Το τουρκικό παράδοξο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τουρκικό παράδοξο

Πώς το κυβερνών AKP ενισχύει και προσβάλει τη Δημοκρατία ταυτοχρόνως
Περίληψη: 

Από τότε που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία, ο κόσμος παρακολουθεί στενά για να δει αν η Τουρκία θα γίνει πιο δημοκρατική ή περισσότερο αυταρχική. Ωστόσο, η Τουρκία κάνει και τα δύο συγχρόνως και η ασυμφωνία απειλεί την διεθνή θέση της.

Ο MICHAEL J. KOPLOW είναι υποψήφιος Δόκτωρ Δημόσιας Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Georgetown και διατηρεί ένα μπλογκ που ονομάζεται Οθωμανοί και Σιωνιστές.
Ο STEVEN A. COOK είναι βασικός συνεργάτης στην έδρα Hasib J. Sabbagh για τη Μέση Ανατολή στο Council on Foreign Relations.

Η Σχολή της Χάλκης, η οποία ιδρύθηκε το 1844 ως κέντρο εκπαίδευσης της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας, ήταν για δεκαετίες σύμβολο της θρησκευτικής ανεκτικότητας και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Τουρκική Δημοκρατία. Αλλά το 1971 η Άγκυρα έκλεισε την σχολή, όταν το συνταγματικό δικαστήριο, που κυριαρχείται από τους υποστηρικτές του κεμαλισμού, της κοσμικής ιδεολογίας του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, έκρινε ότι μόνο ο στρατός είχε τη δυνατότητα να λειτουργεί ιδιωτικά κολέγια τα οποία δεν επιβλέπονται από το τουρκικό κράτος. Έτσι, τον Μάρτιο, όταν ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η Σχολή της Χάλκης θα πρέπει να αποκατασταθεί και θα λειτουργήσει εκ νέου, φάνηκε ότι το Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (ΑΚΡ) που κυβερνά τη χώρα από το 2002, προωθούσε την μεταρρυθμιστική ατζέντα του να κάνει την Τουρκία μια πιο ανοιχτή κοινωνία με την επέκταση των προσωπικών, των θρησκευτικών και των οικονομικών ελευθεριών.

Αλλά, ενώ η Άγκυρα ενθαρρύνει ανοίγματα με το ένα χέρι, τα υπονομεύει με το άλλο. Τον Μάιο, ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση θα σταματούσε τις κρατικές επιχορηγήσεις στις τέχνες, κλείνοντας την στρόφιγγα για 63 εκατομμύρια δολάρια ετήσιας χρηματοδότησης και, στην πραγματικότητα, θέτοντας σε κίνδυνο πάνω από 50 κρατικά θέατρα και καλλιτεχνικούς χώρους σε όλη τη χώρα. Το ΑΚΡ υποστήριξε ότι το έκανε αυτό στο όνομα της επιχειρηματικότητας και ότι θεσπίζει μια σύγχρονη προσέγγιση για την υποστήριξη των τεχνών από το κράτος. Οι αντίπαλοί του υποστήριξαν ότι ήταν μια σκόπιμη προσπάθεια να φιμώσει τους καλλιτέχνες, μερικοί από τους οποίους είχαν γίνει εξαιρετικά επικριτικοί για την διακυβέρνηση του ΑΚΡ. Από τότε που ξεκίνησε η εποχή του ΑΚΡ, ο κόσμος παρακολουθεί στενά για να δει αν η Τουρκία θα αγκαλιάσει ή θα κακοποιήσει τη δημοκρατία. Αυτό που γίνεται σαφές είναι ότι η στρατηγική του Ερντογάν είναι να κάνει και τα δύο ταυτόχρονα.

Το κλειδί για την κατανόηση της δημοκρατίας υπό την διακυβέρνηση του ΑΚΡ βρίσκεται στην έννοια της ίδιας της δημοκρατίας. Ο πολιτικός επιστήμονας του Γέιλ, Ρόμπερτ Νταλ, έγραψε ότι η δημοκρατία ορίζεται από το βαθμό στον οποίο οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή και κατά πόσο μπορούν να αμφισβητήσουν την εξουσία της κυβέρνησης. Κοιτάζοντας κάθε παράγοντα ξεχωριστά αποκαλύπτεται γιατί η Τουρκία αποτελεί ένα παράδοξο.

Όταν το ΑΚΡ ανέλαβε την εξουσία, εισήγαγε μια σειρά μεταρρυθμίσεων που επέτρεψαν σε περισσότερους Τούρκους πολίτες να συμμετάσχουν στην πολιτική διαδικασία. Μέχρι τότε, οι Τούρκοι είχαν ζήσει κάτω από ένα σύνταγμα που επιβλήθηκε από το στρατό, το οποίο έθετε αυστηρά όρια στη δημοκρατία, από περιορισμούς στο συνδικαλίζεσθαι μέχρι τις θρησκευτικές ελευθερίες. Για να απελευθερώσει την τουρκική κοινωνία και να εξασφαλίσει μια πρόσκληση για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, το ΑΚΡ κατήργησε τα πολιτικο-στρατιωτικά δικαστήρια στα οποία οι πολίτες που κατηγορούνταν για πολιτικά εγκλήματα δικάζονταν από αξιωματικούς του στρατού, απαγόρευσε τη θανατική ποινή και τροποποίησε τον αντιτρομοκρατικό νόμο της Τουρκίας, έτσι ώστε το κράτος να μην μπορεί πλέον να διώκει ποινικά πολίτες γιατί απλά εκφράζουν μη αρεστές απόψεις. Οι αλλαγές επίσης έκαναν πιο δύσκολη την απαγόρευση κομμάτων και πολιτικών από την πολιτική αρένα. Και τον Σεπτέμβριο του 2010, οι Τούρκοι ψήφισαν για μια σειρά συνταγματικών αλλαγών που αποσκοπούν στη βελτίωση της Τουρκικής δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της υπαγωγής των στρατιωτικών στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων και την αναδιάρθρωση του δικαστικού συστήματος με τον εξορθολογισμό της διαδικασίας προσφυγής, καθιστώντας την πιο προσιτή στον πολίτη.

Οι τουρκικές μειονότητες έχουν επίσης ωφεληθεί από τις μεταρρυθμίσεις του ΑΚΡ. Για δεκαετίες, η Τουρκία απαγόρευε τα κουρδικά πολιτικά κόμματα, περιόριζε τη χρήση της κουρδικής γλώσσας, και, το 1987, εφάρμοσε κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε κουρδικές περιοχές. Παρόλο που οι περιορισμοί εξακολουθούν να υπάρχουν σχετικά με την χρήση της κουρδικής γλώσσας σε δημόσια φόρουμ και κατά τη διάρκεια των επίσημων καθηκόντων της κυβέρνησης, οι Κούρδοι μπορούν τώρα να διδάξουν τη γλώσσα τους σε ιδιωτικά σχολεία και πανεπιστήμια και απευθύνονται στα πλήθη στην κουρδική γλώσσα όταν γίνονται συγκεντρώσεις. Υπάρχει επίσης ένας κρατικός τηλεοπτικός σταθμός που εκπέμπει σε κουρδική γλώσσα. Άλλες μειονότητες, από τους Αρμενίους ως τα μέλη της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, κατέβηκαν για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου έτους, και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου έκανε έκκληση ώστε περισσότεροι Τούρκοι Εβραίοι να υπηρετήσουν ως διπλωμάτες.

Τα βήματα αυτά επέτρεψαν σε περισσότερους Τούρκους να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή από οποιαδήποτε άλλη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας. Οι πρόσφατες κοινοβουλευτικές εκλογές της χώρας συμπεριέλαβαν τους πιο πολλούς υποψηφίους από ποτέ. Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΑΚΡ έχει ανατρέψει νόμους που εμπόδιζαν τους Τούρκους πολίτες από το να ανήκουν σε περισσότερα από ένα εργατικά συνδικάτα ή σε συλλογικές διαπραγματεύσεις, να υποβάλλουν αιτήματα παροχής πληροφοριών από την κυβέρνηση και να ταξιδεύουν στο εξωτερικό χωρίς περιορισμούς. Ως αποτέλεσμα, από τότε που το ΑΚΡ ανέλαβε την εξουσία, στην Τουρκία τα πολιτικά δικαιώματα και οι ελευθερίες των πολιτών έχουν αυξηθεί, φέρνοντας την Τουρκία κοντά στο να γίνει ένα πραγματικό «ελεύθερο» έθνος, όπως είναι ο ανώτερος χαρακτηρισμός του Οργανισμού Freedom House, ο οποίος μετρά τις πολιτικές ελευθερίες ανά τον κόσμο.

Υπό το ΑΚΡ, λοιπόν, οι Τούρκοι πολίτες απολαμβάνουν πολύ υψηλότερα επίπεδα συμμετοχής στη δημοκρατική λειτουργία. Όμως, η δυνατότητα να αμφισβητήσουν την κυβέρνηση δέχεται επίθεση. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, ο Ερντογάν και το ΑΚΡ έχουν αποδειχθεί αμείλικτοι στην στόχευση οποιουδήποτε αντιλαμβάνονται ότι αμφισβητεί την εξουσία τους ή ότι αποτελεί απειλή για την κυριαρχία τους.