Συμβουλές προεκλογικού αγώνα από τον Κικέρωνα

Μη φεύγεις από τη Ρώμη! (...) Δεν υπάρχει χρόνος για διακοπές όταν κάνεις προεκλογικό αγώνα. Να είσαι παρών στην πόλη και στην Αγορά, να μιλάς συνεχώς με ψηφοφόρους, και ύστερα πάλι να ξαναμιλάς, την επομένη και τη μεθεπομένη. Ποτέ να μην αφήνεις το περιθώριο σε κανέναν να πει ότι δεν του έδωσες την ειλικρινή και αμέριστη προσοχή σου στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.
Η γενναιοδωρία είναι, επίσης, ένα απαιτούμενο για τον υποψήφιο, παρά το γεγονός ότι δεν έχει άμεση επίπτωση στην πλειονότητα των ψηφοφόρων. Στους ανθρώπους αρέσει να μαθαίνουν ότι περνάς καλά με τους φίλους σου σε εκδηλώσεις όπως τα συμπόσια. Γι’ αυτόν τον λόγο να φροντίσεις μαζί με τους πολιτικούς φίλους σου να γιορτάζετε συχνά σε δείπνα με τους αρχηγούς της κάθε φυλής. Ένας άλλος τρόπος για να δείξεις ότι είσαι γενναιόδωρος είναι το να είσαι διαθέσιμος μέρα και νύχτα σε όσους σε έχουν ανάγκη. Να έχεις τις πόρτες του σπιτιού σου ανοιχτές, βεβαίως, αλλά να έχεις επίσης ανοιχτό το πρόσωπο και την έκφρασή σου γιατί αυτά είναι τα παράθυρα της ψυχής. Αν δείχνεις ψυχρός και αφηρημένος όταν οι άνθρωποι σου μιλούν, δεν θα έχει καμία σημασία αν οι πόρτες του σπιτιού δεν είναι κλειδωμένες. Ο λαός ζητά από έναν υποψήφιο τη δέσμευση στο καθήκον, αλλά και μια συμπεριφορά έντιμη και γενναιόδωρη. (...)

Όταν κάποιος σου ζητήσει να κάνεις κάτι αδύνατον, όπως το να συμπράξεις εναντίον ενός φίλου, θα πρέπει, βεβαίως, να απορρίψεις το αίτημα θεωρώντας το ζήτημα τιμής, αλλά να εξηγήσεις τη δέσμευση απέναντι στον φίλο σου, εκφράζοντας τη λύπη σου για την απόρριψη του αιτήματος και υποσχόμενος ότι θα του κάνεις κάποια άλλη χάρη. (...) Εάν αρνείσαι σε κάποιον κάτι επινοώντας ένα παραμύθι για κάποια υποτιθέμενη δέσμευση απέναντι σε έναν φίλο, εκείνος θα φύγει χωρίς να θυμώσει μαζί σου. Αν, όμως, του πεις ότι είσαι πολύ απασχολημένος ή ότι έχεις σημαντικότερα πράγματα να κάνεις, θα σε μισήσει. Ο κόσμος προτιμά να του σερβίρεις ένα ευγενικό ψέμα παρά μια καθαρή άρνηση.

Θυμήσου τον [πολιτικό] Κόττα, εκείνον τον μάστορα των προεκλογικών αγώνων, ο οποίος είπε ότι, εκτός αν τον εμπόδιζε κάποια ρητή υποχρέωση, θα υποσχόταν το οτιδήποτε στον οποιονδήποτε, αλλά τηρούσε μόνον εκείνες τις υποσχέσεις από τις οποίες είχε κάποιο όφελος. Ποτέ δεν αρνούνταν όταν του ζητούσαν κάτι, γιατί έλεγε ότι πολλές φορές ο άνθρωπος στον οποίον είχε κάτι υποσχεθεί κατέληγε να μην τον έχει πια ανάγκη ή γιατί ο ίδιος τελικά είχε περισσότερο διαθέσιμο χρόνο από ό,τι είχε αρχικά υπολογίσει ότι χρειαζόταν για να τον βοηθήσει. (...) Εάν αθετήσεις μια υπόσχεση, το αποτέλεσμα θα είναι αβέβαιο και ο αριθμός των ανθρώπων που θα επηρεαστούν μικρός. Αν όμως αρνηθείς να δώσεις μια υπόσχεση, η έκβαση είναι βέβαιη και προκαλεί αμέσως την οργή σε έναν ευρύτερο αριθμό ψηφοφόρων. Οι περισσότεροι από αυτούς που ζητούν τη βοήθειά σου, στην πραγματικότητα δεν πρόκειται να τη χρειαστούν. Συνεπώς, είναι προτιμότερο να έχεις στην Αγορά λίγους δυσαρεστημένους επειδή πρόδωσες την εμπιστοσύνη τους, παρά να έχεις έναν όχλο έξω από το σπίτι σου που διαμαρτύρεται επειδή δεν του υπόσχεσαι αυτό που επιθυμεί. (...)

