Η ψεύτικη προφητεία της υπερδιασύνδεσης

Οι δεκαετίες του 1970 και του 1980 είδαν δύο μεγάλες μεταβάσεις φάσης μέσα στις υπερδυνάμεις που διεξήγαγαν τον Ψυχρό Πόλεμο, σηματοδοτώντας την αυγή της δεύτερης δικτυωμένης εποχής. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η παραίτηση του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον φαινόταν να αποτελεί σημαντική νίκη για τον ελεύθερο Τύπο και την αντιπροσωπευτική κυβέρνηση επί της δυνητικής αυτοκρατορικής προεδρίας. Ωστόσο, το σκάνδαλο Watergate, η ήττα στο Βιετνάμ και οι κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις στα μέσα της δεκαετίας του '70 δεν κλιμακώθηκαν σε πλήρη καταστροφή του συστήματος. Πράγματι, η προεδρία του Ronald Reagan αποκατέστησε με μεγάλη ευκολία το κύρος του εκτελεστικού κλάδου. Αντιθέτως, η κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας στην Ανατολική Ευρώπη προκλήθηκε από δίκτυα αντικομμουνιστικής διαφωνίας που δεν είχαν σχεδόν κανένα τεχνολογικά προηγμένο μέσο επικοινωνίας. Όντως, ακόμη και η εκτύπωση τους ήταν απαγορευμένη, εξ ου και η υπόγεια λογοτεχνία που ονομάζεται «samizdat». Η πολωνική περίπτωση απεικονίζει καλά το ρόλο των δικτύων: Το συνδικάτο Αλληλεγγύη πέτυχε μόνο επειδή ήταν ενσωματωμένο σε ένα ετερογενές δίκτυο αντιπολιτευτικών ομάδων.

ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ

Η πέμπτη επίγνωση είναι ότι τα δίκτυα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και χρειάζεται ένα δίκτυο για να νικήσει ένα δίκτυο. Όταν τα δίκτυα συνδέονται με άλλα δίκτυα, συχνά προκύπτουν καινοτομίες. Αλλά τα δίκτυα μπορούν επίσης να επιτεθούν το ένα στο άλλο. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο η πνευματική κοινωνία του Πανεπιστημίου Cambridge, γνωστή ως «οι Απόστολοι», δέχθηκε επίθεση από την KGB στην δεκαετία του 1930. Σε μια από τις πιο επιτυχημένες επιχειρήσεις [των υπηρεσιών] πληροφοριών του εικοστού αιώνα, οι Σοβιετικοί κατόρθωσαν να στρατολογήσουν αρκετούς κατασκόπους από τις τάξεις των Αποστόλων, κερδίζοντας τεράστιους αριθμούς βρετανικών και συμμαχικών εγγράφων υψηλού επιπέδου κατά την διάρκεια και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η περίπτωση αυτή απεικονίζει μια από τις βασικές αδυναμίες των κατανεμημένων δικτύων. Δεν ήταν μόνο η διανόηση του Cambridge στην οποία διείσδυσαν οι Σοβιετικοί˙ επίσης, χάκαραν ολόκληρο το δίκτυο των ηλικιωμένων που διηύθυνε την βρετανική κυβέρνηση τον 20ό αιώνα. Ήταν σε θέση να το πράξουν ακριβώς επειδή οι ακλόνητες υποθέσεις και οι άγραφοι κανόνες του βρετανικού κατεστημένου προκάλεσαν προφανείς αποδείξεις για προδοσία που έπρεπε να αγνοηθούν ή να εξηγηθούν. Σε αντίθεση με τις ιεραρχίες, οι οποίες τείνουν να είναι παρανοϊκές σχετικά με την ασφάλεια, τα κατανεμημένα δίκτυα είναι γενικά κακά στην αυτοάμυνα.

Ομοίως, οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκαν από ένα δίκτυο σε ένα άλλο δίκτυο: Η Αλ Κάιντα κατά του οικονομικού και πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ. Ωστόσο, δεν ήταν τόσο πολύ η άμεση βλάβη των τρομοκρατικών επιθέσεων που προκάλεσε το πραγματικό κόστος για τις Ηνωμένες Πολιτείες, όσο οι απρόβλεπτες συνέπειες της αντίδρασης της εθνικής ασφαλείας. Γράφοντας στους Los Angeles Times τον Αύγουστο του 2002, πριν γίνει σαφές ότι το Ιράκ επρόκειτο να υποστεί εισβολή, ο πολιτικός επιστήμονας John Arquilla [12] προνοητικά επεσήμανε τις ελλείψεις σε μια τέτοια προσέγγιση. «Σε έναν πόλεμο δικτύων, όπως αυτός που βρισκόμαστε τώρα, οι στρατηγικοί βομβαρδισμοί σημαίνουν λίγα και τα περισσότερα δίκτυα δεν βασίζονται σε έναν ή και πολλούς μεγάλους ηγέτες για να τους στηρίξουν και να τους καθοδηγήσουν», έγραψε. Επικρίνοντας την διοίκηση του George W. Bush για την δημιουργία του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, υποστήριξε: «Η ιεραρχία είναι ένα αδέξιο εργαλείο για να χρησιμοποιηθεί εναντίον ενός ευέλικτου δικτύου: Βάζει δίκτυα να πολεμούν δίκτυα, περίπου όπως σε προηγούμενους πολέμους έβαζε τανκς να πολεμούν τανκς».

Χρειάστηκαν τέσσερα οδυνηρά χρόνια μετά την εισβολή στο Ιράκ για να μαθευτεί αυτό το μάθημα. Κοιτάζοντας πίσω στην αποφασιστική φάση της εφόρμησης των στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ το 2007, ο Αμερικανός στρατηγός Stanley McChrystal συνόψισε αυτό που είχε μάθει. Για να κατανικήσει το τρομοκρατικό δίκτυο του Abu Musab al-Zarqawi, έγραψε ο McChrystal, η ομάδα εργασίας του «έπρεπε να αναπαράγει την διασπορά του, την ευελιξία και την ταχύτητά του». Και συνέχισε: «Με την πάροδο του χρόνου, το ‘χρειάζεται ένα δίκτυο για να νικήσει ένα δίκτυο’ έγινε το σύνθημα σε ολόκληρη την διοίκηση και μια περίληψη οκτώ λέξεων της βασικής επιχειρησιακής ιδέας μας».

Η ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