Χάνει η Ρωσία τον έλεγχό της στην Κεντρική Ασία;

Ο περασμένος μήνας σηματοδότησε ένα διπλωματικό ορόσημο για τον Κινέζο πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ. Είχε προσκαλέσει τους ηγέτες πέντε κρατών της Κεντρικής Ασίας στην πόλη Σιάν για την πρώτη κοινή σύνοδο κορυφής τους με την Κίνα. Η υποδοχή, με εορταστικές εκδηλώσεις αντάξιες μιας ολυμπιακής τελετής έναρξης, ήταν πλούσια ακόμη και για τα κινεζικά δεδομένα. Επισημοποίησε την επέλαση της Κίνας σε μια περιοχή που ακόμη και σήμερα αναφέρεται συχνά, καλώς ή κακώς, ως η πίσω αυλή της Ρωσίας. Η μεγαλοπρέπεια και οι έπαινοι που ο Σι και οι καλεσμένοι του από το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν, και το Ουζμπεκιστάν έδωσαν ο ένας στον άλλον, οδήγησαν ορισμένους παρατηρητές [1] να κηρύξουν έναν σινο-ρωσικό αγώνα για την Κεντρική Ασία στον οποίο το Πεκίνο μόλις είχε σημειώσει μια νίκη εις βάρος του Κρεμλίνου.

Ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, και ο πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, Σαβκάτ Μιρζιγιόγεφ, στην Σιάν, στην Κίνα, τον Μάιο του 2023. Mark Cristino / Reuters
-------------------------------------------

Στην πραγματικότητα, τα παιχνίδια ισχύος της Κίνας και της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία είναι πολύπλοκα και λεπτεπίλεπτα. Η επιρροή της Κίνας αυξάνεται, αλλά το Πεκίνο δεν βρίσκεται κοντά στο να σφετεριστεί τη Μόσχα ως τον πραγματικό ηγεμόνα της Κεντρικής Ασίας. Επιπλέον, η όποια αντιπαλότητα υπάρχει, αντισταθμίζεται κατά πολύ από τα αλληλεπικαλυπτόμενα συμφέροντα και τις οδούς της συνεργασίας. Η Ρωσία ίσως να μεταμορφώνεται στον δευτερεύοντα παράγοντα σε μια βαθύτερη, ασύμμετρη εταιρική σχέση με την Κίνα, αλλά στην Κεντρική Ασία εξακολουθεί να είναι η κυρίαρχη δύναμη και γίνεται περισσότερο, όχι λιγότερο, πρόθυμη να συντονιστεί με την Κίνα.

Αν η αυξανόμενη επιρροή του Πεκίνου στην περιοχή αποκαλύπτει κάτι, αυτό είναι ότι τα κράτη της Κεντρικής Ασίας, περισσότερες από τρεις δεκαετίες μετά την ανεξαρτησία τους από την Σοβιετική Ένωση, αρχίζουν να αναδεικνύονται ως αυτοτελείς περιφερειακοί πολιτικοί παράγοντες και όχι ως αντικείμενα συγκρουόμενων συμφερόντων και φιλοδοξιών των μεγάλων δυνάμεων. Και οι πέντε χώρες της περιοχής πρέπει να ελιχθούν ανάμεσα σε μια ανερχόμενη Κίνα, μια πολεμοχαρή Ρωσία, και ένα βαθύτερο σχίσμα μεταξύ αυτών των δύο γειτόνων και της Δύσης. Για τον σκοπό αυτό, υποστηρίζουν τον Πούτιν χωρίς να γυρίζουν πλήρως την πλάτη τους στην Δύση, και αγκαλιάζουν την Κίνα, ενώ παράλληλα αντισταθμίζουν τα συμφέροντά τους με την βοήθεια της Ρωσίας. Με την σειρά τους, το Πεκίνο και η Μόσχα βαδίζουν προσεκτικά, με πρόθεση να διευθετήσουν τόσο τα μεταξύ τους συμφέροντα όσο και των κρατών της Κεντρικής Ασίας.

Η ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ

Η επικρατούσα [2] σοφία [3] είναι ότι αν η Μόσχα και το Πεκίνο έρθουν σε σύγκρουση, αυτή θα είναι πιθανότατα για τα αλληλεπικαλυπτόμενα συμφέροντά τους στην Κεντρική Ασία. Κατά την άποψη αυτή, η Κίνα εκμεταλλεύεται μια στιγμή ρωσικής αδυναμίας που προκλήθηκε από την καταστροφική εισβολή της στην Ουκρανία, και η σύνοδος κορυφής της Σιάν ήταν η εναρκτήρια κίνησή της.

Είναι βέβαιο ότι η παγκόσμια επιρροή της Ρωσίας έχει υποφέρει κατά το τελευταίο έτος, και η Κεντρική Ασία δεν αποτελεί εξαίρεση από αυτήν την άποψη. Δείτε το Καζακστάν, όπου μια πρόσφατη έρευνα της Gallup [4] διαπίστωσε ότι περισσότεροι άνθρωποι τώρα αποδοκιμάζουν παρά εγκρίνουν την επιρροή της Ρωσίας στο εξωτερικό -για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας. Και παρόλο που οι κυβερνήσεις της περιοχής δεν έχουν παρουσιάσει δικές τους κυρώσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία, έχουν ως επί το πλείστον συμμορφωθεί με το Δυτικό καθεστώς κυρώσεων. Αλλά τέτοιες αποκλίσεις από την ατζέντα της Μόσχας είναι πραγματιστικές πράξεις οικονομικής αυτοσυντήρησης, όχι σημάδια πραγματικής ρήξης.

Μόλις μια εβδομάδα πριν από την σύνοδο κορυφής στην Σιάν, και οι πέντε ηγέτες της Κεντρικής Ασίας ταξίδεψαν στη Μόσχα για την ετήσια στρατιωτική παρέλαση της Ημέρας της Νίκης. Η εικόνα του να στέκονται δίπλα στον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, για να γιορτάσει την σοβιετική νίκη στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ αυτός διεξάγει πόλεμο στην γειτονική Ουκρανία, δεν θα περνούσε απαρατήρητη από τους καλεσμένους του. Αλλά πιθανότατα αποφάσισαν ότι η παρουσία τους ήταν ένα ασφαλέστερο στοίχημα, σίγουροι ότι δεν θα διακινδύνευαν την Δυτική τιμωρία για την παρουσία τους σε μια παρέλαση, αλλά αβέβαιοι για το πώς θα αντιδρούσε σε μια περιφρόνηση ο Πούτιν, ο οποίος τους είχε προσκαλέσει προσωπικά.

Από την έναρξη του πολέμου, η Μόσχα φροντίζει να υπενθυμίζει κατά καιρούς [5] στους γείτονές της την θέση τους στην περιφερειακή ιεραρχία. Σε πολλές περιπτώσεις, αρχής γενομένης από το περασμένο καλοκαίρι, για παράδειγμα, έκλεισε προσωρινά τον πετρελαιαγωγό της Κασπίας, ο οποίος διέρχεται από το ρωσικό έδαφος και χρησιμεύει ως ζωτικός αγωγός για τις εξαγωγές πετρελαίου του Καζακστάν προς την Ευρώπη. Παρόλο που στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις οι ρωσικές Αρχές επικαλέστηκαν τεχνικά ζητήματα ή περιβαλλοντικές ανησυχίες με ελάχιστη αξιοπιστία, οι διακοπές συχνά φαινόταν να γίνονται αφού η κυβέρνηση του Καζακστάν ήρθε σε σύγκρουση με το Κρεμλίνο.

Η Μόσχα έχει πολλούς περισσότερους μοχλούς επιρροής. Αποτελεί κρίσιμη πηγή βασικών αγαθών για το Καζακστάν και το Κιργιστάν, τα συμμετέχοντα μέλη της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης. Το ρωσικό εμπόριο με όλη την Κεντρική Ασία σημειώνει αλματώδη άνοδο, έχοντας αυξηθεί κατά 20% το 2022. Όταν η Ρωσία απαγόρευσε προσωρινά όλες τις εξαγωγές ζάχαρης και αλεύρων στην αρχή του πολέμου, συνέβαλε σε δημοσιονομικά ελλείμματα και πληθωρισμό ρεκόρ σε όλη την περιοχή. Εν τω μεταξύ, οι κάτοικοι της Κεντρικής Ασίας συνεχίζουν να μετακινούνται προς την Ρωσία σε αναζήτηση εργασίας: σύμφωνα με το ρωσικό Υπουργείο Εσωτερικών, πάνω από δέκα εκατομμύρια [6] Κεντροασιάτες μετανάστες εργασίας έφθασαν το 2022, δύο εκατομμύρια άνθρωποι περισσότεροι από όσοι το προηγούμενο έτος.

Αυτοί οι οικονομικοί δεσμοί στηρίζονται στην βαθιά εμπιστοσύνη που συνδέει τις πολιτικές ελίτ σε ολόκληρη την περιοχή. Στην Κεντρική Ασία, όπως και στην Ρωσία του Πούτιν, η εξουσία βρίσκεται κυρίως στα χέρια γκριζομάλληδων ανδρών που μεγάλωσαν στην Σοβιετική Ένωση. Γνωρίζονται μεταξύ τους εδώ και δεκαετίες και μιλούν την ίδια γλώσσα, τόσο πολιτισμικά όσο και κυριολεκτικά, καθώς όλοι μιλούν άπταιστα ρωσικά. Το πρώτο ταξίδι για τους νέους ηγέτες και τους ανώτερους αξιωματούχους είναι σχεδόν πάντα στη Μόσχα.

Όλο και πιο συχνά, οι Ρώσοι αξιωματούχοι ανταποδίδουν την χάρη. Το 2022, για πρώτη φορά εδώ και αιώνες, ο Πούτιν επισκέφθηκε και τα πέντε κράτη της Κεντρικής Ασίας μέσα σε ένα έτος. Σχεδόν όλα τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας έχουν πραγματοποιήσει παρόμοια ταξίδια μετά την εισβολή στην Ουκρανία, όπως και σημαίνοντες Ρώσοι επιχειρηματίες. Αρκετές πρόσφατες έρευνες των μέσων ενημέρωσης [7] έχουν δείξει ότι πίσω από αυτές τις φιλικές ανεπίσημες ανταλλαγές κρύβονται συστήματα διαφθοράς μέσω των οποίων η Μόσχα βοηθά να γεμίσουν οι τσέπες των κυρίαρχων ελίτ της Κεντρικής Ασίας.

Δεν είναι λιγότερο επίμονος ο ρόλος της Ρωσίας ως πρότυπο αυταρχικής σταθερότητας. Τα τελευταία χρόνια, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, και το Ουζμπεκιστάν έχουν εφαρμόσει περιοριστικούς νόμους που μοιάζουν πολύ με προηγούμενα ρωσικά πρωτότυπα, από την απαγόρευση της «ΛΟΑΤΚΙ προπαγάνδας» [8] μέχρι τους αυστηρότερους ελέγχους στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και στις μη κυβερνητικές οργανώσεις που συνεργάζονται με Δυτικά ιδρύματα.

Γενικότερα, η Ρωσία εξακολουθεί να διαθέτει σημαντική ήπια ισχύ σε ολόκληρη την Κεντρική Ασία. Τα φιλοκρεμλινικά ρωσικά μέσα ενημέρωσης συνεχίζουν να διαδίδουν προπαγάνδα σε όλες τις πόλεις της περιοχής, και όχι χωρίς επιτυχία: η φήμη της Ρωσίας ίσως να έχει δεχθεί πλήγμα, αλλά σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα [9] του Βαρόμετρου της Κεντρικής Ασίας, το 23% των Καζάκων εξακολουθεί να κατηγορεί την Ουκρανία για τον πόλεμο (το 27% πιστεύει ότι η Ρωσία είναι υπεύθυνη, ενώ οι μισοί ερωτηθέντες είναι αναποφάσιστοι). Στο Κιργιστάν, το 30% κατηγορεί την Ουκρανία και μόνο το 19% θεωρεί υπεύθυνη την Ρωσία.

ΥΠΟΤΙΜΗΜΕΝΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ

Όπως και οι ισχυρισμοί περί εξασθένησης της ρωσικής επιρροής στην Κεντρική Ασία, η άποψη ότι η Κίνα επιδιώκει να αντικαταστήσει την Ρωσία ως ηγεμονική δύναμη της περιοχής είναι ανακριβής. Όπου οι δύο πλευρές διαφωνούν, η Μόσχα δεν έχει άλλη επιλογή από το να υποχωρήσει και να προσαρμοστεί. Αλλά σε πολλά ζητήματα, τα κινεζικά και τα ρωσικά συμφέροντα δεν ανταγωνίζονται. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το βαθύτερο ρήγμα μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών έχουν φέρει τη Μόσχα και το Πεκίνο πιο κοντά. Αυτή η αλληλεξάρτηση επεκτείνεται και στις σχέσεις τους στην Κεντρική Ασία.

Η άφιξη της Κίνας στην σκηνή δεν είναι πουθενά πιο ορατή από όσο στο εμπόριο και τις επενδύσεις, μεταξύ άλλων μέσω έργων που συνδέονται χαλαρά με την πρωτοβουλία «Ζώνη και Οδός» (Belt and Road Initiative-BRI). Το εμπόριό της με την περιοχή είναι μεγαλύτερο και αυξάνεται ταχύτερα από εκείνο της Ρωσίας, φθάνοντας τα 70 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι [10] έναντι των 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Ρωσίας. Ωστόσο, αυτή η επέκταση δεν έχει έρθει εις βάρος της Ρωσίας. Μεγάλο μέρος της λαμβάνει τη μορφή εξαγωγών βασικών εμπορευμάτων της Κεντρικής Ασίας προς την Κίνα -εξαγωγές για τις οποίες η Ρωσία, που η ίδια είναι κορυφαίος εξαγωγέας βασικών εμπορευμάτων, έχει ελάχιστη χρήση. Το Πεκίνο έχει επίσης φροντίσει να μην διαταράξει την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση: δεν έχει δημιουργήσει έναν αντίπαλο υπερεθνικό θεσμό ούτε έχει επιδιώξει επίσημα συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με άλλα μέλη της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης εκτός της Ρωσίας. Εξακολουθεί, βέβαια, να διεξάγει σημαντικό διμερές εμπόριο με τις χώρες αυτές, το οποίο η Μόσχα δεν έχει άλλη επιλογή από το να αποδεχθεί, καθώς δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την αγορά, την τεχνολογία, ή τα χρήματα που έχει να προσφέρει το Πεκίνο.

Σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας, επίσης, τα κινεζικά και τα ρωσικά συμφέροντα και η επιρροή συχνά αλληλοσυμπληρώνονται. Η ύψιστη προτεραιότητα και για τις δύο πλευρές είναι να διατηρήσουν τα σημερινά καθεστώτα της Κεντρικής Ασίας και να κρατήσουν την Δύση -και κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες- εκτός. Και κάθε άλλο παρά στο περιθώριο, η Ρωσία παραμένει μια δεσπόζουσα παρουσία: το Καζακστάν, το Κιργιστάν, και το Τατζικιστάν βρίσκονται όλα κάτω από την ομπρέλα ασφαλείας της ως μέρος του υπό ρωσική ηγεσία Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organization, CSTO). Το Τατζικιστάν και το Κιργιστάν φιλοξενούν επίσης ρωσικές στρατιωτικές βάσεις και μοιράζονται με την Ρωσία ένα ενιαίο περιφερειακό σύστημα αεράμυνας. Οι στρατοί της περιοχής έχουν στενές σχέσεις συνεργασίας με τους Ρώσους ομολόγους τους, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε ρωσικά όπλα με επιδοτούμενες τιμές και της κοινής εκπαίδευσης και κατάρτισης σε ρωσικές ακαδημίες. Ακόμη και το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν, αν και δεν είναι μέλη του CSTO, έχουν διμερείς συμφωνίες με την Ρωσία που περιορίζουν την δυνατότητά τους να επεκτείνουν τους δεσμούς ασφαλείας τους σε άλλα κράτη. Οι συμφωνίες δίνουν επίσης στην Ρωσία την δυνατότητα να παρεμβαίνει πολιτικά και στρατιωτικά σε εσωτερικά ζητήματα του Ουζμπεκιστάν και του Τουρκμενιστάν -δυνάμεις που η Ρωσία χρησιμοποίησε όταν ηγήθηκε μιας «ειρηνευτικής επιχείρησης» του CSTO για να καταστείλει τις συγκρούσεις μεταξύ των ελίτ στο Καζακστάν τον Ιανουάριο του 2022. Το επεισόδιο ήταν μια ισχυρή υπενθύμιση ότι η Μόσχα παραμένει ο μόνος εξωτερικός παίκτης που μπορεί να χρησιμοποιήσει τον στρατό της για να στηρίξει φιλικά καθεστώτα.

