H πράσινη αναταραχή

Το τρίτο στοιχείο της κυριαρχίας στην καθαρή ενέργεια θα είναι η ικανότητα φθηνής κατασκευής εξαρτημάτων για νέες τεχνολογίες. Ωστόσο, αυτό δεν θα παράσχει τα ίδια πλεονεκτήματα με την κατοχή πόρων πετρελαίου ή αερίου. Η Κίνα, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύει την κατασκευή των δύο τρίτων του παγκόσμιου πολυπυριτίου και του 90% των ημιαγωγών «γκοφρέτα» που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή κυψελών ηλιακής ενέργειας. Με το να αφαιρέσει ξαφνικά αυτά τα είδη από τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, η Κίνα θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλες συμφορήσεις. Αλλά οι εισροές για τα προϊόντα καθαρής ενέργειας που παράγουν ή αποθηκεύουν ενέργεια δεν είναι ίδια με την ίδια την ενέργεια. Εάν η Κίνα όντως περιόριζε τις εξαγωγές ηλιακών συλλεκτών ή μπαταριών, τα φώτα δεν θα έσβηναν. Η Κίνα δεν θα ήταν σε θέση να ακινητοποιήσει τις οικονομίες από τη μια στιγμή στην άλλη ή να θέσει σε κίνδυνο την ευημερία και την ασφάλεια των πολιτών -όπως έκανε η Ρωσία όταν περιόρισε τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά την διάρκεια των παγωμένων χειμώνων του 2006 και του 2009.

Σίγουρα, οι ενέργειες της Κίνας θα προκαλούσαν αναστάτωση, διαταραχή, και πληθωρισμό παρόμοιο με τις επιπτώσεις των καθυστερήσεων στις εξαγωγές τσιπ για υπολογιστές το 2021. Μια τέτοια αναταραχή θα μπορούσε να σταματήσει την ενεργειακή μετάβαση εάν ενθάρρυνε τους καταναλωτές να επιστρέψουν στα βενζινοκίνητα οχήματα ή να ακυρώσουν τα σχέδια εγκατάστασης ηλιακών συλλεκτών ταράτσας. Ωστόσο, ακόμα κι αν η Κίνα υιοθετούσε αυτή την τακτική, με την πάροδο του χρόνου, οι αγορές θα ανταποκρίνονταν και άλλες χώρες και εταιρείες θα παρήγαγαν τα δικά τους υποκατάστατα προϊόντα ή προμήθειες —με τρόπο που είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνει με έναν φυσικό πόρο ο οποίος είναι διαθέσιμος μόνο σε ορισμένες τοποθεσίες, όπως το πετρέλαιο.

Σε ένα χυτήριο σπάνιων γαιών στην [πόλη] Damao στην Κίνα, τον Οκτώβριο του 2010. David Gray / Reuters
----------------------------------------------------------------

Ένας τελευταίος τρόπος με τον οποίο μια χώρα θα μπορούσε να γίνει υπερδύναμη στην καθαρή ενέργεια είναι μέσω της παραγωγής και της εξαγωγής καυσίμων χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Αυτά τα καύσιμα —ιδιαίτερα το υδρογόνο και η αμμωνία— θα είναι κρίσιμα για τη μετάβαση σε έναν κόσμο μηδενικών εκπομπών, δεδομένου του δυνητικού τους ρόλου στην απαλλαγή από τον άνθρακα τομέων που είναι δύσκολο να ηλεκτροδοτηθούν, όπως η παραγωγή χάλυβα˙ η τροφοδοσία με καύσιμα φορτηγών, πλοίων, και άλλων βαρέων οχημάτων˙ και τα δίκτυα εξισορρόπησης που παρέχονται κυρίως από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες μπορεί να υφίστανται διακοπές κατά διαστήματα. Το σενάριο «μηδενικές εκπομπές έως το 2050» της ΙΑΕ αναμένει ότι το εμπόριο υδρογόνου και αμμωνίας θα αυξηθεί από σχεδόν μηδενικό σήμερα σε περισσότερο από το ένα τρίτο όλων των συναλλαγών που σχετίζονται με την ενέργεια. Με την πάροδο του χρόνου, οι προμήθειες υδρογόνου προβλέπεται να αποτελούνται κυρίως από πράσινο υδρογόνο, που παράγεται σε μέρη με άφθονη, χαμηλού κόστους ανανεώσιμη ενέργεια, όπως η Χιλή και τα κράτη του Κόλπου, τα οποία διαθέτουν τεράστιες ποσότητες φθηνής ηλιακής ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο, ορισμένα από τα πετροκράτη που απειλούνται από την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα μπορεί να είναι σε θέση να μεταμορφωθούν σε «ηλεκτροκράτη».

