Η πετρελαϊκή κρίση στο Σουδάν και τα προβλήματα του Μπασίρ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πετρελαϊκή κρίση στο Σουδάν και τα προβλήματα του Μπασίρ

Το νεαρό Νότιο Σουδάν υπό απειλή

Πράγματι, ο χάρτης του Σουδάν διαιρείται με περισσότερες γραμμές από εκείνες των συνόρων Βορρά-Νότου. Από το Μάιο, μια συμμαχία κατά του Bashir έχει αρχίσει να συνενώνεται στη βόρεια περιφέρεια. Τον περασμένο Ιούνιο, το Χαρτούμ διέταξε το στρατό του Σουδάν για να επιτεθεί στις δυνάμεις του Abdel Aziz al-Hilu στα όρη Νούμπα και προσπάθησε να σκοτώσει τον εκλεγμένο κυβερνήτη της περιφέρειας Blue Nile, Malik Agar, και να νικήσει τις δυνάμεις του. Και οι δύο επιθέσεις απέτυχαν οικτρά. Σε απόγνωση, το Χαρτούμ ξεκίνησε βομβαρδισμούς στα όρη Νούμπα και στην περιφέρεια Blue Nile, προκαλώντας μαζική μετακίνηση αμάχων. Επέβαλε αποκλεισμό στην ανθρωπιστική και επισιτιστική βοήθεια. Εργαζόμενοι στην ανθρωπιστική βοήθεια προβλέπουν τώρα συνθήκες λιμού μέσα στους επόμενους δύο μήνες εάν ο αποκλεισμός δεν αρθεί. Στις 12 Νοεμβρίου ο Agar, ο Hilu και οι τρεις βασικοί ηγέτες των ανταρτών στο Νταρφούρ ανακοίνωσαν επίσημα μια νέα συμμαχία για να αποκαθηλώσουν την ισλαμική απολυταρχία του Bashir (η θυγατρική της Μουσουλμανικής Αδελφότητα της Αιγύπτου στο Σουδάν) και να εγκαταστήσουν ένα κοσμικό πλουραλιστικό δημοκρατικό κράτος. Το Χαρτούμ έχει κατηγορήσει την κυβέρνηση του Νότιου Σουδάν ότι παρέχει όπλα στους αντάρτες της συμμαχίας. Η κυβέρνηση Ομπάμα επανέλαβε την κατηγορία. Αυτό οδήγησε σε μια πικρή συνάντηση του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα και του προέδρου του Νοτίου Σουδάν Salva Kiir στα τέλη του περασμένου έτους. Ο Νότος έκτοτε έχει σταματήσει τις μεταφορές όπλων.

Η ανατροπή του ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ αλ-Καντάφι παρέδωσε απρόσμενα στους αντάρτες του Νταρφούρ χρήματα και όπλα. Όταν ο Καντάφι άρχισε να βάλλεται στις αρχές του περασμένου έτους, οι τρεις πιο ισχυροί ηγέτες ανταρτών του Νταρφούρ έσπευσαν να τον υποστηρίξουν (στο κάτω – κάτω ο Καντάφι τους είχε εξοπλίσει στο παρελθόν). Τροφοδότησε τον Χαλίλ Ιμπραχίμ, έναν από τους ηγέτες των επαναστατικών ομάδων, με μεγάλα χρηματικά ποσά και πυραύλους εδάφους-αέρος. Στη συνέχεια ο Καντάφι σκοτώθηκε και στις 25 Δεκεμβρίου, αεροπορικές επιδρομές του Σουδάν σκότωσαν τον Ιμπραχίμ επίσης. Φημολογείται ότι η νέα κυβέρνηση της Λιβύης παρέσχε στο Χαρτούμ τις συντεταγμένες του στρατοπέδου του Ιμπραχίμ στο δάσος, όπου ίσως να κινούσε τα στρατεύματά του για μια επίθεση στο Χαρτούμ. Η σουδανική πολεμική αεροπορία - φέρεται να είναι επανδρωμένη με μισθοφόρους πιλότους από το Ιράν, την Αίγυπτο και τη Ρωσία - είναι το μόνο αξιόπιστο στοιχείο της στρατιωτικής ισχύος που στέκεται μεταξύ των ανταρτών και μιας επίθεσης στο Χαρτούμ. Ο θάνατος του Khalil μπορεί να έχει δώσει στην κυβέρνηση Μπασίρ μια περίοδο χάριτος από τις επιθέσεις που προέρχονται από τη νέα συμμαχία, αλλά είναι πιθανό να είναι μόνο προσωρινή.

