Ο νέος υποτελής της Κίνας

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αποκόψει την Ρωσία από μεγάλο μέρος του Δυτικού κόσμου. Έχοντας υποστεί ένα μπαράζ από κυρώσεις, καταγγελίες στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, και εξοστρακιστεί από παγκόσμιες πολιτιστικές εκδηλώσεις, οι Ρώσοι αισθάνονται όλο και πιο μόνοι. Όμως το Κρεμλίνο μπορεί να στηριχθεί σε τουλάχιστον έναν βασικό πυλώνα στήριξης: την Κίνα. Η απόφαση του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, να εισβάλει στην Ουκρανία ανάγκασε την Ρωσία να στραφεί προς τον ομόλογό της ευρασιατικό γίγαντα, με ταπεινότητα.

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, στο Πεκίνο, τον Φεβρουάριο του 2022. Alexei Druzhinin / Sputnik / AFP
------------------------------------------------------

Στον εικοστό αιώνα, η Σοβιετική Ένωση αντιμετώπιζε την Κίνα -τουλάχιστον μέχρι την σινοσοβιετική διάσπαση της δεκαετίας του 1960- ως μια φτωχότερη ξαδέλφη, μια χώρα που έπρεπε να καθοδηγηθεί και να βοηθηθεί στην άβολη πρόοδό της προς την αξιοπρέπεια. Δεκαετίες μετά, τα χαρτιά έχουν αλλάξει αποφασιστικά. Η Κίνα έχει για αρκετό καιρό καυχηθεί για μια πιο εύρωστη και δυναμική οικονομία, σπουδαιότερη τεχνολογική ικανότητα, και μεγαλύτερη παγκόσμια πολιτική και οικονομική επιρροή από την Ρωσία. Αυτή η ασυμμετρία προορίζεται να γίνει πιο έντονη τα επόμενα χρόνια, καθώς το καθεστώς του Πούτιν εξαρτάται από το Πεκίνο για την επιβίωσή του. Η Κίνα πιθανότατα θα καταβροχθίσει περισσότερο από το συνολικό εμπόριο της Ρωσίας. Θα γίνει βασική αγορά για τις ρωσικές εξαγωγές (κυρίως φυσικούς πόρους), ενώ οι Ρώσοι καταναλωτές θα βασίζονται όλο και περισσότερο στα κινεζικά προϊόντα. Και θα εκμεταλλευτεί την δύσκολη θέση της Ρωσίας για να επιβεβαιώσει το ρενμίνμπι ως κυρίαρχο περιφερειακό και σημαντικό διεθνές νόμισμα.

Για να κρατήσουν την Κίνα ευτυχισμένη, οι Ρώσοι ηγέτες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αποδεχτούν δυσμενείς όρους στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, να υποστηρίξουν τις κινεζικές θέσεις σε διεθνή φόρουμ όπως τα Ηνωμένα Έθνη, ακόμη και να περιορίσουν τις σχέσεις της Μόσχας με άλλες χώρες, όπως η Ινδία και το Βιετνάμ. Στα γραπτά πολλών Δυτικών αναλυτών, η Κίνα και η Ρωσία εμφανίζονται συχνά ως ένα ζευγάρι, δύο μεγάλες αυταρχικές δυνάμεις που επιδιώκουν να αναθεωρήσουν την διεθνή τάξη. Αλλά η σχέση τους δεν είναι μια σχέση ίσων. Η εξάρτηση του Κρεμλίνου από την Κίνα θα μετατρέψει την Ρωσία σε χρήσιμο εργαλείο σε ένα ευρύτερο παιχνίδι για το Zhongnanhai [στμ: το κεντρικό αρχηγείο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος], ένα τεράστιο πλεονέκτημα στον ανταγωνισμό του Πεκίνου με την Ουάσιγκτον.

ΚΑΤΑΛΗΦΘΕΙΣΑ ΕΞΑΠΙΝΗΣ

Πριν από την απρόκλητη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, Κινέζοι διπλωμάτες και αξιωματικοί των πληροφοριών προσπάθησαν να κατανοήσουν τη μεγάλη συσσώρευση ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία και να αξιολογήσουν τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ ότι πλησιάζει πόλεμος. Το Πεκίνο ήταν κατηγορηματικά επιφυλακτικό για τους συναγερμούς που ηχούσε η Ουάσιγκτον, υποθέτοντας, όπως πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ότι το κόστος της εισβολής για την Ρωσία θα υπερέβαινε κατά πολύ τα πιθανά οφέλη. Παρά τις εικασίες ότι ο Πούτιν ενημέρωσε τουλάχιστον εν μέρει τον Κινέζο πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ, εκ των προτέρων για το σχέδιό του, το ξέσπασμα του πολέμου φάνηκε να τρόμαξε την Κίνα και να της έφερε ένα δύσκολο δίλημμα: Ποια θέση πρέπει να λάβει; Εάν η Κίνα υποστήριζε την Ρωσία, θα μπορούσε να εκτεθεί σε κυρώσεις και να χάσει την πρόσβαση στην Δυτική τεχνολογία και [τις Δυτικές] αγορές, μια δυσάρεστη προοπτική. Αλλά αν η Κίνα επέκρινε τις ενέργειες του Πούτιν, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τους δεσμούς της με την Ρωσία.

Το Πεκίνο βλέπει την σχέση του με τη Μόσχα ως ύψιστης σημασίας για διάφορους λόγους. Οι δύο χώρες μοιράζονται τεράστια σύνορα 4.200 χιλιομέτρων. Η οικονομική σχέση τους είναι απόλυτα συμπληρωματική: η Ρωσία είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους αλλά χρειάζεται τεχνολογία και επενδύσεις, ενώ η Κίνα μπορεί να προσφέρει τεχνολογία και επενδύσεις αλλά χρειάζεται φυσικούς πόρους. Η Ρωσία είναι επίσης μια βασική πηγή εξελιγμένων όπλων για την Κίνα, μια ροή όπλων που έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία. Ως αυταρχικά κράτη, και οι δύο χώρες υποστηρίζουν η μια την άλλη εντός διεθνών θεσμών, με κύριο μεταξύ αυτών το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αποφεύγουν να επικρίνουν η μια την άλλη για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και ακολουθούν παρόμοιες προσεγγίσεις σε πολλά παγκόσμια ζητήματα, όπως ο καθορισμός προτύπων για την διακυβέρνηση του Διαδικτύου, το οποίο αμφότερες οι χώρες πιστεύουν ότι πρέπει να ελέγχεται αυστηρότερα σε εθνικό επίπεδο. Ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, και ο Πούτιν έχουν στενή σχέση, μοιράζονται ταυτόχρονα μια νοσταλγική και οργισμένη επιθυμία να ξαναφέρουν τις χώρες τους σε προηγούμενες καταστάσεις μεγαλείου. Η διμερής σχέση εμψυχώνεται από ένα αίσθημα παράπονου και σκοπού -που στρέφεται κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες η Κίνα και η Ρωσία κατηγορούν ότι επιδιώκουν να τους αρνηθούν την δίκαιη θέση τους στον κόσμο- ένα αίσθημα που έχει γίνει πιο ισχυρό όσο τα πολιτικά συστήματα της Ρωσίας και της Κίνας έχουν γίνει υποκείμενα της προσωποκρατικής διακυβέρνησης του Σι και του Πούτιν.