Εάν τελικά αναπτυχθεί μια καλά εφοδιασμένη και διαφοροποιημένη αγορά για το υδρογόνο και την αμμωνία, ένα κενό σε μια τοποθεσία θα μπορεί να αντισταθμιστεί με προμήθειες από μια άλλη, όπως [συμβαίνει] και με το πετρέλαιο σήμερα. Αυτό θα περιορίσει την γεωπολιτική επιρροή των κυρίαρχων προμηθευτών. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα, η εξελισσόμενη παραγωγή και εμπορία των καυσίμων χαμηλών εκπομπών άνθρακα θα δημιουργήσει εντάσεις και γεωπολιτικούς κινδύνους. Όπως ακριβώς ίσχυε για την εκκολαπτόμενη παγκόσμια αγορά του υγροποιημένου φυσικού αερίου πριν από δεκαετίες, η προσφορά καυσίμων χαμηλών εκπομπών άνθρακα θα κυριαρχείται αρχικά από έναν μικρό αριθμό παραγωγών. Ως αποτέλεσμα, εάν μια χώρα όπως η Ιαπωνία στοιχηματίσει στο υδρογόνο και στην αμμωνία και εξαρτηθεί υπερβολικά από μόνο μια ή δυο χώρες για τον εφοδιασμό της με καύσιμα, μπορεί να αντιμετωπίσει υπερμεγέθεις κινδύνους για την ενεργειακή ασφάλειά της.

Οι κυρίαρχοι προμηθευτές καυσίμων χαμηλών εκπομπών άνθρακα θα εξελιχθούν επίσης με την πάροδο του χρόνου. Πριν γίνει κυρίαρχο το πράσινο υδρογόνο (ή η αμμωνία, η οποία είναι ευκολότερο να μεταφερθεί και μπορεί να μετατραπεί ξανά σε υδρογόνο), πιθανώς θα επικρατήσει το «μπλε» υδρογόνο, σύμφωνα με την IEA. Το μπλε υδρογόνο κατασκευάζεται από φυσικό αέριο, χρησιμοποιώντας τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα για τη μείωση των εκπομπών. Χώρες με φθηνό αέριο και καλή ικανότητα αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, όπως το Κατάρ και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενδέχεται να αναδυθούν ως ορισμένες από τις κορυφαίες εξαγωγείς μπλε υδρογόνου ή αμμωνίας. Για χώρες που στερούνται φυσικού αερίου αλλά έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν υπόγεια διοξείδιο του άνθρακα, ο φθηνότερος τρόπος για να πάρουν υδρογόνο -το οποίο είναι δύσκολο να μεταφερθεί σε μεγάλες αποστάσεις- μπορεί κάλλιστα να είναι η εισαγωγή φυσικού αερίου και στην συνέχεια η μετατροπή του σε υδρογόνο κοντά [στο σημείο] όπου θα χρησιμοποιηθεί, παρουσιάζοντας έτσι ορισμένους από τους ίδιους κινδύνους και εξαρτήσεις που παρουσιάζει σήμερα το φυσικό αέριο. Και σε χειρότερη κατάσταση θα είναι χώρες που στερούνται τόσο το αέριο όσο και την ικανότητα αποθήκευσης, όπως η Νότια Κορέα, και έτσι θα πρέπει να εισάγουν μπλε υδρογόνο, πράσινο υδρογόνο, και αμμωνία. Αυτές οι χώρες θα παραμείνουν ευάλωτες έως ότου αναπτυχθεί μια πολύ μεγαλύτερη και πιο διαφοροποιημένη αγορά υδρογόνου και αμμωνίας.

ΠΙΟ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΛΛΑ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