Μια βεστφαλιανή ειρήνη για την Μέση Ανατολή

Ένα κεντρικό ζήτημα σήμερα είναι η αντιπαλότητα μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας. Αν η Μέση Ανατολή πρόκειται να επιτύχει την δική της Βεστφαλία, εκπρόσωποι από τους δύο κύριους αντιπάλους της περιοχής, την Σαουδική Αραβία και το Ιράν, πρέπει να συμμετάσχουν ενεργά και εποικοδομητικά στις διαπραγματεύσεις. Σε αυτό το πνεύμα, είναι χρήσιμο να μελετηθούν οι παραλληλισμοί μεταξύ της κυβέρνησης της Σαουδικής Αραβίας, δεδομένης της κεντρικότητάς της στον σουνιτισμό στην σύγχρονη Μέση Ανατολή, και του Αψβούργου αυτοκράτορα, ο οποίος ήταν παρόμοια στο επίκεντρο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της διευθέτησης της Βεστφαλίας. Υπάρχουν ορισμένα σημεία ομοιότητας μεταξύ της οικογένειας αλ Σαούντ και των Αψβούργων του 17ου αιώνα. Οι Σαούντ παλεύουν με την διαφορά μεταξύ της κυρίαρχης θέσης τους ως προστάτες των ιερών τόπων της Μέκκα και την Μεδίνα και του γεγονότος ότι δεν είναι χαλίφηδες˙ οι Αυστριακοί Αψβούργοι πάλευαν με την διαφορά μεταξύ της θεωρητικής τους υπεροχή ως αυτοκράτορες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της γεωπολιτικής πραγματικότητας. Οι Αψβούργοι φοβούνταν και αγανακτούσαν με την διάβρωση της περιφερειακής υπεροχής που απολάμβαναν προηγουμένως, όπως κάνουν οι Σαουδάραβες τώρα. Αντί για το σαουδικό πετρέλαιο, υπήρχε ο χρυσός και το ασήμι της Αμερικής, το οποίο πλήρωνε για την στρατιωτική υποστήριξη που προωθούσαν στον αυτοκράτορα τα ξαδέλφια του οι Αψβούργοι της Ισπανίας. Αντί για τον υποστηριζόμενο από τους Σαούντ Ουαχαμπιτισμό και το μίσος για τον Σιιτισμό, υπήρχε η Καθολική Αντιμεταρρύθμιση, που προσπάθησε να ακυρώσει τα προτεσταντική κέρδη μέσα από μια στενή Καθολική ερμηνεία της αυτοκρατορικής νομοθεσίας, γεγονός που επιβεβαιώνεται από το Διάταγμα της Αποκατάστασης το 1629. Η ανάσχεση (τουλάχιστον) του σαουδικού Ουαχαμπιτισμού θα πρέπει να είναι ένα σημαντικό μέρος κάθε μελλοντικής διευθέτησης στην Μέση Ανατολή. Αλλά η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να τύχει προσοχής μέσω οποιασδήποτε τέτοιας διαδικασίας διαπραγμάτευσης, όπως ακριβώς και τα άλλα μέρη στην Βεστφαλία έπρεπε να λάβουν μέριμνα για τα συμφέροντα του αυτοκράτορα.

ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ

Κάθε νέα διευθέτηση στην Μέση Ανατολή πρέπει να στηρίζεται σε παραδοσιακές θρησκευτικές, νομικές και άλλες δομές που προέρχονται από την περιοχή, όπως ακριβώς η Βεστφαλία βασιζόταν ξεκάθαρα σε ένα προϋπάρχον, αλλά επαναδιαπραγματευόμενο αυτοκρατορικό σύστημα. Η επιβολή ενός ευρωπαϊκού προτύπου είναι τελείως εκτός συζήτησης˙ αντί γι’ αυτό η ιδέα είναι να εφαρμοστούν οι βασικές αρχές και η εμπειρία της Βεστφαλίας στην Μέση Ανατολή.

Η πρώτη αρχή αφορά τον περιορισμό της κυριαρχίας των περισσότερων κρατών ή ηγεμόνων της περιοχής, δίνοντας ένα βαθμό προστασίας στους πολίτες έναντι των δικών τους αρχόντων, και δίνοντας στους υπηκόους ή στους πολίτες το δικαίωμα να ασκούν έφεση σε ανώτερη νομική αρχή. Αυτό θα μπορούσε να είναι κάποιας μορφής δικαστήριο, όπως συνέβη στην περίπτωση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπου οι δικαστικοί αγώνες απέκτησαν ζωτική σημασία για την εκτόνωση των εντάσεων και την πρόληψη των συγκρούσεων.

