Γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν θα γίνει πυρηνικός

Οι πρώτες αναλύσεις του πολέμου στην Ουκρανία έδωσαν έμφαση σε πολλούς μοναδικούς, ειδικούς στη περίσταση παράγοντες, όπως η περίπλοκη ιστορία της περιοχής, η περίπλοκη ψυχολογία του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, και η χαρισματική ηγεσία του Ουκρανού προέδρου, Volodymyr Zelensky. Η σύγκρουση φαινόταν συγκλονιστικά καινούργια και τρομακτικά απρόβλεπτη, το τέλος μιας εποχής και η αρχή μιας άλλης, με περιγράμματα ακόμη άγνωστα.

Φιλορωσικά στρατεύματα κοντά στη Μαριούπολη, στην Ουκρανία, τον Απρίλιο του 2022. Chingis Kondarov / Reuters
--------------------------------------------------

Ωστόσο, καθώς οι μάχες συνεχίζονται, ο πόλεμος δείχνει πιο οικείος και μοιάζει όλο και περισσότερο με πολλές άλλες συγκρούσεις τις τελευταίες επτά δεκαετίες. Αυτό υποδηλώνει ότι γενικά, δομικά χαρακτηριστικά της κατάστασης επιβάλλονται στους εμπόλεμους, οδηγώντας τις επιλογές τους σε εκπληκτικά καλοχαραγμένα αυλάκια. Η Ουκρανία, εν ολίγοις, ακολουθεί το πρότυπο του περιορισμένου πολέμου στην πυρηνική εποχή, απηχώντας ένα σενάριο που γράφτηκε στην Κορέα και έχει αντιγραφεί πολλές φορές έκτοτε. Αυτή δεν είναι μια νέα εποχή, μόνο μια νέα φάση στην παλιά [εποχή]. Και ακόμη και η νέα φάση παίζει με τους ίδιους παλιούς κανόνες -με σημαντικές επιπτώσεις για το υπόλοιπο του πολέμου και μετά.

ΔΙΝΕΙ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΦΟΡΑΣ

Στα τέλη της δεκαετίας του 1940, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ αντιμετώπισαν ένα άνευ προηγουμένου πρόβλημα: τι κάνει κάποιος με τα όπλα που μπορούν να καταστρέψουν τον κόσμο; Σε όλη την ιστορία, τα κράτη είχαν διευθετήσει τις μεγαλύτερες διαφορές τους μέσω πολέμου. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, οι πόλεμοι έγιναν όλο και πιο καταστροφικοί, με αποκορύφωμα τον ολοκληρωτικό πόλεμο που μόλις είχε τελειώσει -ο οποίος είχε κορυφωθεί με την ρίψη ατομικών βομβών στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, καταστρέφοντας ολόκληρες πόλεις με μια μόνο έκρηξη. Κανείς δεν ήξερε τι θα ακολουθούσε. Το σπάσιμο του κύκλου του πολέμου φαινόταν αδύνατον. Το να συνεχίσει φαινόταν αδιανόητο. Οι εντάσεις κλιμακώθηκαν περαιτέρω όταν η Σοβιετική Ένωση απέκτησε την βόμβα το 1949. Και στην συνέχεια, τον Ιούνιο του 1950, οι δυνάμεις της Βόρειας Κορέας εισέβαλαν στη Νότια Κορέα. Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της παρενέβησαν γρήγορα στο πλευρό της Σεούλ, αντιμετωπίζοντας τη Μόσχα, η οποία μαζί με το Πεκίνο υποστήριζε την Πιονγκγιάνγκ. Πώς θα γινόταν πόλεμος στην πυρηνική εποχή; Το ερώτημα θα απαντηθεί τώρα.

