Γιατί ο Πούτιν χρειάζεται την Wagner

Στις αρχές Μαΐου, οι εντάσεις μεταξύ του ρωσικού Υπουργείου Άμυνας και της Wagner, της ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας που πρόσκειται στον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, βγήκαν στο φως της δημοσιότητας. Επί μήνες, οι στρατιώτες της Wagner έπαιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιορκία της Μπαχμούτ στην ανατολική Ουκρανία από την Ρωσία, με τεράστιο ανθρώπινο κόστος. Τώρα, ο Yevgeny Prigozhin, ο μαχητικός ηγέτης της Wagner, έφτασε στα όριά του. Σε ένα ανατριχιαστικό βίντεο που έδωσε στην δημοσιότητα, στέκεται περιτριγυρισμένος από τα πτώματα των στρατιωτών της Wagner στη Μπαχμούτ, εκτοξεύοντας βρισιές κατά του Σεργκέι Σοιγκού, του Ρώσου υπουργού Άμυνας, καθώς και κατά του επικεφαλής του γενικού επιτελείου και του επικεφαλής των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία. Ο Prigozhin απείλησε να αποσύρει τις δυνάμεις του από τη Μπαχμούτ αν δεν τους δοθούν αμέσως περισσότερα πυρομαχικά.

Ο επικεφαλής της Wagner, Yevgeny Prigozhin, στη Μόσχα, τον Απρίλιο του 2023. Yulia Morozova / Reuters
---------------------------------------------------------------

Για πολλούς παρατηρητές, μια μεγάλη ρωγμή φαινόταν να αναδύεται μεταξύ της Wagner και του Κρεμλίνου. Άλλοι υπέθεσαν ότι οι ημέρες του Prigozhin ίσως να είναι μετρημένες, τώρα που είχε φαινομενικά κάνει εχθρούς ολόκληρη την ρωσική στρατιωτική ηγεσία [2]. Αλλά δύο ημέρες αργότερα, ο Prigozhin ανακάλεσε την απειλή του να αποσύρει την Wagner από την Μπαχμούτ και προσπάθησε να παρουσιάσει την κατάσταση ως να έχει επιλυθεί επιτυχώς υπέρ του. Και στην συνέχεια, σε ένα νέο βίντεο, επιτίμησε κάποιον ανώνυμο «ευτυχισμένο παππού» που «νομίζει ότι είναι καλός», σηκώνοντας πολλά φρύδια στη Μόσχα σχετικά με το ποιον στόχευε. Τελικά, το μελόδραμα έμοιαζε με μια απελπισμένη προσπάθεια του Prigozhin για να σώσει την φήμη της Wagner ως της μόνης ρωσικής μονάδας που είναι ικανή για επιθετικές επιχειρήσεις, παρά τις καταστροφικές απώλειές της στη Μπαχμούτ.

Από αυτήν την άποψη, ωστόσο, λείπει ο λόγος για τον οποίο ο Πούτιν ανέχτηκε τα καμώματα του Prigozhin και το πού πραγματικά εντάσσεται η Wagner στην στρατιωτική ιεραρχία και την ιεραρχία των μυστικών υπηρεσιών της Ρωσίας. Στην πραγματικότητα, η άνοδος της Wagner στο προσκήνιο είναι μόνο η πιο πρόσφατη εξέλιξη σε μια μακρά ιστορία της ρωσικής και σοβιετικής εξάρτησης από άτυπες δυνάμεις, η οποία ξεκινά από την εποχή του Στάλιν. Επιπλέον, η ομάδα έχει σημαντική κληρονομιά στην Ουκρανία, αφού εμφανίστηκε για πρώτη φορά εκεί κατά την διάρκεια του προηγούμενου πολέμου της Ρωσίας στη Ντονμπάς, πριν από οκτώ χρόνια. Για τον Πούτιν, η Wagner έχει επίσης γίνει ένα κρίσιμο μέσο για να χαλιναγωγήσει τον στρατό, τον οποίο θεωρεί εδώ και καιρό ως δυνητική απειλή για την εξουσία του. Σε αντίθεση με τις Δυτικές υποθέσεις, ο υψηλού προφίλ ρόλος της Wagner στον πόλεμο έχει να κάνει τόσο με την δυναμική της εξουσίας στη Μόσχα όσο και με όσα συμβαίνουν στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία.

Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ

Για να κατανοήσουμε την σχετική δύναμη του Prigozhin και της Wagner στην Ρωσία, είναι απαραίτητο να εξετάσουμε το πώς βλέπουν την εταιρεία τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά τμήματα του ρωσικού κράτους: η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών, γνωστή ως GRU˙ ο στρατός γενικώς˙ η κρατική υπηρεσία ασφαλείας, γνωστή ως FSB˙ και ο ίδιος ο Πούτιν.

Η GRU διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην προέλευση της Wagner, και οι λόγοι βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό στις ταραχώδεις μεταρρυθμίσεις που πέρασε η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών στα τέλη της δεκαετίας του 2000 και στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Υπό τον προκάτοχο του Shoigu, τον Anatoly Serdyukov, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Άμυνας από το 2007 έως το 2012, το υπουργείο είχε προσπαθήσει να μειώσει τον ρόλο της GRU εντός του στρατού. Αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ωστόσο, ο Shoigu άλλαξε πορεία και διέθεσε νέους πόρους στην GRU. Ως αποτέλεσμα, η υπηρεσία ενισχύθηκε με νέο προσωπικό, πολλοί από τους οποίους προσλήφθηκαν από τις Spetsnaz -τις ειδικές στρατιωτικές δυνάμεις που παραδοσιακά εποπτεύονταν από την GRU. Για τους στρατηγούς που διοικούσαν την υπηρεσία, η προσέλκυση περισσότερων Spetsnaz είχε νόημα: ο ρωσικός στρατός είχε μέχρι τότε εμπλακεί σε μεγάλο βαθμό στην σύγκρουση στην Συρία, καθώς και στην Κριμαία [3] και την ανατολική Ουκρανία, και η GRU μετατόπιζε την εστίασή της σε αυτό που αποκαλούσε «ενεργή κατασκοπεία» -διεξαγωγή ένοπλων επιχειρήσεων αντί για απλή καλλιέργεια πηγών όπως στην παραδοσιακή κατασκοπεία. Στα χρόνια που ακολούθησαν, αυτή η νοοτροπία των Spetsnaz αναπτύχθηκε στο εσωτερικό της υπηρεσίας και ο στρατηγός Vladimir Alexeev, ο οποίος ήταν επικεφαλής των Spetsnaz, προήχθη σε πρώτο αναπληρωτή αρχηγό της GRU.