Η επιδείνωση της στρατιωτικής θέσης του Χαρτούμ εναρμονίζεται με μια επικίνδυνη οικονομική κατάσταση. Η κυβέρνηση Μπασίρ έχει διατηρηθεί στην εξουσία την τελευταία δεκαετία επιδοτώντας τις τιμές των τροφίμων και του φυσικού αερίου για να κρατήσει ειρηνικές τις μεγάλες πόλεις και διορίζοντας τεράστιους αριθμούς ισλαμιστών υποστηρικτών του - ο δημόσιος τομέας αυξήθηκε από 10% του ΑΕΠ το 1990 σε 23% τη δεκαετία του 2000 – με χρηματοδότηση από τα πετρελαϊκά έσοδα που ξεκίνησαν να μπαίνουν στα δημόσια ταμεία μετά το 1999. Αλλά σήμερα, το Χαρτούμ αντιμετωπίζει ένα άνοιγμα 30% μεταξύ των δαπανών του προϋπολογισμού και των εσόδων, καθώς τα έσοδα από το πετρέλαιο μειώθηκαν απότομα και αισθητά όταν το Νότιο Σουδάν ανακήρυξε την ανεξαρτησία του και οι περισσότερες πετρελαϊκές συμφωνίες μεταφέρθηκαν στη Juba. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι το Βόρειο Σουδάν θα αντιμετωπίσει μια σημαντική συρρίκνωση της οικονομικής του δραστηριότητας κατά τα επόμενα δύο χρόνια. Ο Μπασίρ θα αναγκαστεί να απολύσει δεκάδες χιλιάδες ισλαμιστές υποστηρικτές του και να περιορίσει τις επιδοτήσεις καθώς ο ιδιωτικός τομέας θα συρρικνώνεται. Οι τιμές των τροφίμων αυξάνονταν σταθερά τα τελευταία χρόνια - το κόστος του βοείου κρέατος διπλασιάστηκε κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2011 - προκαλώντας διαδηλώσεις στο Χαρτούμ τον περασμένο Σεπτέμβριο τις οποίες η αστυνομία κατέστειλε βίαια. Το 2011 η καλλιέργεια σόργου, ένα από τα κυριότερα σταθερά δημητριακά, μειώθηκε 50% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, κάτι που θα τροφοδοτήσει ακόμη περισσότερο τις αυξήσεις των τιμών των τροφίμων - και την πείνα.

Οι δυτικές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ουάσινγκτον, άργησαν να αντιδράσουν στον αποκλεισμό της ανθρωπιστικής βοήθειας από το καθεστώς Μπασίρ και στους βομβαρδισμούς πολιτικών στόχων (υπήρξαν δημόσιες δηλώσεις, αλλά τίποτε άλλο). Η διακοπή της λειτουργίας των πετρελαιοπηγών την περασμένη εβδομάδα και η προετοιμασία του Μπασίρ για πόλεμο, όμως, οδήγησε τον υφυπουργό Εξωτερικών Γουίλιαμ Μπερνς, τον υφυπουργό Εξωτερικών Τζόνι Κάρσον και τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ, Πρίνστον Λάιμαν, να τρέξουν στην Juba για να ηρεμήσουν την κατάσταση. Τόσο ο Λευκός Οίκος όσο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχουν προσπαθήσει να έχουν πιο ισότιμη μεταχείριση όσον αφορά την αντιμετώπιση του Βόρειου και του Νότιου Σουδάν στη διάρκεια του περασμένου έτους, πιθανώς ως μέρος της ευρύτερης στρατηγικής τους να διαχειριστούν την άνοδο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην εξουσία σε όλο τον αραβικό κόσμο. Το κόμμα του Μπασίρ, μαζί με εκείνο του Hassan al-Turabi, είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα στο Σουδάν.

Αφότου το ισλαμικό κόμμα του Μπασίρ κατέλαβε για πρώτη φορά την εξουσία στο Σουδάν, περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε πολέμους, τόσο στο Νταρφούρ όσο και στο Νότο. Υπήρξαν τρομακτικές φρικαλεότητες κατά του άμαχου πληθυσμού, επαναλαμβανόμενοι λιμοί τους οποίους το Χαρτούμ εμπόδισε τις ανθρωπιστικές οργανώσεις να αντιμετωπίσουν, εκστρατείες αναγκαστικού εξισλαμισμού και μαζικοί βιασμοί γυναικών στο Νταρφούρ και στο Νότο. Αυτές οι θλιβερές επιδόσεις έχουν οδηγήσει στην κατάπτωση του Χαρτούμ.