Η καλύτερη ελπίδα τής Ουκρανίας

Η Τανζανία δείχνει σήμερα ότι οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές δεν είναι αρκετές για να εξασφαλίσουν τον πραγματικό εκδημοκρατισμό. Οι ψηφοφόροι εκεί έχουν εύκολη πρόσβαση στα εκλογικά κέντρα, τα ψηφοδέλτια υπολογίζονται σωστά, και τα αποτελέσματα αναφέρονται με ειλικρίνεια. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα πολιτικό σύστημα που σχεδόν εγγυάται την κυριαρχία τής κυβέρνησης από ένα μόνο πολιτικό κόμμα, το Chama Cha Mapinduzi. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται από την κυβέρνηση της Τανζανίας είναι παρόμοιες με εκείνες που έχουν χρησιμοποιηθεί στην Ουκρανία, τουλάχιστον υπό την προηγούμενη κυβέρνηση, κάνοντας τα μαθήματα της Τανζανίας ιδιαίτερα συναφή.

Παρά το γεγονός ότι διαθέτει ένα εκλογικό σύστημα απλής αναλογικής, το οποίο συνήθως προκαλεί ανταγωνισμό δύο κομμάτων, η κυβέρνηση της Τανζανίας καταφέρνει να διατηρεί περισσότερα από μια ντουζίνα πολιτικά κόμματα. Ένα κόμμα χρειάζεται μόνο μια παραπάνω ψήφο σε μια περιοχή έναντι του δεύτερου κόμματος για να κερδίσει μια έδρα στο εθνικό κοινοβούλιο, εξασφαλίζοντας έτσι ότι το κυρίαρχο Chama Cha Mapinduzi μπορεί να ελέγξει την κυβέρνηση με λιγότερο από 5% έως 10% των ψήφων. Όπως θα πρέπει να αναμένεται, το μικρό περιθώριο ψήφων που απαιτείται για να κερδηθεί μια δεδομένη περιοχή ενθαρρύνει τις κυβερνητικές δαπάνες που δίνουν έμφαση στις ιδιωτικές ανταμοιβές και την διαφθορά σε θέματα αποτελεσματικής δημόσιας πολιτικής.

Όπως η Τανζανία, η Ουκρανία έχει ενθαρρύνει την δημιουργία πολύ περισσότερων πολιτικών κομμάτων από όσα θα μπορούσαν να υποστηρίξουν οι εκλογικοί της κανόνες. Σε ένα νόμο τού 2012 φαινομενικά σχεδιασμένο να πριμοδοτεί τα εκλογικά αποτελέσματα υπέρ των μεγαλύτερων κομμάτων που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την εκλογική νοθεία, τα κόμματα δεν είχαν την δυνατότητα να ιδρύουν προεκλογικούς συνασπισμούς που θα διευκόλυναν την συγκέντρωση ψηφοφόρων. Δεν υπάρχει σαφής απόδειξη σήμερα για ουσιαστική μεταβολή σε αυτόν τον νόμο, κάτι που μειώνει αποτελεσματικά τον συνολικό αριθμό ψήφων που απαιτείται για να κερδηθεί η εξουσία, προωθώντας έτσι μια διεφθαρμένη, κυβέρνηση βασισμένη σε αποκλεισμούς. Αλλά η πραγματική δημοκρατία προϋποθέτει ότι οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές είναι πραγματικά ανταγωνιστικές.

ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Μια πρόταση για την Ουκρανία προκειμένου να θέσει αυτές τις βέλτιστες πρακτικές σε εφαρμογή είναι μέσα από μια ομοσπονδιακή μορφή διακυβέρνησης. Ο φεντεραλισμός είναι πράγματι μια συνηθισμένη λύση για την βιωσιμότητα μιας κυβέρνησης απέναντι σε στρατιωτικές απειλές, δεδομένου ότι υποκινεί τον οικονομικό ανταγωνισμό μεταξύ των περιφερειών μιας χώρας, σίγουρα ένα καλό πράγμα για την ανάπτυξη και την ευημερία. Αλλά ο φεντεραλισμός σπάει επίσης το μέγεθος του συνασπισμού των οπαδών που απαιτούνται για να εξασφαλιστεί η πολιτική εξουσία. Αυτός ο κατακερματισμός, με την σειρά του, ενισχύει την διαφθορά και την ευνοιοκρατία ως μέσο για την παραμονή στην εξουσία. Ο φεντεραλισμός με μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση θα μπορούσε να αποδειχθεί ευεργετικός στην Ουκρανία. Αλλά το είδος τού εξαιρετικά αποκεντρωμένου αδύναμου φεντεραλισμού που ορισμένοι παρατηρητές έχουν προτείνει, είναι μια συνταγή για πολιτική αποτυχία.

