Secure ConnectionΗ Δημοκρατία δεν αισθάνεται καλά…
Η παγκοσμιοποίηση και οι κίνδυνοι για τη Δύση
Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα
Οι προηγμένες βιομηχανικές δημοκρατίες αντιμετωπίζουν μια κρίση διακυβέρνησης. Η παγκοσμιοποίηση έχει διευρύνει το χάσμα μεταξύ αυτών που απαιτούν οι ψηφοφόροι και εκείνων που οι κυβερνήσεις τους μπορούν να τους προσφέρουν. Αν οι ηγέτιδες δημοκρατίες δεν μπορέσουν να αποκαταστήσουν την πολιτική και οικονομική φερεγγυότητά τους, το μοντέλο που εκπροσωπούν θα χάσει τη γοητεία του. Φυσικά, το κλειδί είναι η μεσαία τάξη και οι πολιτικές για τη στήριξή της.
Ο CHARLES A. KUPCHAN είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Georgetown University και βασικός συνεργάτης στην έδρα Whitney Shepardson του Council on Foreign Relations. Το δοκίμιο που ακολουθεί, αποτελεί διασκευή από το προσεχές βιβλίο του No One’s World: The West, the Rising Rest, and the Coming Global Turn (Oxford University Press, 2012).
Η συλλογική διακυβέρνηση που η Ε.Ε έχει απεγνωσμένα ανάγκη προκειμένου να ευδοκιμήσει σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, δεν συμβαδίζει αρμονικά με ένα πολιτικό ρεύμα που καθίσταται σαφώς εχθρικό προς την ευρωπαϊκή προοπτική. Οι θεσμοί της Ευρώπης θα μπορούσαν να εκπέσουν στο επίπεδο της πολιτικής της, πράγμα που στην πράξη θα υποβίβαζε την Ε.Ε σε κάτι λίγο καλύτερο από έναν εμπορικό συνασπισμό. Στον αντίποδα όμως, οι εθνικές πολιτικές θα μπορούσαν να εμπλουτιστούν με ένα νέο ευρωπαϊκό κάλεσμα, το οποίο θα δημιουργούσε νέα αίσθηση νομιμοποίησης σε μια ολοένα και πιο επιφανειακή ένωση. Η δεύτερη περίπτωση είναι σαφώς προτιμότερη, αλλά θα απαιτήσει ηγεσία και αποφασιστικότητα, η οποία -τουλάχιστον επί του παρόντος- δεν διαφαίνεται πουθενά.
Η Ιαπωνία από την πλευρά της, εμφανίζεται πολιτικά κλυδωνιζόμενη από το 2006, όταν παραιτήθηκε από τη θέση του πρωθυπουργού ο Γιουνισίρο Κοϊζούμι. Από τότε, το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LPD), το οποίο κυριάρχησε στην ιαπωνική πολιτική ζωή σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταπολεμικής εποχής, διολίσθησε σοβαρά και το 2009 έχασε την εξουσία, προς όφελος του Δημοκρατικού Κόμματος της Ιαπωνίας (DPJ). Η παγίωση του δικομματικού συστήματος ενείχε τη δυνατότητα βελτίωσης της διακυβέρνησης, αλλά αντιθέτως παρήγαγε μόνο αδιέξοδο και μείωση της εμπιστοσύνης του κοινού. Η Ιαπωνία άλλαξε έξι πρωθυπουργούς μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια. Το περασμένο καλοκαίρι η δημόσια αποδοχή για το DPJ έφθασε το 18%. Τα δύο μεγάλα κόμματα είναι εσωτερικά διχασμένα, στον ίδιο βαθμό που βρίσκονται σε διαμάχη μεταξύ τους. Η χάραξη πολιτικής έχει καθηλωθεί ακόμη και όσον αφορά επείγοντα ζητήματα. Χρειάστηκαν πάνω από εκατό ημέρες για να ψηφιστεί από τη Δίαιτα νόμος για την ανακούφιση των θυμάτων από τον περυσινό σεισμό, το τσουνάμι και την πυρηνική καταστροφή.
