Θα είναι μόνιμη η αποκοπή της Ρωσίας από την Δύση;

Η αποσύνδεση της Ρωσίας από την Δύση είναι κάτι περισσότερο από μια επιθετική απάντηση στις κυρώσεις. Και δεν είναι ακριβώς μια στροφή προς την αυτονομία. Από την έναρξη του πολέμου, η Μόσχα έχει αναπτύξει -και όχι μειώσει- τις σχέσεις της με τον έξω κόσμο. Αν και δεν μπορεί πλέον να συναλλάσσεται με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες ή να αξιοποιεί την Δυτική τεχνολογία για τον εκσυγχρονισμό της, υπάρχουν πολλά μέρη του κόσμου με τα οποία η Ρωσία μπορεί να αυξήσει τις εμπορικές συναλλαγές της, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, της Ινδίας, ακόμη και της Τουρκίας, μέλος της συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Υπάρχουν πολλά μη Δυτικά μονοπάτια διαθέσιμα στην Ρωσία για την συνέχιση του πολέμου και την συντήρηση της οικονομίας της. Ο Πούτιν φαίνεται να βλέπει αυτόν τον αναπροσανατολισμό ως το θεμέλιο για την μακροπρόθεσμη ισχύ και αυτονομία της Ρωσίας. Μόλις ολοκληρωθεί, η Ρωσία θα είναι μια «μοναδική χώρα-πολιτισμός ... που εκτελεί μια ιστορικά μοναδική αποστολή με στόχο ... την οικοδόμηση ενός πολυπολικού διεθνούς συστήματος», κατά την γλώσσα της ρωσικής αντίληψης της εξωτερικής πολιτικής, την οποία το Κρεμλίνο υιοθέτησε το 2023. Μια μοναδική Ρωσία θα έχει απελευθερωθεί από μια Δύση που ο Πούτιν ίσως να πιστεύει ειλικρινά ότι βρίσκεται σε χρόνια παρακμή.

Ο αδύναμος κρίκος στο σχέδιο του Πούτιν για τον ξεριζωμό της Ρωσίας από την Δύση δεν είναι ούτε οικονομικός ούτε στρατιωτικός. Παρά το ισχύον καθεστώς κυρώσεων, το Κρεμλίνο θα βρει τρόπους να συνεχίσει τον πόλεμο. Όσο περισσότερο ενσωματώνεται η Ρωσία σε μη Δυτικές οικονομικές δομές, τόσο περισσότερο ο στρατός της θα είναι σε θέση να συνεχίσει. Ο αδύναμος κρίκος για τον Πούτιν είναι ο πολιτιστικός. Εδώ και 300 χρόνια, η άμιλλα με, και η εμβάπτιση της Ρωσίας εις, την Δυτική κουλτούρα ήταν αναπόσπαστο μέρος της δικής της εξέλιξης: η Κίνα και ο λεγόμενος παγκόσμιος Νότος δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την Ευρώπη ως πρότυπο για τον πολιτισμό της Ρωσίας. Μια σύγχρονη Ρωσία που έχει γυρίσει την πλάτη στην Δύση είναι μια Ρωσία που έχει γυρίσει την πλάτη στον εαυτό της. Παρά την αυτοεικόνα του Πούτιν ως σωτήρα της Ρωσίας, ως τον πολιτικό ηγέτη που μπορεί να κερδίσει αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «μάχη της χώρας του για αυτοδιάθεση και για το δικαίωμα να είναι ο εαυτός της», ο ριζοσπαστικός αντιδυτικισμός του στην πραγματικότητα δημιουργεί μια Ρωσία που δεν υπήρξε ποτέ.

Η ΔΥΣΗ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ

Στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, η φυγή της Ρωσίας από την Δύση δεν ήταν επιθυμητή πριν από το 2022. Η μεταφορά περί μιας οδού διαφυγής για τις εντάσεις με τη Μόσχα -που επικλήθηκε ευρέως το 2014, όταν πρωτοεμφανίστηκαν οι διαφωνίες για την Ουκρανία- υπονοούσε ότι υπήρχε κάποιος κοινός προορισμός για την Ρωσία και την Δύση. Η Ρωσία είχε στρίψει σε λάθος δρόμο και έπρεπε να την ανακατευθύνουν, ή έπρεπε να ανακατευθύνει η ίδια τον εαυτό της. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, πέρασε τους πρώτους μήνες της θητείας του προσπαθώντας να διορθώσει τις σχέσεις με την Ρωσία, δίνοντας το πράσινο φως στην Γερμανία για τον αγωγό Nord Stream 2, και συναντώντας τον Πούτιν στην Γενεύη τον Ιούνιο του 2021, μετά την οποία [συνάντηση] η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες δημιούργησαν ομάδες εργασίας για την στρατηγική σταθερότητα. Μια λειτουργική σχέση με τον Πούτιν φαινόταν εφικτή.

