Η υπόθεση του περιορισμού της ανόδου της στάθμης της θάλασσας

«Κρατήστε τον 1,5 ζωντανό». Για χρόνια, αυτή η φράση ήταν η κραυγή συσπείρωσης των υποστηρικτών του κλίματος. Ο αριθμός των 1,5 βαθμών Κελσίου, που κατοχυρώθηκε στην συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα το 2015, αποτελεί το παγκόσμιο όριο φιλοδοξίας για τη μέση αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Για όσους γνωρίζουν καλά την επιστήμη του κλίματος, χρησιμεύει ως συντομογραφία για την αποφυγή των χειρότερων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής -των απειλών για σχεδόν κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής που απορρέουν από την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Πίσω από το πέπλο του 1,5 βαθμού αναμένονται πιο ολέθριες καταιγίδες, καταστροφικές παράκτιες πλημμύρες, ανεξέλεγκτη πείνα και ασθένειες, ακραία και θανατηφόρα κύματα καύσωνα, και ο αφανισμός των εναπομεινάντων κοραλλιογενών υφάλων στον κόσμο.

Σπρώχνοντας ένα ποδήλατο σε έναν πλημμυρισμένο δρόμο, στην Βομβάη, τον Αύγουστο του 2020. Hemanshi Kamani / Reuters
------------------------------------------------------------

Αλλά το σύνθημα του 1,5 βαθμού δεν αποδίδει επαρκώς αυτές τις απειλές. Επικοινωνεί έναν αριθμό για την κλιματική αλλαγή -την μέση αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας από την προβιομηχανική εποχή- και προϋποθέτει γνώσεις της κλιματικής δυναμικής που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν. Αποτυγχάνει να μεταδώσει τόσο το τεράστιο μέγεθος του διακυβεύματος όσο και το στενό περιθώριο για διορθωτική δράση. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change -IPCC), το σώμα επιστημόνων και οικονομολόγων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ που αξιολογεί περιοδικά την επιστήμη και τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, υπολογίζει ότι οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν κατά 60% έως το 2035 (από τα επίπεδα του 2019) για να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5 βαθμό.

Ωστόσο, ο κόσμος έχει σημειώσει μόνο μέτρια πρόοδο όσον αφορά τον περιορισμό των εκπομπών. Παρά την επείγουσα ανάγκη για δράση, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι σήμερα υψηλότερες από κάθε άλλη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το 2022, η παγκόσμια ρύπανση του άνθρακα από την καύση ορυκτών καυσίμων, την αποψίλωση των δασών, και άλλες πηγές έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ, αυξάνοντας τον κίνδυνο ο κόσμος να σπάσει το ανώτατο όριο του 1,5 βαθμού και να προκαλέσει μη αναστρέψιμη ζημιά στα οικοσυστήματα του πλανήτη.

Για να κινητοποιήσουν μια παγκόσμια προσπάθεια αποτροπής της καταστροφής, οι υποστηρικτές του κλίματος χρειάζονται έναν λιγότερο αφηρημένο -και πιο εύκολο στην οπτικοποίηση- στόχο γύρω από τον οποίο να συσπειρωθούν. Ένα ανώτατο όριο για την μέση άνοδο της στάθμης της θάλασσας -ας πούμε, δύο πόδια ή μισό μέτρο, το οποίο είναι σύμφωνο με το πιο επιθετικό σενάριο μείωσης των εκπομπών- θα προσέφερε ακριβώς αυτό. Περισσότερο από την άνοδο της θερμοκρασίας, η άνοδος της στάθμης των θαλασσών προσφέρει απτές αποδείξεις των ζημιών της κλιματικής αλλαγής, όπως την διάβρωση των ακτών, τις εγκαταλελειμμένες κοινότητες, τις υπερχειλίσεις λυμάτων, τα μολυσμένα αποθέματα νερού, και το αυξημένο κόστος ασφάλισης. Καθώς οι χώρες προετοιμάζονται για την Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στο Ντουμπάι τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2023, θα πρέπει να καθορίσουν ένα ανώτατο όριο για την άνοδο της στάθμης των θαλασσών που θα επιτρέψει στους ανθρώπους να κατανοήσουν ευκολότερα γιατί είναι τόσο σημαντικό να διατηρηθεί ο 1,5 [βαθμός] ζωντανός.

AΝΕΒΑΙΝΕΙ ΤΟ ΚΥΜΑ, ΒΥΘΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΟΛΕΙΣ

Εκτός από την αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου παγιδεύουν την θερμότητα στους ωκεανούς, προκαλώντας την αύξηση του όγκου του παγκόσμιου θαλασσινού νερού. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες προκαλούν επίσης το λιώσιμο των παγετώνων και την συρρίκνωση των στρωμάτων πάγου, επιταχύνοντας περαιτέρω την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Από το 1880, η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί κατά περίπου οκτώ ίντσες κατά μέσο όρο. Και ο ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας επιταχύνεται˙ από το 1993 έχει διπλασιαστεί.

Επειδή ένα μέρος της θέρμανσης των ωκεανών έχει ήδη «ενσωματωθεί» από τις προηγούμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η στάθμη της θάλασσας θα συνεχίσει να αυξάνεται τουλάχιστον κάπως, ακόμη και αν ο κόσμος μειώσει τις εκπομπές. Αλλά ο μελλοντικός ρυθμός ρύπανσης θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το πόσο πολύ και το πόσο γρήγορα θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν οι ωκεανοί. Ο περιορισμός των εκπομπών για την επίτευξη του στόχου του 1,5 βαθμού θα μπορούσε να αποτρέψει την ανεξέλεγκτη άνοδο της στάθμης της θάλασσας: η IPCC εκτιμά ότι αν οι θερμοκρασίες παραμείνουν στον 1,5 βαθμό ή κάτω από αυτόν, η παγκόσμια μέση άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα είναι πιθανότατα κάπου μεταξύ 1,2 και 2,5 μέτρων μέχρι το 2100. Αλλά αν οι εκπομπές παραμείνουν σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτες, η άνοδος θα μπορούσε να είναι μεταξύ 3,5 και 7 μέτρων μέχρι το 2100 στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών σπέρνει την καταστροφή. Αυξάνει τις πιθανότητες πλημμυρών από τα κύματα καταιγίδων, τα οποία μπορούν να βλάψουν τους υγροτόπους, να καταστρέψουν τα χωράφια για την γεωργία, να μολύνουν τους υδροφόρους ορίζοντες γλυκού νερού, και να σκοτώσουν φυτά και δέντρα. Όταν η στάθμη της θάλασσας είναι υψηλότερη, τα κύματα καταιγίδων μπορούν να ταξιδέψουν μακρύτερα στην ενδοχώρα, επηρεάζοντας κοινότητες που δεν είχαν προηγουμένως βιώσει πλημμύρες. Οι δρόμοι γίνονται αδιάβατοι, οι εγκαταστάσεις ηλεκτροδότησης και επεξεργασίας λυμάτων πλημμυρίζουν, τα συστήματα επικοινωνίας καταρρέουν, και η υγειονομική περίθαλψη σταματά. Η υψηλότερη στάθμη της θάλασσας επιταχύνει επίσης την παράκτια διάβρωση: η γη απομακρύνεται και τα νησιά εξαφανίζονται, αφήνοντας τους ανθρώπους χωρίς έδαφος κάτω από τα πόδια τους.