Το πρόβλημα ξεκίνησε το 1991 με την έκρηξη της φούσκας των περιουσιακών στοιχείων. Επρόκειτο για ένα πλήγμα που αποκάλυψε βαθύτερα προβλήματα στην οικονομία της χώρας και που οδήγησε σε μια «χαμένη δεκαετία» ύφεσης. Οι ιαπωνικές βιομηχανίες υπέστησαν ζημίες καθώς οι θέσεις εργασίας και οι επενδύσεις στράφηκαν προς την Κίνα και τους «ασιατικούς τίγρεις». Το κοινωνικό συμβόλαιο που παραδοσιακά ίσχυε στη χώρα και βάσει του οποίου οι επιχειρήσεις παρείχαν απασχόληση για όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου και ικανοποιητικές συντάξεις, δεν ήταν πλέον βιώσιμο. Οι δύο τελευταίες δεκαετίες επισώρευσαν μεγάλη κάμψη στα εισοδήματα της μεσαίας τάξης, αύξηση στην ανισότητα και άνοδο στον δείκτη φτώχιας, από το 7% περίπου που ήταν κατά τη δεκαετία του 1980, στο 16% το 2009. Το 1989 η Ιαπωνία ήρθε τέταρτη στην παγκόσμια κατάταξη όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Μέχρι το 2010, είχε κατρακυλήσει στην 24η θέση.
Θέλοντας να αντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα σαν αυτά που προαναφέρθηκαν, ο Κοϊζούμι ανέλαβε φιλόδοξες προσπάθειες για να φιλελευθεροποιήσει την οικονομία και να μειώσει την εξουσία των γραφειοκρατών και των ομάδων συμφερόντων. Η χαρισματική προσωπικότητά του και η ευρεία κοινοβουλευτική στήριξη συνέβαλαν στην επίτευξη σημαντικής προόδου, αλλά οι διάδοχοι που ανέλαβαν και στα δύο κόμματα ήταν πολύ αδύναμοι για να μπορέσουν συνεχίσουν με την ίδια δυναμική. Έκτοτε η Ιαπωνία έχει κολλήσει στη γη του πουθενά και είναι εκτεθειμένη στην αποδιάρθρωση μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, χωρίς να είναι ούτε τόσο φιλελεύθερη ούτε να διαθέτει στρατηγικά πλεονεκτήματα που θα την έκαναν αποτελεσματικά ανταγωνιστική.
ΠΙΚΡΟ ΦΑΡΜΑΚΟ
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η κρίση διακυβέρνησης που αντιμετωπίζει η Δύση συμπίπτει με την τόνωση της πολιτικής ισχύος των αναδυομένων δυνάμεων. Το οικονομικό και πολιτικό σφρίγος μετατοπίζεται από τον πυρήνα στην περιφέρεια του διεθνούς συστήματος. Και ενώ τα πλέον ανοιχτά κράτη του κόσμου χάνουν τον έλεγχο με την ένταξή τους στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα, οι ανελεύθερες χώρες, όπως η Κίνα, σκοπίμως διατηρούν τις κοινωνίες τους κάτω από σφιχτό έλεγχο, μέσω του συγκεντρωτισμού στη λήψη των αποφάσεων, με τη λογοκρισία των ΜΜΕ, και τις επιτηρούμενες από το κράτος αγορές. Εάν οι μεγαλύτερες δημοκρατίες συνεχίσουν να χάνουν την αίγλη τους όσο οι αναπτυσσόμενες χώρες ακολουθούν ανοδική πορεία, η εκτυλισσόμενη μετατόπιση της παγκόσμιας ισχύος θα γίνει σημαντικά πιο αποσταθεροποιητική. Αντιθέτως, μια νέα ευθυγράμμιση της διεθνούς ιεραρχίας ενδεχομένως να γίνει πιο συντεταγμένα, αν οι δημοκρατίες της Δύσης ανακτήσουν τις απώλειες και προτείνουν αποφασιστικές ηγεσίες.
Αυτό που απαιτείται δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια συναρπαστική απάντηση του 21ου αιώνα στις δομικές εντάσεις ανάμεσα στη δημοκρατία, τον καπιταλισμό και την παγκοσμιοποίηση. Αυτή η νέα πολιτική ατζέντα θα πρέπει να στοχεύει στην επαναβεβαίωση του λαϊκού ελέγχου επί της πολιτικής οικονομίας, κατευθύνοντας την κρατική παρέμβαση προς αποτελεσματικές ενέργειες τόσο ως προς την οικονομική πραγματικότητα των παγκόσμιων αγορών όσο και απέναντι στις απαιτήσεις των μαζικών κοινωνιών για μια δίκαιη μοιρασιά των ανταμοιβών και των θυσιών.