Μια βεστφαλιανή ειρήνη για την Μέση Ανατολή
Η ειρήνη μπορεί πάντα να τύχει διαμεσολάβησης, ανεξάρτητα από την πολυπλοκότητα, την διάρκεια και την ένταση της σύγκρουσης, με κάποια βοήθεια από διακριτικές, έμπειρες και έγκυρες διπλωματικές διαπραγματεύσεις.
Ο MICHAEL AXWORTHY είναι ανώτερος λέκτορας και διευθυντής στο Κέντρο Περσικών και Ιρανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Exeter, στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο PATRICK MILTON είναι υπότροφος μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Free University of Berlin.
Οι ιδέες σε αυτό το άρθρο προέρχονται από μια εργασία για να διερευνηθούν οι τρόποι με τους οποίους η Ειρήνη της Βεστφαλίας μπορεί να δώσει ιδέες για την ειρήνευση στην σύγχρονη Μέση Ανατολή. Το έργο αυτό ξεκίνησε από τον Brendan Simms και εμάς στις αρχές του 2016 υπό την αιγίδα του Cambridge Forum for Geopolitics, και θα προχωρήσει από αυτό το φθινόπωρο, σε συνεργασία με το ίδρυμα Koerber Stiftung στο Βερολίνο.
Δεδομένου ότι κανένας από τους εσωτερικούς δικαστικούς μηχανισμούς δεν μπορούσε να εξαναγκάσει τον αυτοκράτορα να συμμορφώνεται με τον αυτοκρατορικό νόμο, η εξωτερική εγγύηση ήταν ένα απαραίτητο συμπλήρωμα˙ ενθάρρυνε την αυτοσυγκράτηση εκ μέρους τόσο του αυτοκράτορα όσο και των πριγκίπων, αποθαρρύνοντας προφανείς παραβιάσεις της ειρηνευτικής συμφωνίας και του νόμου, καθώς και δίνοντας κίνητρα για τον σεβασμό των θρησκευτικών δικαιωμάτων και των πριγκιπικών προνομίων που επιβεβαιώθηκαν στην Βεστφαλία. Το σύστημα των εγγυητών επίσης αποδείχθηκε ικανό να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί ανταποκρινόμενο στις μεταβαλλόμενες διεθνείς τάσεις: Η γεωπολιτική πτώση της Σουηδίας κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα την κατέστησε λιγότερο ικανή να ασκήσει αποτελεσματικά την εγγυοδοσία (αν και από τυπικής απόψεως, διατήρησε την πλήρη ιδιότητα του εγγυητή μέχρι το τέλος της αυτοκρατορίας το 1806), ενώ η αυξανόμενη δύναμη της Ρωσίας την έβαλε στο καθεστώς του εγγυητή το 1779. Ένα σύστημα εγγυητών για την Μέση Ανατολή θα πρέπει να είναι εξίσου ευέλικτο.
Αν και ο Λουδοβίκος ο 14ος και άλλοι μονάρχες προσπάθησαν να επωφεληθούν από το κύρος τους ως εγγυητές για να προωθήσουν την ισχύ ή την πολιτική ιδιοτέλειά τους, οι κανόνες που καθορίστηκαν από την Βεστφαλία υπηρέτησαν ως ανασχετικοί ακόμα και όταν παραβιάζονταν. Για παράδειγμα, το θέμα της παραβίασης συζητήθηκε, μεταξύ άλλων και από τον ίδιο τον βασιλιά, από την άποψη των κανόνων της Βεστφαλίας, με μια εγγενή προκατάληψη υπέρ της ειρήνης. Τελικά, οι γεωπολιτικές περιπέτειες του Λουδοβίκου του 14ου κατέληξαν σε αποτυχία και οι κανόνες συμπεριφοράς που καθορίζονταν από την Βεστφαλία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην παρεμπόδιση των φιλοδοξιών του και στο να φέρουν τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη σε μια συμμαχία εναντίον του. Η επιτυχία του συστήματος των εγγυητών οφειλόταν, εν μέρει, σε μια ευρεία κανονιστική αποδοχή της εξωτερικής παρέμβασης για την προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Υπήρχε επίσης μια αντίστοιχη, εδραιωμένη παράδοση στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας για επιζήτηση βοήθειας από το εξωτερικό. Αυτό, μαζί με τον αποκεντρωμένο χαρακτήρα της αυτοκρατορίας, βοήθησαν να γίνει αποτελεσματικό το σύστημα των εξωτερικών εγγυητών.
Για να βρεθούν οι κατάλληλοι εξωτερικοί εγγυητές για μια μελλοντική διευθέτηση στην Μέση Ανατολή, κάποιος θα πρέπει να θεσπίσει μηχανισμούς που αντικατοπτρίζουν τις τρέχουσες κατανομές ισχύος, αλλά που διαθέτουν επίσης περιφερειακή νομιμοποίηση. Μερικοί έχουν υπονοήσει ότι το ευρωπαϊκό σύστημα στις αρχές της σύγχρονης περιόδου είχε έναν μεγαλύτερο βαθμό πολιτιστικής ομοιογένειας από όσο έχει τώρα η Μέση Ανατολή. Υπό αυτήν την έννοια, το να έχουν την Σουηδία και την Γαλλία να χρησιμεύουν ως εγγυητές δεν φαίνεται τόσο «εξωγενές», όπως θα είναι, για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση στην Μέση Ανατολή σήμερα. Τα Ηνωμένα Έθνη μπορεί να είναι ο μόνος πιθανός εξωτερικός εγγυητής με πραγματική νομιμοποίηση, δεδομένου ότι περιλαμβάνει εκπροσώπηση της Μέσης Ανατολής, αλλά η νομιμοποίησή του έρχεται σε βάρος της αποτελεσματικότητας, σε κάποιο βαθμό.
Για να είναι αποτελεσματικό ένα εξωτερικό σύστημα εγγυήσεων πρέπει να υποστηρίζεται από στρατιωτική δύναμη, ακόμα και αν αυτή η δύναμη δεν χρησιμοποιείται ποτέ. Παρά το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ θα είναι απρόθυμες να δεσμευθούν σε μια τέτοια ρύθμιση, περιφερειακές δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράν θα μπορούσαν να είναι πιο πρόθυμες. Η Τουρκία θα μπορούσε επίσης να είναι πρόθυμη να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει κανείς να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο των παρεμβάσεων των εγγυητών που θα επιδεινώνουν τις υφιστάμενες εντάσεις στο έδαφος, αν μη τι άλλο καθώς θα εκλαμβάνεται ότι καθοδηγούνται από προσωπικό συμφέρον, όπως ήταν η περίπτωση της Γαλλίας του Λουδοβίκου του 14ου. Ως εκ τούτου, θα ήταν επιθυμητό, όταν καθορίζεται το σύστημα των εγγυητών να ταιριάξουν τα συμφέροντα των εγγυητών με ό, τι χρειάζεται για να διατηρηθεί το σύστημα. Για την Σαουδική Αραβία, είναι σημαντικό να διατηρηθεί η θέση του καθεστώτος ως το εξέχον κράτος του σουνιτικού Ισλάμ, ενισχυμένο από τον ρόλο του ως θεματοφύλακα των ιερών τόπων της Μέκκας και της Μεδίνας. Οι ηγέτες του Ιράν αισθάνονται κάποια υποχρέωση να μιλήσουν για τις περισσότερο ή λιγότερο καταπιεσμένες σιιτικές μειονότητες στην περιοχή.