Οι σκληροπυρηνικοί του Ιράν νικούν

Τους τελευταίους πέντε μήνες, ένα κύμα διαμαρτυριών συγκλονίζει το Ιράν. Στις νεαρές γυναίκες που ζητούν να σταματήσει η υποχρεωτική μαντίλα έχουν προσχωρήσει φοιτητές, εργάτες, και επαγγελματίες που απαιτούν ατομικά δικαιώματα, πολιτικές μεταρρυθμίσεις -ακόμη και, όλο και περισσότερο, ένα τέλος στην ίδια την Ισλαμική Δημοκρατία. Αυτές οι διαδηλώσεις αποτελούσαν την πιο σημαντική απειλή για την κυβέρνηση του Ιράν από το 1979, τροφοδοτώντας τις εικασίες ότι το σημερινό θεοκρατικό καθεστώς θα μπορούσε τελικά να ακολουθήσει τον δρόμο της μοναρχίας του παρελθόντος.

Ιρανοί κληρικοί κρατούν φωτογραφίες του ανώτατου ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ στην Τεχεράνη, τον Ιανουάριο του 2023. Majid Asgaripour / West Asia News Agency / Reuters
-----------------------------------------------------

Προς το παρόν, το καθεστώς έχει διατηρήσει το πάνω χέρι, χάρη σε μια σκληρή καταστολή από τις δυνάμεις ασφαλείας και την έλλειψη ηγεσίας και συντονισμού μεταξύ των διαδηλωτών. Αλλά η λαϊκή οργή εξακολουθεί να εντείνεται, και οι άθλιες οικονομικές συνθήκες καθιστούν αναπόφευκτες τις περαιτέρω αναταραχές.

Η θέση του καθεστώτος είναι τόσο επισφαλής που πολλοί του εσωτερικού κύκλου έχουν δημοσίως διακόψει [τις σχέσεις τους] με την κυβερνητική γραμμή. Μεγάλοι αγιατολάχ στη Νατζάφ και στην Κομ, πρώην ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, ακόμη και παρασημοφορημένοι πρώην διοικητές του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (Islamic Revolutionary Guard Corps, IRGC) επέκριναν την αντίδραση της κυβέρνησης στις διαδηλώσεις και καταδίκασαν τον βαθμό στον οποίο μια μικρή ομάδα σκληροπυρηνικών γύρω από τον πρόεδρο Ebrahim Raisi έχει παγιώσει τον έλεγχο. Ειδησεογραφικά πρακτορεία δημοφιλή στους σκληροπυρηνικούς και κοντά στο IRGC κατηγορούν ανοιχτά τον Ραΐσι για την κακοδιαχείριση της οικονομίας και οι στρατιώτες του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένων των πρώην προέδρων Μοχάμαντ Χαταμί και Χασάν Ροχανί και του πρώην προέδρου του κοινοβουλίου Αλί Λαριτζανί, καταδίκασαν την σκληρή αντίδραση της κυβέρνησης στην διαδηλώσεις. Τέτοιοι επικριτές έχουν ζητήσει ουσιαστική αλλαγή εάν η Ισλαμική Δημοκρατία θέλει να ξεπεράσει την καταιγίδα.

Αλλά δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο ανώτατος ηγέτης Αλί Χαμενεΐ ακούει. Από την αρχή της κρίσης, οι σκληροπυρηνικοί έχουν σφίξει την λαβή τους στα ηνία της εξουσίας. Αυτή η φατρία αντιτίθεται στην εμπλοκή με την Δύση και δεν επιθυμεί να επιστρέψει στην πυρηνική συμφωνία του 2015. Στο εσωτερικό, ευνοεί τον απομονωτισμό και τον αυστηρό έλεγχο της κοινωνικής και πολιτικής σφαίρας. Στο εξωτερικό, ευνοεί τις επιθετικές περιφερειακές πολιτικές και την αυξανόμενη συνεργασία με την Ρωσία. Με άλλα λόγια, μακράν του να τιμωρείται από τις διαδηλώσεις, το καθεστώς που αναδύεται τώρα από την αρχική φάση της αναταραχής είναι ακόμη πιο αδιάλλακτο και δυνητικά επιθετικό από ποτέ.

