Το επικίνδυνο μονοπάτι της Βοσνίας

Στα Βαλκάνια, και ειδικά στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι εικόνες πολιορκημένων πόλεων, σφαγών, και μαζικών εκτοπισμών από την Ουκρανία αφήνουν εκ νέου τραύματα σε μια κοινωνία που δεν της επετράπη ποτέ να επουλώσει [τις πληγές της], μετά τους πολέμους που ακολούθησαν την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, το 1991. Μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο, οι Βόσνιοι έχουν παρακολουθήσει με τρόμο την ισοπέδωση της ουκρανικής Μαριούπολης. Όμως, έχοντας υπομείνει την πολιορκία του Σεράγεβο και παρόμοιες θηριωδίες, οι Βόσνιοι αναγνωρίζουν την ταχύτητα και την βαναυσότητα του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία περισσότερο ενστικτωδώς από τους υπόλοιπους —και αυτό τους ανησυχεί.

Παρέλαση για την εθνική εορτή της Δημοκρατίας Σέρπσκα (Republika Srpska) , στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη, τον Ιανουάριο του 2022. Antonio Bronic / Reuters

------------------------------------------------------------------------------

Η επίθεση του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Ουκρανία έρχεται σε μια στιγμή στην οποία τα Δυτικά Βαλκάνια έχουν φτάσει σε ένα επίπεδο έντασης και αβεβαιότητας που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες. Ο εθνοτικός εθνικισμός απειλεί να αποσταθεροποιήσει την περιοχή για άλλη μια φορά, με τους τοπικούς πολιτικούς ηγέτες να χειραγωγούν τους χειρότερους φόβους του κοινού. Ο πρόεδρος της Σερβίας, Aleksandar Vucic, έχει αναλάβει σχεδόν τον πλήρη έλεγχο των media της χώρας του και πυροδοτεί αναταραχές σε τμήματα του Κοσσυφοπεδίου που κατοικούνται από Σέρβους. Στην Βοσνία, ο στενός του σύμμαχος, Milorad Dodik, το σερβικό μέλος της τριμερούς κρατικής προεδρίας της Βοσνίας, έχει υποστηρίξει την απόσχιση των ελεγχόμενων από την Σερβία τμημάτων της χώρας. Μια παρόμοια συμμαχία υπάρχει μεταξύ της κυβέρνησης της Κροατίας (μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ) και του Dragan Covic, του εθνικιστή Βοσνιοκροάτη ηγέτη, ο οποίος έχει ζητήσει αυτό που θα ισοδυναμούσε με περαιτέρω εθνοτική διχοτόμηση της Βοσνίας. Πολλοί Βόσνιοι έχουν απαντήσει στην αυξανόμενη διαφθορά, στην ατιμωρησία που απολαμβάνουν οι πολιτικές ελίτ, και στις οικονομικές δυσκολίες, εγκαταλείποντας εντελώς την χώρα. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι σχεδόν 55.000 άνθρωποι εγκαταλείπουν την Βοσνία κάθε χρόνο και έχει προειδοποιήσει ότι εάν συνεχιστεί αυτό το μοτίβο, ο πληθυσμός της Βοσνίας θα μπορούσε να μειωθεί σε 1,6 εκατομμύρια το 2070 από 3 εκατομμύρια [που είναι] σήμερα.

Η Ρωσία έχει παίξει ρόλο σε αυτές τις εξελίξεις. Ο Πούτιν [1] έχει ενθαρρύνει την αυτονόμιση, με στόχο να προκαλέσει αναταραχή στα σύνορα της Δύσης. Επί χρόνια, η Ρωσία προσπαθούσε ενεργά να εμποδίσει και να αποτρέψει την επιδίωξη της Βοσνίας για ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας ότι τέτοιες κινήσεις συνιστούσαν πρόκληση. Ο πρέσβυς της Ρωσίας στην Βοσνία επισήμανε πρόσφατα την εισβολή στην Ουκρανία ως παράδειγμα του τι θα μπορούσε να συμβεί στην Βοσνία εάν επιδιώξει την ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Αλλά οι δραστηριότητες του Κρεμλίνου εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους τοπικούς ηγέτες που επιδιώκουν τις δικές του ατζέντες. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτοί οι ηγέτες είναι συχνά οι ίδιοι άνθρωποι που η ΕΕ και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάζουν ως εταίρους τους στην δημοκρατική και οικονομική ανάπτυξη της Βοσνίας. Βασιζόμενες σε μια χούφτα «εθνοκράτες», η ΕΕ και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βάλει την περιοχή σε μια επικίνδυνη οδό, που θα μπορούσε να τελειώσει με την διάλυση της Βοσνίας και την επαναχάραξη των συνόρων σε όλη την περιοχή –τίποτε εκ των οποίων δεν θα συνέβαινε ειρηνικά.

Δεν έπρεπε να είναι έτσι. Η Ειρηνευτική Συμφωνία του Ντέιτον (Dayton Peace Agreement), το 1995, τερμάτισε τον πόλεμο και έδωσε στην Δύση τα εργαλεία που χρειαζόταν για να αποτρέψει την αστάθεια και την βία και να συμβάλλει στην διατήρηση της χώρας σε μια πιο ενοποιημένη και δημοκρατική οδό. Αλλά ετούτα τα εργαλεία έχουν μείνει αχρησιμοποίητα επί χρόνια. Αντίθετα, οι Δυτικές δυνάμεις έχουν αφήσει την Βοσνία να διολισθήσει προς την αστάθεια, καθώς ο εθνικισμός εκτοξεύεται στην Σερβία και στην Κροατία. Πλέον, ο πόλεμος στην Ουκρανία [2] αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους να υλοποιήσουν μια αναβαθμονόμηση της προσέγγισής τους στην Βοσνία που θα έπρεπε να είχε γίνει εδώ και καιρό. Η Δύση έχει ενωθεί ως απάντηση στην ρωσική επιθετικότητα. Ακριβώς η ίδια ενέργεια και προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα Βαλκάνια, έτσι ώστε οι τοπικοί δρώντες που επωφελούνται από την αστάθεια και την ρωσική παρέμβαση να μην μπορούν πλέον να διατηρούν τον απόλυτο έλεγχό τους στο κράτος.

ΧΑΜΕΝΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ

Στον άμεσο απόηχο του πολέμου της Βοσνίας, η Δύση αναγνώρισε ότι θα χρειαζόταν να διαδραματίσει ισχυρό ρόλο στην χώρα για να διασφαλίσει ότι η ειρήνη διατηρείτο και ότι οι μεταπολεμικοί θεσμοί δεν ευνοούσαν τη μια εθνοτική ομάδα έναντι της άλλης. Κατά την διάρκεια του πολέμου, οι Σέρβοι της Βοσνίας, υπό τον έλεγχο και με την υλική βοήθεια της σερβικής κυβέρνησης του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς [3], επιχείρησαν να εκδιώξουν τους μη Σέρβους από την χώρα, πολιορκώντας πόλεις και διενεργώντας μαζικές δολοφονίες, άλλα εγκλήματα πολέμου, και γενοκτονία. Κατά την διάρκεια του πολέμου, διαπράχθηκαν θηριωδίες από όλες τις πλευρές, αλλά σχεδόν το 80% των αμάχων που σκοτώθηκαν (και το 60% του συνολικού αριθμού των ανθρώπων που σκοτώθηκαν) ήταν Μποσνιάκοι (Βόσνιοι Μουσουλμάνοι).