Το πρόταγμα της επανένωσης της Κύπρου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το πρόταγμα της επανένωσης της Κύπρου

Μια ιστορική και γεωπολιτική ανάλυση*
Περίληψη: 

Η επίλυση του κυπριακού απαιτεί συνθέσεις, συμμαχίες και συναρθρώσεις που ξεπερνούν το δίπολο Αριστερά-Δεξιά, χωρίς ασφαλώς να καταργούνται αυτές, εφόσον οι ιδεολογίες και πολιτικές διαπερνούν και διαποτίζουν όλο το ερμηνευτικό και αναλυτικό πλαίσιο όσο το πλαίσιο της πολιτικής δράσης, ως πρόταγμα για την κυπριακή κοινωνία στην σημερινή εποχή.

Ο Δρ. ΝΙΚΟΣ ΤΡΙΜΙΚΛΙΝΙΩΤΗΣ είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας στην Σχολή Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και επικεφαλής της ομάδας εμπειρογνωμόνων στην Κύπρο για τον Οργανισμό της ΕΕ για τα θεμελιώδη δικαιώματα και Barrister at Law.

Το Κυπριακό επανέρχεται στο προσκήνιο μετά την απόφαση των ηγετών των δύο κοινοτήτων της Κύπρου, Αναστασιάδη και Ακιντζί να προχωρήσουν σε διεθνή διάσκεψη στις 8-12 Ιανουαρίου 2017 στη Γενεύη για επίλυση των διεθνών και όλων των εναπομεινάντων πτυχών του κυπριακού, παρά την αποτυχία στο Mont Pelerin IΙ [1]. Η Διάσκεψη στην Γενεύη που ακολούθησε είναι «ανοικτού τέλους» με άγνωστη φυσικά την τελική έκβαση. Πάντως, η Διάσκεψη που υπόσχεται νέες εξελίξεις συνέχισε σε τεχνοκρατικό επίπεδο με σκοπό να προετοιμάσει το έδαφος για να επανέλθουν αμέσως μετά οι πολιτικοί για διαπραγμάτευση με σκοπό την εξεύρεση λύσης. Στα διεθνή, δηλαδή στην ασφάλεια και τις εγγυήσεις, η διαπραγμάτευση άρχισε τώρα -οι τεχνοκράτες που επέστρεψαν στο Mont Pelerin απλώς κατέγραψαν τα ζητήματα προς συζήτηση για να ρίξουν τη μπάλα πίσω στους πολιτικούς. Στην εσωτερική πτυχή επιτεύχθηκε πρόοδος στο ζήτημα της διακυβέρνησης, ωστόσο υπάρχουν ακόμα διαφορές ουσιαστικά σε τρία σημεία: (α) στο ποσοστό εδάφους για το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος της μέλλουσας επανενωμένης ομοσπονδιακής δημοκρατίας, (β) στο περιουσιακό και το ποιος θα αναλάβει το κόστος, (γ) ενώ ο κ. Αναστασιάδης κρατά ακόμα ανοικτό το θέμα της εκ περιτροπής προεδρίας για διαπραγματευτικούς λόγους. Το παιγνίδι είναι ακόμα ανοικτό.

08112022-2.jpg

Ένας συνδυασμός τεσσάρων φωτογραφιών δείχνουν τον [πλέον πρώην] Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Ban Ki-moon (κέντρο) με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί (αριστερά) και τον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη κατά την διάρκεια των συνομιλιών επανένωσης της Κύπρου στο ελβετικό ορεινό θέρετρο Mont Pelerin, στην Ελβετία, στις 7 Νοεμβρίου 2016. REUTERS/Fabrice Coffrini/
----------------------------------------------------