Η ΣΚΛΗΡΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΧΑΜΕΝΕΪ

Η σκληρή αντιδυτική στροφή του Ιράν δεν καθοδηγείται από την επιθυμία να υπερασπιστεί την ισλαμιστική ιδεολογία του καθεστώτος. Σε κάθε ομιλία του από την έναρξη των διαδηλώσεων, ο Χαμενεΐ είπε λίγα για την θρησκεία -και πολλά για την ξένη ανάμειξη. Ο Χαμενεΐ θεωρεί τις διαδηλώσεις ως μια συνωμοσία των ΗΠΑ, που σχεδιάστηκε σε συνεργασία με το Ισραήλ και την Σαουδική Αραβία, για να αποδυναμώσει το Ιράν και να ανατρέψει την Ισλαμική Δημοκρατία. Στο μυαλό του, το Ιράν πρέπει να κινητοποιήσει όλους τους πόρους του για να απαντήσει σε αυτή την επίθεση. Οι αξιωματούχοι ασφαλείας, παίρνοντας το σύνθημά τους από τον Χαμενεΐ, έχουν κατηγορήσει τους δορυφορικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και τις εκστρατείες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που προέρχονται από την Ευρώπη για την πυροδότηση αναταραχών στο Ιράν και την κινητοποίηση της κοινής γνώμης κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Έχουν επίσης ρίξει την ευθύνη για την αναταραχή στις περιοχές των Βαλούχων και των Κούρδων του Ιράν στην ξένη παρέμβαση. Το περασμένο φθινόπωρο, το Ιράν κινητοποίησε στρατεύματα κατά μήκος των συνόρων του με το Αζερμπαϊτζάν και προειδοποίησε το Ιράκ ότι μπορεί να περάσει τα σύνορα σε αυτή την χώρα για να κλείσει τα στρατόπεδα των Κούρδων αυτονομιστών.

Ο Χαμενεΐ είναι αποφασισμένος να διατηρήσει το καθεστώς που κυβερνά για περισσότερες από τρεις δεκαετίες. Είναι 83 ετών και φημολογείται ότι είναι καλά στην υγεία του. Ο συμβιβασμός με τους διαφωνούντες σε αυτό το στάδιο θα βλάψει την κληρονομιά του, και θα μπορούσε ακόμη και να αποδειχθεί αντιπαραγωγικός. Ήταν από πρώτο χέρι μάρτυρας για το πώς ο συμβιβασμός με τους διαδηλωτές επιτάχυνε την κατάρρευση της μοναρχίας το 1979.

Αντί να υποχωρεί στους διαδηλωτές ή να ακούει τις συμβουλές των επικριτών, ο Χαμενεΐ έχει στραφεί στην βία και την καταστολή. Από τον Σεπτέμβριο, εκατοντάδες διαδηλωτές έχουν σκοτωθεί και πολλοί άλλοι έχουν ακρωτηριαστεί σε καταστολές από τις δυνάμεις ασφαλείας. Χιλιάδες διαδηλωτές και διαφωνούντες βρίσκονται τώρα στην φυλακή˙ τέσσερις έχουν εκτελεστεί μετά από συνοπτικές δίκες και αρκετοί άλλοι αντιμετωπίζουν την θανατική ποινή. Το καθεστώς έχει χρησιμοποιήσει εξελιγμένη επιτήρηση˙ απειλές κατά των οικογενειών, των εργοδοτών και των επιχειρήσεων των διαδηλωτών˙ και προπαγάνδα και οικονομική πίεση για να καταπνίξουν τις ταραχές.