Σε αντίθεση με την Ρωσία, η οποία βλέπει τα συμφέροντα ασφαλείας της στην Κεντρική Ασία με όρους εθνικής ασφάλειας και γεωπολιτικού ανταγωνισμού, η Κίνα αρκείται στην προστασία των εμπορικών της συμφερόντων και στην διασφάλιση ότι οι εξελίξεις στις γειτονικές χώρες δεν θέτουν σε κίνδυνο την πολιτική σταθερότητα στο εσωτερικό της. Η επαρχία Σιντζιάνγκ, στα δυτικά της Κίνας, συνορεύει με το Καζακστάν, το Κιργιστάν, και το Τατζικιστάν και τους μοιάζει πολύ περισσότερο στον πολιτισμό, την εθνικότητα, την γλώσσα, και την θρησκεία απ' όσο μοιάζει με άλλα μέρη της Κίνας. Από τότε που αυτά τα έθνη απέκτησαν ανεξαρτησία μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το Πεκίνο επιδιώκει φιλικούς δεσμούς μαζί τους από φόβο μήπως εμπνεύσουν ή υποδαυλίσουν τον αυτονομισμό στην Σιντζιάνγκ.

Μια άλλη ανησυχία του Πεκίνου είναι ότι η Κεντρική Ασία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως γέφυρα για τους τζιχαντιστές από το Αφγανιστάν να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τους Ουιγούρους εξτρεμιστές στην Σιντζιάνγκ, ειδικά μετά την επίθεση βομβιστή αυτοκτονίας εναντίον της κινεζικής πρεσβείας στη Μπισκέκ, την πρωτεύουσα του Κιργιστάν, το 2016. Εδώ και δεκαετίες, αλλά ιδίως μετά την επίθεση στη Μπισκέκ, η Κίνα έχει πραγματοποιήσει δεκάδες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τους ομολόγους της στην Κεντρική Ασία και εκατοντάδες συναντήσεις υψηλού επιπέδου με τις στρατιωτικές και μυστικές υπηρεσίες τους. Έχει επίσης κλιμακώσει την συνεργασία στον τομέα της στρατιωτικής τεχνολογίας, έχει συμμετάσχει σε πολλαπλά προγράμματα ανταλλαγής που συνδέουν αξιωματικούς της Κεντρικής Ασίας με κινεζικά στρατιωτικά πανεπιστήμια, και έχει πραγματοποιήσει τακτικές κοινές περιπολίες στα σύνορα.

Κατά την διάρκεια αυτών των ανταλλαγών, η Κεντρική Ασία έχει αναδειχθεί σε πεδίο δοκιμών για μέσα ασφαλείας που το Πεκίνο δεν έχει χρησιμοποιήσει ακόμη αλλού. Στο Κιργιστάν, για παράδειγμα, έχει πρωτοπορήσει στην πρακτική της ανάπτυξης ιδιωτικών εταιρειών ασφαλείας για την φύλαξη [11] κινεζικών επενδυτικών έργων. Ένα άλλο τέτοιο πείραμα ήταν η αποστολή κινεζικών παραστρατιωτικών αστυνομικών μονάδων για την περιπολία και την αστυνόμευση των ξένων συνόρων: από το 2018, η Κίνα έχει δημιουργήσει δύο τέτοιες βάσεις στα σύνορα Τατζικιστάν-Αφγανιστάν, λειτουργώντας ως πολλαπλασιαστής δυνάμεων για τις αρχές του Τατζικιστάν. Αν και η πρώτη από αυτές τις βάσεις αποτέλεσε έκπληξη και ενόχληση για το Κρεμλίνο, η δεύτερη, που κατασκευάστηκε το 2021, δεν προκάλεσε τέτοιες αντιρρήσεις. Φαίνεται ότι η Μόσχα έχει καταλήξει να βλέπει την σταδιακά αυξανόμενη παρουσία της Κίνας στον τομέα της ασφάλειας όχι ως ανταγωνιστική πρόκληση αλλά ως ευκαιρία για την κατανομή των βαρών.