Για τρία χρόνια, καθώς οι βίαιες μάχες μαίνονταν πάνω και κάτω στην κορεατική χερσόνησο, οι δύο πλευρές συνεννοήθηκαν σταδιακά η μια με την άλλη και συμφώνησαν σιωπηρά στους κανόνες του δρόμου για τη νέα εποχή. Καμία από τις πυρηνικές δυνάμεις δεν ήθελε άλλον έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, επομένως και οι δύο έθεσαν αυστηρά όρια στα μέσα, τους σκοπούς, και το εύρος της σύγκρουσης. Επέλεξαν να μην χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα. Επέλεξαν να μην επιτεθούν ο ένας στο έδαφος ή στο καθεστώς του άλλου, κρατώντας τις μάχες στις Κορέες. Και από εκεί και πέρα, ο πόλεμος αφέθηκε να προχωρήσει συμβατικά, όσο μοχθηρά ήθελαν οι εμπόλεμοι.

Αυτοί οι κανόνες δεν διαβάστηκαν από ένα βιβλίο ούτε κατέληξαν μέσω διαπραγματεύσεων. Δεν ακολουθήθηκαν από πίστη, ή ελπίδα, ή φιλανθρωπία. Είχαν τις ρίζες τους στην πρακτικότητα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στη Μόσχα και την Ουάσιγκτον έπρεπε να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τον τρόπο επιδίωξης των στόχων τους κατά την διάρκεια του πολέμου, και η λογική που ενυπήρχε στην κατάσταση έκανε ορισμένες πορείες δράσης πολύ πιο ελκυστικές από άλλες. Τα πυρηνικά όπλα, παρ' όλη την ισχύ τους -λόγω της μεγάλης ισχύος τους- αποδείχθηκαν εκπληκτικά ανίσχυρα. Η χρήση τους θα είχε πολλά κόστη και λίγα οφέλη. Θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα από όσα θα έλυνε. Και έτσι καμία υπερδύναμη δεν το έκανε.

Μια δεκαετία αργότερα, η κουβανική πυραυλική κρίση ενίσχυσε το ενισχυόμενο ταμπού κατά της πυρηνικής χρήσης και άφησε τα μέρη να αποστρέφονται ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο. Στην συνέχεια, το Βιετνάμ ακολούθησε το ίδιο μοτίβο με την Κορέα. Καμία από τις πυρηνικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης τώρα της Κίνας, δεν χρησιμοποίησε πυρηνικά όπλα. Κανένας δεν επιτέθηκε στο έδαφος ή στο καθεστώς άλλης πυρηνικής δύναμης. Και πέρα από αυτό, όλα παίζονταν. Οι ίδιοι κανόνες ίσχυαν στον Πόλεμο του Κόλπου, στον Πόλεμο του Ιράκ, και στους Σοβιετικούς και Αμερικανικούς πολέμους στο Αφγανιστάν. Άντεξαν για συγκρούσεις που αφορούσαν πυρηνικές δυνάμεις αλλού (εκτός από κάποιες μικρές αψιμαχίες). Και αντέχουν τώρα στην Ουκρανία.

ΠΩΣ ΘΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΑΥΤΟ

Το σχέδιο Α της Ρωσίας [1] ήταν να κατακτήσει γρήγορα την Ουκρανία, να εγκαταστήσει μια φιλική κυβέρνηση, και να παρουσιάσει στον κόσμο ένα τετελεσμένο γεγονός. Όταν αυτό εμποδίστηκε από αποφασιστική στρατιωτική αντίσταση, η Μόσχα στράφηκε στο σχέδιο Β, σφυροκοπώντας πόλεις από απόσταση και προσπαθώντας να συντρίψει το ηθικό της Ουκρανίας. Όταν ούτε αυτό λειτούργησε, το Κρεμλίνο στράφηκε στο σχέδιο Γ, εγκαταλείποντας την προσπάθεια κατάληψης ολόκληρης της χώρας και επικεντρώνοντας εκ νέου στην προσπάθεια να καταλάβει και να κρατήσει μια λωρίδα εδάφους στα ανατολικά και νότια. Οι επερχόμενες μάχες στο Ντονμπάς θα είναι κρίσιμες για την διαμόρφωση του αποτελέσματος, αλλά ήδη πολλά μπορούν να ειπωθούν για το πώς θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος.