Οι πηγές της σοβιετικής συμπεριφοράς

Τώρα, η εξαιρετική περίσταση που αφορά το σοβιετικό καθεστώς είναι ότι μέχρι σήμερα η διαδικασία αυτή της πολιτικής παγίωσης δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και οι άνδρες στο Κρεμλίνο συνέχισαν να απορροφώνται κυρίως από τον αγώνα για να εξασφαλίσουν και να κάνουν απόλυτη την εξουσία που κατέλαβαν τον Νοέμβριο του 1917. Προσπάθησαν να το εξασφαλίσουν κατά κύριο λόγο ενάντια στις δυνάμεις εγχωρίως, μέσα στην ίδια την σοβιετική κοινωνία. Αλλά έχουν επίσης καταβάλει προσπάθειες να την εξασφαλίσουν απέναντι στον έξω κόσμο. Γιατί η ιδεολογία, όπως είδαμε, τους δίδαξε ότι ο έξω κόσμος ήταν εχθρικός και ότι ήταν καθήκον τους να ανατρέψουν τελικά τις πολιτικές δυνάμεις πέρα από τα σύνορά τους. Τα ισχυρά χέρια της ρωσικής ιστορίας και παράδοσης απλώθηκαν για να διατηρήσουν αυτό το συναίσθημά τους. Τελικά, η δική τους επιθετική αδιαλλαξία σε σχέση με τον έξω κόσμο άρχισε να βρίσκει την δική της αντίδραση˙ και σύντομα αναγκάστηκαν, για να χρησιμοποιήσω μια άλλη φράση του Gibbon, «να τιμωρήσουν την απείθεια» που είχαν προκαλέσει οι ίδιοι. Είναι ένα αναμφισβήτητο προνόμιο του κάθε ανθρώπου να αποδειχθεί σωστός στην υπόθεση ότι ο κόσμος είναι ο εχθρός του˙ διότι αν το επαναλαμβάνει αρκετά συχνά και το καταστήσει το υπόβαθρο της συμπεριφοράς του, τελικά είναι νομοτελειακό ότι θα έχει δίκιο.

Τώρα βρίσκεται στην φύση του πνευματικού κόσμου των σοβιετικών ηγετών, καθώς και στο χαρακτήρα της ιδεολογίας τους, ότι καμία αντίθεση σε αυτούς δεν μπορεί να αναγνωριστεί επίσημα πως έχει οποιαδήποτε αξία ή δικαιολογία. Μια τέτοια αντιπολίτευση μπορεί να προκύψει, θεωρητικά, μόνο από τις εχθρικές και αδιόρθωτες δυνάμεις του θνήσκοντος καπιταλισμού. Όσο τα απομεινάρια του καπιταλισμού αναγνωρίζονταν επίσημα ως ότι υπάρχουν στην Ρωσία, ήταν δυνατόν να τοποθετηθεί σε αυτά, ως ένα εσωτερικό στοιχείο, μέρος της ευθύνης για την διατήρηση μιας δικτατορικής μορφής της κοινωνίας. Αλλά καθώς τα υπολείμματα αυτά εκκαθαρίστηκαν, σιγά-σιγά, αυτή η δικαιολογία ατόνησε˙ και όταν καταδείχθηκε επίσημα ότι είχαν καταστραφεί τελικά, εξαφανίστηκε εντελώς. Και αυτό το γεγονός δημιούργησε έναν από τους πιο βασικούς καταναγκασμούς που επιβλήθηκαν στο σοβιετικό καθεστώς: δεδομένου ότι ο καπιταλισμός δεν υπήρχε πλέον στην Ρωσία και δεδομένου ότι δεν μπορούσε να γίνει δεκτό ότι θα μπορούσε να υπάρξει σοβαρή ή ευρεία αντίθεση στο Κρεμλίνο που να πηγάζει αυθόρμητα από τις απελευθερωμένες μάζες [που βρίσκονται] υπό την εξουσία του, έγινε αναγκαία η δικαιολόγηση της διατήρησης της δικτατορίας με το να τονίζεται η απειλή του καπιταλισμού από το εξωτερικό.

Αυτό ξεκίνησε νωρίς. Το 1924 ο Στάλιν ειδικά υπερασπίστηκε την διατήρηση των «οργάνων καταστολής», μεταξύ άλλων, του στρατού και της μυστικής αστυνομίας, με το αιτιολογικό ότι «όσο υπάρχει μια καπιταλιστική περικύκλωση θα υπάρχει κίνδυνος παρέμβασης με όλες τις συνέπειες που απορρέουν από αυτόν τον κίνδυνο». Σύμφωνα με αυτή την θεωρία και από εκείνη την εποχή, όλες οι εσωτερικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης στην Ρωσία έχουν απεικονισθεί σταθερά ως πράκτορες των ξένων δυνάμεων της αντίδρασης που ανταγωνίζονται την σοβιετική εξουσία.

Από την άλλη πλευρά, δόθηκε τεράστια έμφαση στην αρχική κομμουνιστική θέση για έναν βασικό ανταγωνισμό ανάμεσα στους καπιταλιστικούς και τους σοσιαλιστικούς κόσμους. Είναι σαφές, από πολλές ενδείξεις, ότι αυτή η έμφαση δεν βασίζεται στην πραγματικότητα. Τα αληθινά γεγονότα που την αφορούν έχουν μπερδευτεί από την ύπαρξη στο εξωτερικό γνήσιας δυσαρέσκειας που προκαλείται από την σοβιετική φιλοσοφία και τις τακτικές και περιστασιακά από την ύπαρξη σπουδαίων κέντρων στρατιωτικής ισχύος, ιδίως το ναζιστικό καθεστώς στην Γερμανία και η ιαπωνική κυβέρνηση στα τέλη της δεκαετίας του 1930, που είχαν πράγματι επιθετικά σχέδια εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Υπάρχουν όμως πολλές αποδείξεις ότι το άγχος που υπάρχει στη Μόσχα για την απειλή που αντιμετωπίζει η σοβιετική κοινωνία από τον κόσμο εκτός των συνόρων της δεν βασίζεται στην πραγματικότητα του ξένου ανταγωνισμού αλλά στην ανάγκη να εξηγηθεί η διατήρηση της δικτατορικής εξουσίας εγχωρίως.

Τώρα η διατήρηση αυτού του μοτίβου της σοβιετικής εξουσίας, δηλαδή η επιδίωξη απεριόριστης εξουσίας εγχωρίως, συνοδευόμενη από την καλλιέργεια του ημι-μύθου της αδυσώπητης ξένης εχθρότητας, προχώρησε πολύ για να διαμορφώσει τον πραγματικό μηχανισμό της σοβιετικής εξουσίας, όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Τα εσωτερικά όργανα διοίκησης που δεν εξυπηρετούσαν αυτόν τον σκοπό αφέθηκαν να σβήσουν. Τα όργανα που εξυπηρετούσαν αυτόν τον σκοπό διογκώθηκαν πολύ. Η ασφάλεια της σοβιετικής εξουσίας στηρίχτηκε στην σιδερένια πειθαρχία του Κόμματος, στην αυστηρότητα και την πανταχού παρουσία της μυστικής αστυνομίας, και στο ασυμβίβαστο οικονομικό μονοπώλιο του κράτους. Τα «όργανα καταστολής», στα οποία οι Σοβιετικοί ηγέτες είχαν επιζητήσει την ασφάλεια από αντίπαλες δυνάμεις, έγιναν σε μεγάλο βαθμό κύριοι εκείνων τους οποίους είχαν σχεδιαστεί να υπηρετούν. Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της δομής της σοβιετικής εξουσίας είναι αφοσιωμένο στην τελειότητα της δικτατορίας και στην διατήρηση της έννοιας της Ρωσίας ως σε κατάσταση πολιορκίας, με τον εχθρό να κατεβαίνει πέρα από τα τείχη. Και τα εκατομμύρια των ανθρώπων που αποτελούν αυτό το μέρος της δομής της εξουσίας πρέπει να υπερασπιστούν πάση θυσία αυτήν την έννοια της θέσης της Ρωσίας, γιατί χωρίς αυτήν είναι οι ίδιοι περιττοί.

Όπως είναι τα πράγματα σήμερα, οι κυβερνώντες δεν μπορούν πλέον να ονειρεύονται να αποχωριστούν από αυτά τα όργανα καταστολής. Η αναζήτηση της απόλυτης εξουσίας, που επιδιώκεται εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες με μια σκληρότητα απαράμιλλη (τουλάχιστον στο πεδίο εφαρμογής) στην σύγχρονη εποχή, παράγει και πάλι εσωτερικά, όπως έκανε και εξωτερικά, την δική της αντίδραση. Οι υπερβολές του μηχανισμού της αστυνομίας έχουν αυξήσει την δυνητική αντίθεση στο καθεστώς σε κάτι πολύ μεγαλύτερο και πιο επικίνδυνο από όσο θα μπορούσε να γίνει πριν αρχίσουν αυτές οι υπερβολές.