλλά απαγορεύοντάς τους [5] να φύγουν από την χώρα. Η διαμονή τους στο Ιράν δημιουργεί ένα σοβαρό πρόβλημα για την Αλ Κάιντα, καθώς τα μέλη της οργάνωσης θεωρούν ότι το σιιτικό Ιράν είναι θρησκευτικός και πολιτικός εχθρός και όχι κατάλληλος οικοδεσπότης για την ηγεσία τους. Αν ο Adel προσπαθούσε να αναλάβει το τιμόνι της οργάνωσης από την ιρανική βάση του, πιθανότατα θα αντιμετώπιζε αντίσταση από τα πιο ασυμβίβαστα στοιχεία του κινήματος. Οι ηγέτες της Αλ Κάιντα που εδρεύουν στο Ιράν θα προσπαθήσουν τώρα να μετεγκατασταθούν στο Αφγανιστάν, αλλά παραμένει ασαφές εάν η Τεχεράνη θα τους το επιτρέψει.