Χωρίς τον φεντεραλισμό, όμως, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί πώς ο μεγάλος ρωσόφωνος πληθυσμός στην ανατολική Ουκρανία θα μπορούσε να είναι ικανοποιημένος με μια κυβέρνηση στο Κίεβο. Αλλά η Ουκρανία δεν είναι η μοναδική χώρα που έχει τουλάχιστον δύο μεγάλες γλωσσικές ομάδες εντός των συνόρων της. Όταν πολυπληθείς ομάδες εντός τού πληθυσμού μιας χώρας εμποδίζονται από ευκαιρίες για να πετύχουν, για παράδειγμα, απασχόληση στο δημόσιο επειδή δεν μιλούν την επίσημη εθνική γλώσσα, φυσικά θα είναι δυσαρεστημένοι και θα τείνουν να διαμαρτυρηθούν. Αν μπορούν να αρθρώσουν ελεύθερα την δυσαρέσκειά τους σε ένα πολιτικό περιβάλλον στο οποίο η ηγεσία εξαρτάται εν μέρει από το να κερδίσει την υποστήριξή τους προκειμένου να κρατήσει την εξουσία, τότε τα παράπονά τους είναι πιθανό να βρουν μια λύση, επειδή οι πολιτικοί που αναζητούν την εξουσία θα δουν ότι κάτι τέτοιο αποτελεί την διαδρομή προς την δική τους επιτυχία. Ο Καναδάς, για παράδειγμα, τα έχει πάει πολύ καλά με την υιοθέτηση της διγλωσσίας. Η πολύγλωσση Ινδία δεν έχει βαλκανοποιηθεί, όπως πολλοί φοβόντουσαν ότι θα γινόταν στην δεκαετία τού 1950. Η ουκρανική κυβέρνηση πρέπει να αναγνωρίσει και να αγκαλιάσει την ρωσική γλώσσα, αντί να προσπαθεί να κρατήσει τους ρωσόφωνους στο περιθώριο. Και ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα ικανό να επιβάλλει τους νόμους κατά των διακρίσεων θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό προς την κατεύθυνση αυτή, κάνοντας την Ουκρανία μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, καθώς και να απομακρύνει ένα πιθανό casus belli για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Οι οικονομικές ανισότητες είναι άλλη μια πηγή εθνικού διχασμού που μπορεί να υποδαυλίσει μαζικές εξεγέρσεις. Παρά το ότι συχνά θεωρείται μια «ζώνη σκουριάς» σε οικονομικά δυσχερή θέση, η ανατολική Ουκρανία έχει σημαντικά υψηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα από την δυτική Ουκρανία. Αυτό προκαλεί φυσικά δυσαρέσκεια μεταξύ των δυτικών Ουκρανών, οι οποίοι πιθανόν αποδίδουν την διαφορά, τουλάχιστον εν μέρει, στον Γιανουκόβιτς και στις άλλες φιλο-ρωσικές (δηλαδή, φιλο-ανατολικές) πολιτικές των προηγούμενων κυβερνήσεων. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αναμένεται ότι σε δύσκολες οικονομικές περιόδους, οι πλουσιότερες, ρωσόφωνες περιοχές τής χώρας θα κληθούν να επιδοτήσουν τις φτωχότερες περιοχές. Η προοδευτική φορολογία είναι ένα στήριγμα των δημοκρατικών κοινωνιών. Καθώς εκείνοι στα ανατολικά δυσανασχετούν με την μεταφορά χρημάτων σε περιοχές τής χώρας που θεωρούν ότι είναι αντίθετες σε αυτούς, οι αυτονομιστικές πιέσεις αυξάνονται.