Τα δύο ανώτατα δικαστήρια της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν ζωτικής σημασίας για την υπεράσπιση των βεστφαλιανών όρων και δικαιωμάτων. Τα δικαστήρια πιο συχνά μεσολαβούσαν μεταξύ συγκρουόμενων πριγκίπων παρά εξέδιδαν ετυμηγορίες μετά από μια δίκη, αλλά αυτό ήταν ένα καλό παράδειγμα όπου άτυποι μηχανισμοί επίλυσης συγκρούσεων λειτούργησαν καλύτερα από τους επίσημους. Με το να συμπεριλάβουν τόσο Καθολικούς όσο και Προτεστάντες μεταξύ των δικαστών τους, τα δικαστήρια ανέκτησαν ένα βαθμό εμπιστοσύνης μεταξύ των διαφόρων δογμάτων πίστης, και πολλές υποθέσεις επιλύθηκαν χωρίς καν να εκδοθεί μια επίσημη απόφαση.

Με την αποδοχή προσφυγών από άτομα που μπορούσαν να μηνύσουν τους κυβερνήτες τους στα δικαστήρια, το αυτοκρατορικό δικαστικό σύστημα λειτουργούσε ως βαλβίδα ασφαλείας κατά της καταπιεσμένης λαϊκής δυσαρέσκειας. Τα δικαστήρια βοήθησαν να διατηρηθεί το status quo, και ιδίως, η υπό όρους κυριαρχία που περιόριζε την εξουσία των αυτοκρατορικών πριγκίπων επιβλέποντας και αστυνομεύοντας την συμπεριφορά τους, συμπεριλαμβανομένης της συμπεριφοράς προς τους υπηκόους τους. Η Μέση Ανατολή δεν έχει καμία προϋπάρχουσα «κράτος εν κράτει» δικαστική δομή ως τέτοια, αλλά τα Ηνωμένα Έθνη ως θεσμός έχουν ένα διεθνές δικαστικό σύστημα και μηχανισμούς επίλυσης συγκρούσεων που θα μπορούσαν να προσαρμοστούν για τον σκοπό αυτό. Ορισμένα κράτη μπορεί να είναι απρόθυμα να δεχτούν περιορισμούς στην κυριαρχία τους, αλλά αν οι περιορισμοί αυτοί έρθουν με την ταμπέλα του ΟΗΕ μπορεί να είναι πιο εύπεπτοι, ειδικά καθώς γίνεται σαφές ότι η μόνη εναλλακτική λύση είναι η ατέλειωτη βία.

Μια δεύτερη αρχή είναι η αναγνώριση ότι η ειρήνη θα διαρκέσει μόνο αν εξωτερικοί εγγυητές επιβάλλουν συλλογικά μέσα στα κράτη τον σεβασμό για τα βασικά δικαιώματα των ανθρώπων τους, για την θρησκεία, την ιδιοκτησία και την δέουσα διαδικασία. Μια από τις βασικές κληρονομιές του συστήματος της Βεστφαλίας ήταν το καινοτόμο σύστημα των εγγυητών του, το οποίο έδωσε την δυνατότητα στους υπογράφοντες να επιβάλουν τους όρους του διακανονισμού και να δημιουργήσουν ένα συλλογικό σύστημα ασφάλειας που κάλυψε τόσο τους εσωτερικούς εγγυητές (τον αυτοκράτορα και τους πρίγκιπες) όσο και τους εξωτερικούς εγγυητές (την Γαλλία και την Σουηδία). Οι τελευταίοι ενσωμάτωσαν αυτό το σύστημα στην ευρύτερη διεθνή τάξη της πρώιμης σύγχρονης Ευρώπης.

Η εγγύηση ήταν πιο εμφανής όταν η ακεραιότητα και η συνταγματική ισορροπία της αυτοκρατορίας ετίθετο υπό απειλή, κάτι που σε ορισμένες περιπτώσεις προερχόταν από έναν ή περισσότερους από τους ίδιους τους εγγυητές -κυρίως από τον Γάλλο μονάρχη, Λουδοβίκο 14ο, στο τελευταίο μέρος του 17ου αιώνα. Οι εγγυητές που δεν είχαν εμπλακεί στην διένεξη συνήθως παρενέβαιναν και υπερασπίζονταν την βεστφαλιανή τάξη -είτε από μια πεποίθηση βασισμένη σε αρχές είτε από γεωπολιτική ιδιοτέλεια, είτε από έναν συνδυασμό και των δύο.