Η πιθανότητα να υπάρξει λύση στο Κυπριακό έχει προκαλέσει πανικό σε κόμματα και κινήσεις του εθνικιστικού/ απορριπτικού χώρου σε Κύπρο, Ελλάδα, και Τουρκία που αντιτίθενται στην λύση. Κυκλοφορούν διάφορες συνωμοσιολογίες και φαντασιώσεις (εθνικιστικές, γεωπολιτικές, «αντι-ιμπεριαλιστικές») που συσκοτίζουν. Γι’ αυτό και επιβάλλεται όπως εντάξουμε την επίλυση του Κυπριακού εντός των πραγματικών δεδομένων της συγκυρίας, πρωτίστως στην βάση των αναγκών και συμφερόντων των Κυπρίων στο σύνολό τους. Η επίλυση του κυπριακού απαιτεί συνθέσεις, συμμαχίες και συναρθρώσεις που ξεπερνούν το δίπολο Αριστερά-Δεξιά, χωρίς ασφαλώς να καταργούνται αυτές, εφόσον οι ιδεολογίες και πολιτικές διαπερνούν και διαποτίζουν όλο το ερμηνευτικό και αναλυτικό πλαίσιο όσο το πλαίσιο της πολιτικής δράσης, ως πρόταγμα για την κυπριακή κοινωνία στην σημερινή εποχή.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΑΡΘΡΩΜΕΝΗ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΜΟΝΙΑ

Η γεωπολιτική και στρατηγική σημασία μιας χώρας, κι ας είναι μικρή και αδύναμη, όπως η Κύπρος, δε μένει ποτέ στάσιμη. Αυτό είναι ολοφάνερο σήμερα λόγω των ραγδαίων εξελίξεων στη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου (πολιτικές συγκρούσεις, αναπτύξεις, ανακάλυψη υδρογονανθράκων κτλ.). Ωστόσο, ακόμα και πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η σημασία της χώρας είχε ήδη αναβαθμιστεί λόγω των τεραστίων αλλαγών που συντελούνταν στην περιοχή και στο παγκόσμιο χάρτη. Η Κύπρος, αρχικά μια «ασήμαντη κατάκτηση» [2], απέκτησε γεωπολιτική αξία λόγω και της διώρυγας του Σουέζ και του πετρελαίου, και ακολούθως λόγω του Ψυχρού Πολέμου και των εξελίξεων στην Μέση Ανατολή. Ακόμα και σήμερα, ενόσω παρατείνεται η εκκρεμότητα στο Κυπριακό, επαναλαμβάνονται τα περί «αβύθιστου γιγαντιαίου αεροπλανοφόρου», όπως διατυπώθηκαν από το 1950 [3], καθώς το Κυπριακό όχι μόνο παραμένει μια μόνιμη εστία αντιπαράθεσης ανάμεσα στις διεθνείς και τοπικές δυνάμεις στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά ίσως το σκηνικό να γίνεται ακόμα πιο απειλητικό. Αυτό συμβαίνει λόγω πιθανών αντιπαραθέσεων γύρω από τους υδρογονάνθρακες, ενώ απειλείται περαιτέρω όξυνση όσο διασυνδέεται, ως αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών της χώρας ή αναπόφευκτων γεωπολιτικών δεδομένων με τις μεγάλες συγκρούσεις και μεταμορφώσεις της Μέσης Ανατολής [4].

Το 1878, όταν οι Βρετανοί αποικιοκράτες κατέλαβαν την Κύπρο ως αντάλλαγμα από τον Σουλτάνο για «προστασία» της Υψηλής Πύλης από την Ρωσία, το νέο αυτό «απόκτημα» δεν ήταν παρά ακόμα ένα κόσμημα στο περιδέραιο της βασίλισσας Βικτώριας [5]: Θεωρήθηκε από ορισμένους μια ασήμαντη κατοχή, ένα ακόμα άχρηστο στολίδι σε μια αυτοκρατορία σε παρακμή που μάζευε αχόρταγα κοσμήματα, απλώς για να μην τα πάρουν οι αντίπαλοί της, εφόσον η νήσος δεν ήταν πάρα ακόμα ένα αμφιβόλου σημασίας «πιόνι» στα ιμπεριαλιστικά παιγνίδια της εποχής [6]. Ωστόσο, τα δεδομένα της εποχής για τους αποικιοκρατικούς σχεδιαστές που έβλεπαν με διορατικότητα τον χάρτη της ανατολικής Μεσογείου, ιδίως με το άνοιγμα του Σουέζ το 1870, ο έλεγχος της κατάστασης στην περιοχή κατέστη αυτοκρατορική ανάγκη - εξ ου και η γεωπολιτική αξία της Κύπρου ως διάδρομου προς τις Ινδίες.