H πράσινη αναταραχή

Προκειμένου να κατανοήσουμε την γεωπολιτική ενός κόσμου που απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα, είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε ποια στοιχεία τού να είναι κάποια [χώρα] υπερδύναμη στην καθαρή ενέργεια θα έχουν στην πραγματικότητα γεωπολιτική επιρροή [3]. Και εδώ, η πραγματικότητα διαφέρει από την επικρατούσα άποψη και η διαδικασία μετάβασης θα φανεί πολύ διαφορετική από την τελική κατάσταση. Μακροπρόθεσμα, η καινοτομία και το φθηνό κεφάλαιο θα καθορίσουν το ποιος θα κερδίσει την επανάσταση της καθαρής ενέργειας. Οι χώρες με αμφότερα τα χαρακτηριστικά θα κυριαρχήσουν με τουλάχιστον τέσσερις τρόπους.

Μια πηγή κυριαρχίας -η ισχύς τού να θέτει κάποιος πρότυπα για την καθαρή ενέργεια- θα είναι πιο ανεπαίσθητη από την γεωπολιτική ισχύ που συνόδευε τους πετρελαϊκούς πόρους, αλλά εξίσου διαρκής. Σε διεθνές επίπεδο, μια χώρα ή εταιρεία που θέτει τα παγκόσμια πρότυπα για τις προδιαγραφές του εξοπλισμού ή τους κανόνες των συμφωνιών, διατηρεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Για παράδειγμα, η Αυστραλία, η Χιλή, η Ιαπωνία, και η Σαουδική Αραβία έχουν αναδυθεί ως πρώιμοι υιοθετούντες το διασυνοριακό εμπόριο υδρογόνου και αμμωνίας χαμηλού άνθρακα, και έτσι μπορεί να είναι σε θέση να ορίσουν τα πρότυπα των υποδομών και τα πρότυπα πιστοποίησης για αυτές τις πηγές καυσίμων, δίνοντας το πλεονέκτημα στις προτιμώμενες τεχνολογίες και τον εξοπλισμό τους. Και για τεχνολογίες που περιλαμβάνουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων, όπως τα ψηφιακά εργαλεία που βελτιστοποιούν τα ηλεκτρικά δίκτυα ή διαχειρίζονται την ζήτηση των καταναλωτών, όποιος ορίσει τα πρότυπα όχι μόνο θα μπορέσει να εξαγάγει συμβατά εγχώρια συστήματα αλλά θα μπορέσει επίσης να καταφέρει να εξορύξει δεδομένα (data) από αυτά.

Η θέσπιση των προτύπων θα είναι ιδιαίτερα σημαντική όσον αφορά την πυρηνική ενέργεια. Σύμφωνα με την ΙΕΑ, η παγκόσμια παραγωγή πυρηνικής ενέργειας θα πρέπει να διπλασιαστεί από τώρα έως το 2050 για να επιτύχει ο κόσμος τις μηδενικές εκπομπές [των αερίων του θερμοκηπίου]. Από το 2018, από τους 72 πυρηνικούς αντιδραστήρες που σχεδιάζονταν ή βρίσκονται υπό κατασκευή εκτός των συνόρων της Ρωσίας, περισσότεροι από το 50% κατασκευάζονταν από ρωσικές εταιρείες και περίπου το 20% από κινεζικές˙ λιγότερο από 2% κατασκευάζονταν από αμερικανικές εταιρείες. Αυτό θα επιτρέπει όλο και περισσότερο στη Μόσχα και στο Πεκίνο να επηρεάζουν τους κανόνες αναφορικά με τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων και να επιβάλουν νέα λειτουργικά [πρότυπα] και πρότυπα ασφάλειας που θα έχουν σχεδιαστεί για να δίνουν στις δικές τους εταιρείες ένα διαρκές προβάδισμα σε έναν τομέα που θα χρειαστεί να αναπτυχθεί καθώς εξελίσσεται η ενεργειακή μετάβαση.

