Ανταλλάσσοντας κυριαρχία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ανταλλάσσοντας κυριαρχία

Συμφώνησαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με το Ιράν;
Περίληψη: 

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες επαναπροσδιορίζουν τον ρόλο τους στη Μέση Ανατολή, οι περιφερειακές δυνάμεις αισθάνονται πίεση για να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να συνεργαστούν μεταξύ τους. Και αυτό είναι ακριβώς που κάνουν τα ΗΑΕ επιτυγχάνοντας δυνητικά μια συμφωνία με το Ιράν για τα διαμφισβητούμενα νησιά Αμπού Μούσα και τα Μεγάλο και Μικρό Τουνμπ.

Ο BILAL Y. SAAB είναι βασικός συνεργάτης για την Ασφάλεια στη Μέση Ανατολή στο Κέντρο Brent Scowcroft για την Διεθνή Ασφάλεια του Atlantic Council.

Στις 15 Ιανουαρίου, η Defense News, μια διαδικτυακή και έντυπη στρατιωτική εφημερίδα, ανέφερε ότι το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) είχαν καταλήξει σε συμφωνία σχετικά με τα επίμαχα νησιά Αμπού Μούσα και τα Μεγάλο και Μικρό Τουνμπ. Το ρεπορτάζ [1] ανέφερε μια απροσδιόριστη υψηλού επιπέδου πηγή στα ΗΑΕ, που είπε ότι παρότι μια συμφωνία για το Abu Musa, το μεγαλύτερο από τα τρία νησιά, ήταν ακόμη στο στάδιο των διαπραγματεύσεων, το καθεστώς των άλλων δύο είχε «οριστικοποιηθεί» και ότι και τα δύο θα επιστρέψουν στα ΗΑΕ.

Μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να είναι ιστορική. Τα νησιά βρίσκονται κοντά στα στρατηγικής σημασίας Στενά τού Ορμούζ. Στην πραγματικότητα, ο κύριος δίαυλος εισόδου και εξόδου από τον Κόλπο για τα πλοία και τα δεξαμενόπλοια βρίσκεται μεταξύ του Abu Musa και των Μεγάλο και Μικρό Τουνμπ , γεγονός που τα καθιστά εξαιρετικά σημαντικά για την παγκόσμια οικονομία. Ο έλεγχος των νησιών έχει υπάρξει από καιρό μια σημαντική πηγή έντασης μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Το Ιράν ισχυρίζεται ότι και τα τρία νησιά ήταν ιρανικό έδαφος έως ότου οι Βρετανοί τα κατέλαβαν το 1908. Τα ΗΑΕ υποστηρίζουν ότι, εδώ και αιώνες, οι περισσότεροι από τους κατοίκους τού Abu Musa υπήρξαν Άραβες, οπότε τα νησιά θα πρέπει δικαιωματικά να ανήκουν στα ΗΑΕ. Σύμφωνα με ένα μνημόνιο κατανόησης (memorandum of understanding, MoU) το 1971, το Abu Musa έχει διαιρεθεί μεταξύ του Ιράν και του εμιράτου τού Sharjah. Το μνημόνιο προβλέπει ότι το Ιράν και το Sharjah θα διαχειρίζονται από κοινού το νησί και θα μοιράζονται τους πόρους του. Λίγο πριν από την υπογραφή τού εγγράφου, το Ιράν πήρε τον έλεγχο των άλλων δύο νησιών, και τα κατέχει έκτοτε. Τα ΗΑΕ παρουσίασαν τις δικές τους διεκδικήσεις προς το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το 1980, αλλά εις μάτην.