Μετά την έναρξη του πολέμου, ωστόσο, η στάση της Δύσης άλλαξε δραματικά. Εκτός από τον στόχο της «στρατηγικής ήττας» της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι Δυτικοί ηγέτες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής υιοθέτησαν τον ανομολόγητο τελικό στόχο είτε να εξαλείψουν την Ρωσία από την Ευρώπη είτε να καταστήσουν την ρωσική παρουσία στην Ευρώπη όσο το δυνατόν μικρότερη. Οι κυρώσεις και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί που επέβαλαν έχουν καταστήσει πολύ πιο δύσκολη την δραστηριοποίηση των ρωσικών επιχειρήσεων στις ευρωπαϊκές χώρες. Οι προσπάθειές τους να περιορίσουν την ρωσική επιρροή στη Μολδαβία και στα Βαλκάνια απέκτησαν νέα επείγουσα σημασία, και εκτός της Αυστρίας, η ιδέα ότι ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη θα μπορούσαν να είναι ουδέτερα δεν ήταν πλέον αποδεκτή. Η Ελβετία παρείχε στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία. Η Φινλανδία και η Σουηδία, που ανησυχούσαν για την απερισκεψία του Πούτιν, υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ, ενώ η ιδέα του ΝΑΤΟ ως ομπρέλα ασφαλείας για όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, κέρδισε έδαφος.

Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, απάντησε στην εισβολή του 2022 με μια έκκληση προς τους Ρώσους εκτός Κρεμλίνου. Έκτοτε έχει καταστήσει σαφές ότι η Ρωσία του Πούτιν πρέπει να κρατηθεί όσο το δυνατόν πιο μακριά από την Ευρώπη οικονομικά και πολιτιστικά: η είσοδος της Ουκρανίας στην Ευρώπη και η έξοδος της Ρωσίας από την Ευρώπη έχουν γίνει οι δύο όψεις του ίδιου γεωπολιτικού νομίσματος. Το στίγμα του πολέμου έχει επίσης αλλάξει την αξία της ρωσικής κουλτούρας στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες -για οποιονδήποτε λόγο, πολύ περισσότερο από όσο συνέβαινε κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Παρόλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνήθηκαν να στείλουν τους αθλητές τους στη Μόσχα το 1980 μετά την σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979, Ρώσοι συγγραφείς όπως ο Boris Pasternak και ο Aleksandr Solzhenitsyn συνέχισαν να εξυμνούνται ως φωνές συνείδησης. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς οποιονδήποτε σύγχρονο Ρώσο συγγραφέα ή ρωσική πολιτιστική προσωπικότητα να αντιμετωπίζεται με παρόμοιο τρόπο. Σε ορισμένους κύκλους, ένα σύννεφο καχυποψίας έχει σχηματιστεί πάνω από βασικά τμήματα του ρωσικού κλασικού κανόνα, συμπεριλαμβανομένων συγγραφέων όπως ο Αλεξάντερ Πούσκιν, ο Τολστόι, και ο Ντοστογιέφσκι. Ορισμένα πολιτιστικά ιδρύματα προσεγγίζουν πλέον αυτές τις μορφές όχι ως παραδείγματα της συμβολής της Ρωσίας στην Δύση, αλλά ως δείγματα του αιώνιου ιμπεριαλισμού της Ρωσίας ή ως συγγραφείς που έχουν προσδώσει μια πατίνα εκλέπτυνσης στον Πουτινισμό. Το αποτέλεσμα είναι να τους κάνουν λιγότερο Ευρωπαίους, λιγότερο Δυτικούς, και περισσότερο «ξένους».

ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΟ ΧΑΣΜΑ