Ο δρόμος προς τα άστρα

Στη δεύτερη ομιλία του «για την Κατάσταση του Έθνους» τον Ιανουάριο του 2011, ο Ομπάμα για άλλη μια φορά αναφέρθηκε στην διαστημική κούρσα ως καταλύτη για την επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία. Σημείωσε στη συνέχεια τις βαριές επενδύσεις που άλλες χώρες κάνουν τώρα στο τεχνολογικό μέλλον τους και το γεγονός ότι το εκπαιδευτικό σύστημα των ΗΠΑ έχει μείνει πίσω, δηλώνοντας ότι αυτές οι ενοχλητικές ανισορροπίες είναι η «στιγμή Σπούτνικ» αυτής της γενεάς. Έβαλε τέσσερις στόχους: να υπάρχουν ένα εκατομμύριο ηλεκτρικά αυτοκίνητα στους δρόμους, να αναπτυχθεί η επόμενη γενιά ασύρματων υπηρεσιών υψηλής ταχύτητας Internet στο 98% όλων των Αμερικανών μέχρι το 2015, να αντλείται το 80% της ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ από «καθαρές» πηγές ενέργειας και να παράσχει στο 80% των Αμερικανών πρόσβαση σε σιδηροδρομικές γραμμές υψηλής ταχύτητας μέχρι το 2035.

Όλοι αυτοί είναι αξιέπαινοι στόχοι. Αλλά το να εκληφθεί αυτός ο κατάλογος ως οι μελλοντικοί καρποί μιας σύγχρονης «στιγμής Σπούτνικ» είναι αποκαρδιωτικό για τους υπερασπιστές της εξερεύνησης του Διαστήματος. Αποκαλύπτει μια αλλαγή οράματος στη διάρκεια των δεκαετιών, από τα όνειρα για το αύριο στα όνειρα για τις τεχνολογίες που υπάρχουν ήδη.

Υπάρχει επίσης ένα βαθύτερο ελάττωμα στο σχέδιο του Ομπάμα. Σε μια δημοκρατία, ένας πρόεδρος που αρθρώνει έναν στόχο με ημερομηνία ολοκλήρωσής του πολύ πέρα από τη λήξη της θητείας του δεν μπορεί να προσφέρει καμιά εγγύηση για το πότε θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός. Ο Κένεντι ήξερε πολύ καλά τι έκανε το 1961, όταν έθεσε ως στόχο να προσεδαφιστεί ένας άνθρωπος στο φεγγάρι «πριν τελειώσει αυτή η δεκαετία». Αν ζούσε και είχε εκλεγεί για δεύτερη θητεία, θα ήταν πρόεδρος ως τις 19 Ιανουαρίου 1969. Και αν το 1967 δεν είχε ξεσπάσει η πυρκαγιά στο Απόλλων 1 που σκότωσε τρεις αστροναύτες, το πρόγραμμα Απόλλων δεν θα είχε καθυστερήσει και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι βέβαιο ότι θα είχαν φτάσει στο φεγγάρι υπό την εποπτεία του Κένεντι. Τώρα, φανταστείτε εάν το 1961 ο Κένεντι είχε ζητήσει την επίτευξη του στόχου «κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1980». Με μια δήλωση σαν κι αυτήν, δεν είναι σαφές κατά πόσο οι Αμερικανοί αστροναύτες θα έχουν αφήσει ποτέ τη Γη. Αλλά αυτό είναι ό, τι έχει κάνει ο Ομπάμα ουσιαστικά μιλώντας για μια αποστολή στον Άρη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2030. Όταν ένας πρόεδρος υπόσχεται κάτι πέρα από τα χρόνια της θητείας του, δεν είναι ουσιαστικά υπόλογος. Δεν είναι ο δικός του προϋπολογισμός που πρέπει να τελειώσει τη δουλειά. Ένας άλλος πρόεδρος κληρονομεί το πρόβλημα, και γίνεται μια μπάλα που πολύ εύκολα χάνεται, ένα σχέδιο που εγκαταλείπεται πολύ εύκολα, ένα όνειρο που εύκολα αναβάλλεται. Έτσι, αν και η ρητορική της ομιλίας Ομπάμα για το Διάστημα ήταν ενθουσιαστική και οραματική, η πολιτική της ομιλίας του ήταν, εμπειρικά, μια καταστροφή. Το μόνο πράγμα που εγγυάται να συμβεί στη θητεία του, είναι η διακοπή της πρόσβασης των Ηνωμένων Πολιτειών στο Διάστημα.

ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ HUBBLE

Ο κομματισμός γύρω από την εξερεύνηση του διαστήματος και την περιστολή της διαστημικής πολιτικής των ΗΠΑ αποτελούν μέρος μιας γενικότερης τάσης: της παρακμής των επιστημών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Καθώς το ενδιαφέρον για την επιστήμη ελαττώνεται, η χώρα χάνει έδαφος έναντι του υπόλοιπου βιομηχανικού κόσμου σε κάθε βήμα τεχνολογικής επάρκειας. Για παράδειγμα, τις τελευταίες δεκαετίες, το ποσοστό των αμερικανικών υποβολών για δημοσίευση σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά έχει μειωθεί ελάχιστα ή διατηρείται στα ίδια επίπεδα, ενώ τα ποσοστά των αντίστοιχων υποβολών από τη Βραζιλία, την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Δυτική Ευρώπη έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Στοιχεία σχετικά με τη μεταπτυχιακού επιπέδου εκπαίδευση λένε μια παρόμοια ιστορία. Σύμφωνα με την τελευταία διαθέσιμη ετήσια απογραφή από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών, σχεδόν το ένα τρίτο των μεταπτυχιακών φοιτητών στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και περισσότερο από το ήμισυ των μεταδιδακτορικών ερευνητών στους ίδιους τομείς είναι ξένοι υπήκοοι που εργάζονται ή σπουδάζουν στη χώρα με προσωρινή βίζα. Επιπλέον, αυτοί οι αριθμοί καλύπτουν εν μέρει το γεγονός ότι σε μερικά από τα καλύτερα τμήματα Μηχανικών των ΗΠΑ, σχεδόν όλοι οι μαθητές είναι αλλοδαποί.

Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι από τους φοιτητές έρχονταν στις Ηνωμένες Πολιτείες, έπαιρναν τα πτυχία τους και ευχαρίστως έμεναν για απασχόληση στις ΗΠΑ σε θέσεις εργασίας υψηλής τεχνολογίας. Τώρα, όμως, οι επικεφαλής των τμημάτων ανεπίσημα αναφέρουν ότι οι ξένοι υπήκοοι σε μεταπτυχιακά τους προγράμματα επιλέγουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους με μεγαλύτερη συχνότητα, λόγω ενός συνδυασμού του διαδεδομένου αντιμεταναστευτικού αισθήματος στις ΗΠΑ και των αυξημένων επαγγελματικών ευκαιριών στην Κίνα, την Ινδία και την Ανατολική Ευρώπη - οι χώρες των οποίων οι πολίτες καταγράφουν την μεγαλύτερη εκπροσώπηση στην προηγμένη επιστήμη και τα ακαδημαϊκά προγράμματα εφαρμοσμένης μηχανικής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό δεν είναι διαρροή εγκεφάλων, γιατί ποτέ οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν διεκδίκησαν εξ’ αρχής αυτούς τους μαθητές, αλλά είναι ένα είδος παλινδρόμησης εγκεφάλων. Έτσι, αυτό που είναι κακό για την Αμερική είναι καλό για τον κόσμο. Στην επόμενη φάση αυτής της μετατόπισης, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αναμένουν ότι θα αρχίσουν να χάνουν τα ταλέντα που εκπαιδεύουν άλλα ταλέντα, κάτι το οποίο θα είναι καταστροφικό. Από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, οι επενδύσεις στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας έχουν αποδειχθεί αξιόπιστες «μηχανές» οικονομικής ανάπτυξης. Εάν το εγχώριο ενδιαφέρον σε αυτούς τους τομείς δεν αναγεννηθεί σύντομα, ο άνετος τρόπος ζωής στον οποίο οι Αμερικανοί έχουν συνηθίσει θα βρει ένα σύντομο τέλος.