Τέλος, όσον αφορά τον λαό της Ρώμης, να του εξασφαλίσεις μια καλή παράσταση. Αξιοπρεπή, ναι, αλλά με χρώμα και θέαμα που αρέσει στα πλήθη. Δεν είναι, επίσης, περιττό να τους υπενθυμίσεις τι καθάρματα είναι οι αντίπαλοί σου, τους οποίους με κάθε ευκαιρία πρέπει να κηλιδώνεις με τα εγκλήματα, τα ερωτικά σκάνδαλα και τη διαφθορά που έχουν διαπράξει.

Το πιο σημαντικό μέρος του προεκλογικού αγώνα σου είναι να προσφέρεις ελπίδα στον λαό και να δημιουργείς ένα αίσθημα εύνοιας για το πρόσωπό σου. Από την άλλη πλευρά, δεν θα πρέπει να προβαίνεις σε δεσμευτικές υποσχέσεις είτε προς τη Σύγκλητο είτε προς τον λαό. Να παραμένεις σε αόριστες γενικότητες. Στη Σύγκλητο να υπόσχεσαι διατήρηση της παραδοσιακής ισχύος και των προνομίων της. Άφησε την επιχειρηματική κοινότητα και τους πλούσιους πολίτες να πιστεύουν ότι τάσσεσαι υπέρ της σταθερότητας και της ειρήνης. Δώσε διαβεβαίωση στον απλό λαό ότι στάθηκες πάντα στο πλευρό του, τόσο στις ομιλίες σου όσο και στην υπεράσπιση των συμφερόντων του στο δικαστήριο. (...)

Η πόλη μας είναι ένας βόθρος της ανθρώπινης φύσης, ένας τόπος απάτης, σκευωρίας και διαφθοράς κάθε είδους. Όπου και να γυρίσεις θα δεις την αλαζονεία, το πείσμα, τη μοχθηρία, τον εγωισμό και το μίσος. (...) Σε έναν τέτοιο χαοτικό κόσμο, εσύ θα πρέπει να παραμείνεις προσκολλημένος στον δρόμο που έχεις επιλέξει. Η απαράμιλλη ικανότητά σου στον λόγο είναι αυτή που γοητεύει τον ρωμαϊκό λαό και τον φέρνει κοντά σου. Είναι πιθανόν οι αντίπαλοί σου να χρησιμοποιήσουν τη δωροδοκία ως μέσον για να σου πάρουν υποστηρικτές, καθώς αυτή η τακτική έχει αποδειχθεί πως έχει αποτελέσματα. Εσύ, όμως, να τους γνωστοποιήσεις ότι παρακολουθείς προσεκτικά τις ενέργειές τους και ότι θα τους σύρεις στο δικαστήριο. Θα φοβηθούν από την επαγρύπνηση και τη ρητορική σου, καθώς και από την επιρροή που ασκείς στην επιχειρηματική κοινότητα. Δεν χρειάζεται να επιδιώξεις να δικαστούν οι αντίπαλοί σου με την κατηγορία της διαφθοράς, απλώς φρόντισε να γνωρίζουν ότι είσαι έτοιμος να το πράξεις. Ο φόβος λειτουργεί καλύτερα κι από τον ίδιο τον δικαστικό αγώνα. Και μην αποθαρρύνεσαι από όλη αυτή την κουβέντα για τη δωροδοκία. Είμαι βέβαιος ότι ακόμη και στην πιο διεφθαρμένη εκλογική αναμέτρηση υπάρχουν πολλοί ψηφοφόροι που υποστηρίζουν τον υποψήφιο της αρεσκείας τους, χωρίς να δεχθούν χρήματα. (...)

Αυτά ήταν όσα είχα να σου πω, αδελφέ μου. Δεν είναι ότι γνωρίζω περισσότερα από σένα για την πολιτική και τις εκλογές, αλλά συνειδητοποιώ πόσο πολυάσχολος είσαι και θεώρησα πως θα μπορούσα πιο εύκολα να καθίσω και να γράψω αυτούς τους απλούς κανόνες.