ΜΙΑ ΜΟΝΟΠΛΕΥΡΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Η αλλαγή στάσης της Ρωσίας σχετικά με τις κινεζικές βάσεις στο Τατζικιστάν υποδηλώνει μια ευρύτερη αλλαγή: η άνοδος της Κίνας ως κυρίαρχου παίκτη σε χώρες κατά μήκος των συνόρων της -σε αυτό το σημείο ένα αναπόφευκτο αποτέλεσμα- δεν συμβαίνει ενάντια στην θέληση της Ρωσίας, αλλά σε μια εποχή που οι δεσμοί μεταξύ των δύο χωρών βαθαίνουν, αν και ασύμμετρα και υπέρ της Κίνας. Ακόμη κι αν υπάρχει λόγος ανταγωνισμού στην Κεντρική Ασία, τόσο η Μόσχα όσο και το Πεκίνο θεωρούν τις φιλικές διμερείς σχέσεις ως προτεραιότητα, ιδίως εν μέσω της αυξανόμενης αντιπαράθεσής τους με την Δύση.

Τα ίδια τα κράτη της Κεντρικής Ασίας είναι περίκλειστες χώρες και βρίσκονται ανάμεσα σε δύο μεγάλες δυνάμεις που ευθυγραμμίζονται όλο και περισσότερο. Δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν από το να αντικαταστήσουν την σχεδόν ολοκληρωτική εξάρτηση από την Ρωσία με την σχεδόν ολοκληρωτική εξάρτηση από την Κίνα. Όλες τους προσπαθούν να διαφοροποιήσουν τους δεσμούς τους με τον έξω κόσμο, και από αυτή την άποψη, τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα είναι εξίσου σημαντικές γι' αυτές.

Στην πορεία, η σινο-ρωσική ασυμμετρία ισχύος θα μπορούσε φυσικά να γίνει αρκετά μονόπλευρη ώστε οι Κινέζοι ηγέτες να παρεμβαίνουν στην πολιτική της Κεντρικής Ασίας χωρίς να χρειάζονται την συγκατάθεση ή την βοήθεια του Κρεμλίνου. Αλλά είναι απίθανο ότι αυτό θα μείωνε τα κοινά τους συμφέροντα και την αμοιβαία υποστήριξή τους προς τα αυταρχικά καθεστώτα στην περιοχή. Οι δυνατότητες συνεργασίας παραμένουν πολύ μεγαλύτερες από τον κίνδυνο σύγκρουσης -και η Κεντρική Ασία [παραμένει] ένα μέρος όπου ο κινεζορωσικός άξονας ενισχύεται παρά αποδυναμώνεται.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.nytimes.com/2022/09/16/world/asia/china-xi-central-asia.html
[2] https://foreignpolicy.com/2023/06/04/russia-china-us-geopolitics-eurasia...
[3] https://www.wsj.com/articles/china-touts-its-diplomatic-strength-in-russ...
[4] https://news.gallup.com/poll/505793/empire-twilight-russia-loses-support...
[5] https://carnegieendowment.org/politika/87625
[6] https://мвд.рф/dejatelnost/statistics/migracionnaya
[7] https://www.rferl.org/a/uzbekistan-investigation-insiders-energy-project...
[8] https://regulation.gov.uz/ru/d/72848
[9] https://ca-barometer.org/assets/files/froala/e4300ab28a6b259a55aec74397e...
[10] https://twitter.com/TUmarov/status/1616756218831183875?s=20
[11] https://oxussociety.org/the-growth-adaptation-and-limitations-of-chinese...

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/china/russia-losing-its-grip-central-asia

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition