Κάνοντας το Κέντρο ζωτικό ξανά

Στα χρόνια αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ψηφοφόροι τόσο της αριστεράς όσο και της δεξιάς στις Δυτικές χώρες υποστήριξαν τον φιλελεύθερο διεθνισμό. Βρήκαν κοινή αιτία στην υποστήριξή τους σε πολιτικές που επεδίωκαν την επέκταση του διεθνούς εμπορίου και της συνεργασίας και την αποτροπή της εξάπλωσης του κομμουνισμού. Για δεκαετίες, αυτό το «ζωτικό κέντρο», όπως το ονόμασε ο ιστορικός του Χάρβαρντ, Arthur Schlesinger, Jr, άντεχε. Όμως οι καιροί άλλαξαν. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, μια αντίδραση κατά της παγκοσμιοποίησης είδε την υποστήριξη των Δυτικών ψηφοφόρων προς τα κόμματα που τάσσονται υπέρ της απελευθέρωσης του εμπορίου και της πολυμερούς συνεργασίας να μειώνεται σχεδόν κατά 50%. Η βρετανική ψήφος υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και η εκλογή του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, αμφότερες το 2016, συμβόλισαν περίφημα αυτή τη μεταβολή.

Διαδηλωτές που ζητούν την επανένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο Λονδίνο, τον Οκτώβριο του 2022. Henry Nicholls / Reuters
---------------------------------------------------------------

Η τρέχουσα φάση της αντι-παγκοσμιοποίησης στην Δύση γεννήθηκε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το σπάσιμο του μεταπολεμικού συμβιβασμού μεταξύ του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς και της σοσιαλδημοκρατίας. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου [2], τα πολιτικά κόμματα σε όλη την Δύση -αριστερά και δεξιά- ήταν ενωμένα στην δέσμευσή τους να καταπολεμήσουν την απειλή του κομμουνισμού. Στο εσωτερικό μέτωπο, διατήρησαν μια ευρεία συναίνεση υπέρ της διατήρησης των κρατών πρόνοιας. Ωστόσο, όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, η πολιτική της Δύσης άλλαξε. Η εξωτερική πολιτική δεν επικεντρωνόταν πλέον στην απειλή από την Ανατολή. Ο πολιτικός λόγος προχώρησε, και νέες στρατηγικές ανάπτυξης διαμορφώθηκαν σε έναν κόσμο χωρίς συγκρούσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Η απελευθέρωση των αγορών και η ανατροπή της κοινωνικής προστασίας για την προώθηση της παγκοσμιοποίησης διάβρωσαν την παραγωγή και δημιούργησαν ένα κλίμα οικονομικής ανασφάλειας. Καθώς οι ψηφοφόροι έχαναν την οικονομική τους ασφάλεια και την αίσθηση της εθνικής τους αυτονομίας, γίνονταν όλο και πιο δεκτικοί στις εκκλήσεις από κόμματα των άκρων.

Η επιτυχία των αντι-παγκοσμιοποιητών έχει αποδειχθεί δαπανηρή για την Δύση, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς. Στο εσωτερικό, ένα κατακερματισμένο εκλογικό σώμα έχει καταστήσει δύσκολο για τις κυβερνήσεις να συγκεντρώσουν την δύναμη και την εξουσία που απαιτείται για να κυβερνήσουν σε πολλές χώρες, όπως η Αυστρία, η Δανία, η Ολλανδία, η Ισπανία, και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτή η αποτυχία έχει τροφοδοτήσει την δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων, η οποία, με την σειρά της, οδηγεί σε μεγαλύτερη πολιτική αστάθεια και δυσλειτουργία. Σε διεθνές επίπεδο, αυτός ο κατακερματισμός έχει αποδυναμώσει την υποστήριξη των Δυτικών προτεραιοτήτων στους πολυμερείς θεσμούς και έχει τροφοδοτήσει τις αμφιβολίες σχετικά με τα οφέλη της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Οι πρώτες ελπίδες ότι η ενιαία αντίδραση των Δυτικών δημοκρατιών στον πόλεμο του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Ουκρανία [3] θα βοηθούσε να σπάσει ο αντι-παγκοσμιοποιητικός πυρετός δεν εκπληρώθηκαν. Αντιθέτως, μετά την εισβολή, οι αντι-παγκοσμιοποιητές έχουν εισχωρήσει βαθύτερα στην Γαλλία, την Ιταλία, την Σουηδία, και αλλού. Εν τω μεταξύ, η πιθανότητα να επιστρέψει ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο το 2025 εξακολουθεί να υφίσταται.