Μια δεύτερη πηγή κυριαρχίας σε έναν κόσμο καθαρής ενέργειας θα είναι ο έλεγχος της εφοδιαστικής αλυσίδας ορυκτών όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο, το νικέλιο, και οι σπάνιες γαίες, τα οποία είναι κρίσιμα για διάφορες τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανεμογεννητριών και των ηλεκτρικών οχημάτων. Εδώ ισχύει, ως έναν βαθμό, η αναλογία με την ισχύ του πετρελαίου. Σύμφωνα με την ΙΕΑ, εάν ο κόσμος αρχίσει να κινείται με βιασύνη προς ένα πιο βιώσιμο ενεργειακό μείγμα, η ζήτηση για τέτοιες ουσίες θα ξεπεράσει κατά πολύ αυτές που είναι άμεσα διαθέσιμες σήμερα˙ σύμφωνα με την εκτίμηση του οργανισμού, ένας κόσμος που βρίσκεται σε τροχιά για μηδενικές εκπομπές το 2050, θα χρειάζεται έως το 2040 έξι φορές περισσότερες [ουσίες] από αυτές που χρειάζεται σήμερα. Εν τω μεταξύ, το παγκόσμιο εμπόριο των κρίσιμων ορυκτών θα εκτοξευθεί, από περίπου 10% του εμπορίου που σχετίζεται με την ενέργεια, σε περίπου 50% έως το 2050. Έτσι, κατά την διάρκεια της μετάβασης, ο μικρός αριθμός χωρών που προμηθεύουν την συντριπτική πλειοψηφία των κρίσιμων ορυκτών θα απολαύσει μια νεοαποκτηθείσα επιρροή. Σήμερα, μια και μόνο χώρα αντιπροσωπεύει περισσότερο από το μισό της παγκόσμιας προσφοράς κοβαλτίου (η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, ΛΔΚ), τη μισή προσφορά λιθίου (η Αυστραλία), και τη μισή προσφορά σπάνιων γαιών (η Κίνα). Αντίθετα, οι τρεις μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου του κόσμου -η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες- αντιπροσωπεύουν ο καθένας μόλις το 10% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου του κόσμου. Ενώ οι μικρότερες, φτωχότερες χώρες, όπως η ΛΔΚ, μπορεί να διστάσουν να χρησιμοποιήσουν την ισχύ τους στα ορυκτά για να ασκήσουν πίεση σε πιο ισχυρές χώρες, η Κίνα έχει ήδη επιδείξει την προθυμία της να το κάνει. Το εμπάργκο της Κίνας στις εξαγωγές κρίσιμων ορυκτών στην Ιαπωνία, το 2010, στο πλαίσιο της αυξανόμενης έντασης στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας, θα μπορούσε να είναι ένα σημάδι για όσα θα ακολουθήσουν.

Ο έλεγχος της Κίνας επί των εισροών για πολλές τεχνολογίες καθαρής ενέργειας δεν περιορίζεται στην εξορυκτική της ικανότητα˙ έχει έναν ακόμη πιο κυρίαρχο ρόλο στην επεξεργασία και στον εξευγενισμό κρίσιμων ορυκτών. Τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία, αυτές οι πραγματικότητες θα δώσουν στην Κίνα πραγματική και αντιληπτή οικονομική και γεωπολιτική ισχύ [4]. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, αυτή η επιρροή θα φθίνει. Οι κορυφώσεις της τιμής του πετρελαίου της δεκαετίας του 1970 οδήγησαν νέους παίκτες να αναζητήσουν νέες πηγές πετρελαίου˙ και μόνο η προοπτική της πολιτικής χειραγώγησης των σπάνιων ορυκτών παράγει το ίδιο φαινόμενο. Επιπλέον, τέτοια ορυκτά μπορούν να ανακυκλωθούν, και επίσης θα δημιουργηθούν υποκατάστατά τους.