Αλλά είναι πολύ νωρίς για να ανοίξουν οι σαμπάνιες, επειδή ούτε η ιρανική κυβέρνηση ούτε η κυβέρνηση των ΗΑΕ επιβεβαίωσε την είδηση. Και μάλλον γι’ αυτό ούτε μια ιρανική εφημερίδα ή εφημερίδα των Εμιράτων ή οποιοδήποτε διεθνές ειδησεογραφικό μέσο δεν ανέφερε σχετικά με το θέμα. Θα ήταν πιο εύκολο να κρίνουμε την ειλικρίνεια του ρεπορτάζ αν οι παρατηρητές γνώριζαν αν ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί και ο υπουργός Εξωτερικών Ζαβάντ Ζαρίφ, οι οποίοι είχαν πρόσφατα διαπραγματεύσεις με τα Εμιράτα, το έκαναν με την συγκατάθεση της σκληροπυρηνικής Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς (ΙΕΦ). Η ΙΕΦ ουσιαστικά διοικεί την οικονομία και τις στρατηγικές υποθέσεις τής χώρας. Αλλά αυτές οι πληροφορίες δεν είναι διαθέσιμες. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι, μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο υποστράτηγος της ΙΕΦ, Μοχάμαντ Αλί Ζαφαρί, έστειλε ένα αυστηρό μήνυμα προς τον Ζαρίφ, προειδοποιώντας τον να απέχει από σημαντική περιφερειακή διπλωματία και να «αποστασιοποιηθεί από στρατιωτικά ζητήματα», όπως αναφέρει η εφημερίδα National. Αν ο Ρουχανί και ο Ζαρίφ διεξάγουν συνομιλίες με τα Εμιράτα αντίθετα με τις επιθυμίες της ΙΕΦ και του Ανώτατου Ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, δεν υπάρχει λόγος να αναμένουμε μια διπλωματική διευθέτηση ή κάποια σημαντική πρόοδο σε οποιοδήποτε από τα στοιχεία τής ιρανικής περιφερειακής ατζέντας.

Ένα άλλο χτύπημα κατά του ρεπορτάζ τής Defense News είναι ότι περιέχει ένα σημαντικό λάθος. Το ρεπορτάζ αναφέρει ότι το Ομάν «θα λάβει δωρεάν φυσικό αέριο και πετρέλαιο από το Ιράν μόλις κατασκευαστεί νέος αγωγός μέσα στα επόμενα δύο χρόνια» ως αντάλλαγμα επειδή το Σουλτανάτο παρέδωσε το στρατηγικής τοποθεσίας βουνό Ras Musandam στους Ιρανούς. Ανεξάρτητα από το αν ένα τέτοιο quid pro quo (στμ: αντιστάθμισμα) θα ήταν κάτι καλό και για τα δύο μέρη, δεν είναι αληθές. Σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές τού Ομάν, ούτε το Ομάν είναι τόσο επιπόλαιο ώστε να παραδώσει στρατηγικό έδαφος στους Ιρανούς ούτε η Τεχεράνη είναι έτοιμη να προμηθεύσει το Σουλτανάτο με πετρέλαιο και φυσικό αέριο δωρεάν. Μια από τις πηγές είπε, «Μπορούμε να αγοράσουμε το πετρέλαιο, και ο σουλτάνος Qaboos» - ο ηγέτης τού Ομάν – «δεν θα παραδώσει την κυριαρχία ενός τμήματος της πατρίδας για εμπορικά συμφέροντα. Αυτό είναι γελοίο».

Ωστόσο, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή μη μιας συμφωνίας για τα νησιά, δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση ότι οι σχέσεις μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων έχουν βελτιωθεί τους τελευταίους μήνες, και ότι αυτή η εξέλιξη, αν συνεχιστεί, θα φέρει τεράστιες στρατηγικές επιπτώσεις για την ασφάλεια του Κόλπου, την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων, καθώς και στα αμερικανικά σχέδια και συμφέροντα στη Μέση Ανατολή.

Η επαναπροσέγγιση μεταξύ των ΗΑΕ και του Ιράν, η οποία φαίνεται να χρονολογείται πριν από λίγους μήνες, όταν αρκετοί ηγέτες τού Ιράν και των Εμιράτων συναντήθηκαν για αρκετές συνεδριάσεις υψηλού επιπέδου, είναι από πολλές απόψεις ένα προϊόν τής «στροφής» των ΗΠΑ στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Η Ουάσινγκτον, με το να επικοινωνήσει την πρόθεσή της να απεμπλακεί σταδιακά από την περιοχή, ίσως κατά λάθος, ανάγκασε τους συμμάχους της να προσαρμόσουν την εξωτερική πολιτική τους. Και σε αντίθεση με εκείνα που κάποιοι έχουν πρόσφατα αποφανθεί, κάτι τέτοιο δεν θα σημαίνει συγκρούσεις και καταστροφή στη Μέση Ανατολή.