Αν οι Δυτικές κυβερνήσεις ελπίζουν να τιθασεύσουν τα αντι-παγκοσμιοποιητικά πάθη που ταλανίζουν τις κοινωνίες τους, θα πρέπει να αποκαταστήσουν την ισορροπία μεταξύ του να παραμείνουν ανοιχτές στον κόσμο και της διασφάλισης της οικονομικής ασφάλειας στο εσωτερικό. Η ιστορία δεν είναι ο οδηγός που πολλοί νομίζουν ότι είναι. Η εσωστρέφεια ή η επανάληψη του Ψυχρού Πολέμου δεν θα επιλύσουν αυτό το πρόβλημα. Χρειάζεται μια νέα προσέγγιση για την αναζωογόνηση του κέντρου.

ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΚΑΤΑΡΡΕΟΥΝ

Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η δεδηλωμένη δέσμευση των Δυτικών ηγετών για μια φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη κέρδισε σημαντική εκλογική υποστήριξη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες [4], ο φιλελεύθερος διεθνισμός υποστηρίχθηκε τόσο από τους Δημοκρατικούς όσο και από τους Ρεπουμπλικανούς ψηφοφόρους, καθώς και από σημαντικά τμήματα των επιχειρήσεων, των εργαζομένων, και της γεωργίας. Στην Ευρώπη, οι ψηφοφόροι όλου του φάσματος τάχθηκαν υπέρ στενότερων οικονομικών δεσμών και δεσμών ασφαλείας με τους γείτονές τους, καθώς και με την Ουάσινγκτον. Στην Ιαπωνία, το κυβερνών Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα υποστήριξε επίσης τον φιλελεύθερο διεθνισμό, συνδέοντας πρόθυμα την ασφάλειά του με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ ταυτόχρονα βασιζόταν στην κατευθυνόμενη από το κράτος ανάπτυξη, η οποία εξασφάλιζε την υποστήριξη των εργαζομένων και των αγροτών.

Οι επιταγές του Ψυχρού Πολέμου έδωσαν στους Δυτικούς ψηφοφόρους λόγους να υποστηρίξουν τον φιλελεύθερο διεθνισμό. Το ίδιο και η γενναιόδωρη κοινωνική προστασία που παρείχε το μεταπολεμικό κράτος πρόνοιας. Η φύση αυτών των προνοιακών διατάξεων διέφερε σε όλη την Δύση και η υποστήριξή τους ήταν πάντα ισχυρότερη στην αριστερά. Αλλά το κοινό αποδέχθηκε ευρέως την ιδέα ότι οι κυβερνήσεις ήταν υπεύθυνες για την εξισορρόπηση των επιταγών των ελεύθερων αγορών και της οικονομικής ασφάλειας. Πράγματι, οι μεταπολεμικοί πολιτικοί της Δύσης θεωρούσαν το κράτος πρόνοιας ως ουσιαστικό μέρος του αγώνα Ανατολής-Δύσης για ιδεολογική κυριαρχία˙ μαλάκωσε τις τραχιές άκρες του καπιταλισμού της αγοράς [5] για τους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης και αντέκρουσε τους σοβιετικούς ισχυρισμούς ότι μόνο ο κομμουνισμός προσέφερε έναν «παράδεισο των εργαζομένων».