Η νέα κυβέρνηση της Ισπανίας και η καταλανική κρίση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η νέα κυβέρνηση της Ισπανίας και η καταλανική κρίση

Πώς ο Sánchez σχεδιάζει να υπονομεύσει τις αξιώσεις της περιφέρειας για ανεξαρτησία

Δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο νέος πρωθυπουργός της Ισπανίας, Pedro Sánchez, έχει καταστήσει ως κορυφαία πολιτική προτεραιότητά του την επίλυση της αυτονομιστικής κρίσης [2] στην Καταλονία. Ως το πιο πιεστικό ζήτημα στην ισπανική πολιτική, η καταλανική κρίση είναι το μέγα ζήτημα σε σχέση με τις προοπτικές επανεκλογής του Sánchez. Δεν έχουν οριστεί ημερομηνίες για τις επόμενες γενικές εκλογές στην Ισπανία, αλλά αναμένεται ευρέως να γίνουν νωρίτερα και όχι αργότερα, λόγω των ασυνήθιστων συνθηκών που οδήγησαν τον Σάντσεζ και το ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα στην εξουσία. Ήταν μέσω μιας ψηφοφορίας μη εμπιστοσύνης [3], ένα μυστηριώδες χαρακτηριστικό του ισπανικού συντάγματος, που ο Sánchez κατάφερε να ανατρέψει την συντηρητική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι του Λαϊκού Κόμματος. Αυτή ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του δημοκρατικού καθεστώτος που καθιερώθηκε στην Ισπανία το 1977, που το κοινοβούλιο χρησιμοποίησε αυτή την διαδικασία για να εξαναγκάσει μια αλλαγή στην κυβέρνηση.

14062018-1.jpg

Ο Ισπανός πρωθυπουργός Pedro Sánchez και οι νέοι υπουργοί του, πραγματοποιούν την πρώτη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου στο Παλάτι Moncloa στην Μαδρίτη, τον Ιούνιο του 2018. SUSANNA VERA / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Ακόμα κι αν η καταλανική κρίση δεν ήταν τόσο επιτακτική υπόθεση, ο Sánchez δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα σε άλλα μέτωπα, όπως π.χ. στην οικονομία. Ο προϋπολογισμός του επόμενου έτους είχε ήδη τεθεί σε ισχύ πριν από την αποπομπή του Rajoy. Και ο Sánchez είχε υποσχεθεί να παραμείνει στην τροχιά [4] του οικονομικού προγράμματος του Rajoy ακόμη και πριν αναλάβει το αξίωμα. Παρόλο που ήταν πολύ αντιδημοφιλές σε μερικές από τις πολιτικές ομάδες που βοήθησαν τον Sánchez να ανατρέψει τον Rajoy, ιδιαίτερα στο αριστερό λαϊκίστικο Podemos, το οικονομικό πρόγραμμα του Rajoy πιστώνεται ευρέως με την αποκατάσταση της οικονομικής ανάπτυξης στην Ισπανία μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Επιπλέον, η διατήρηση της πορείας για την οικονομία ευχαριστεί τους διεθνείς επενδυτές, τους γραφειοκράτες της ΕΕ, την ισπανική επιχειρηματική κοινότητα και άλλες πολιτικές ομάδες που υποστήριξαν την κίνηση του Sánchez να αποπέμψει τον Rajoy, όπως π.χ. το Βασκικό Εθνικιστικό Κόμμα.

Η στρατηγική του Sánchez για την επίλυση της καταλανικής κρίσης ή, τουλάχιστον, για να αποκτήσει τον έλεγχο της κατάστασης, πηγαίνει πολύ πέρα από το να δεσμεύσει την αυτονομιστική κυβέρνηση των Καταλανών μέσω διαλόγου, κάτι που η κυβέρνηση Rajoy είχε απορρίψει κατηγορηματικά. Φαίνεται ότι η πρόθεση της νέας κυβέρνησης είναι να υπονομεύσει τις αξιώσεις της Καταλονίας για ανεξαρτησία, με το να αλλάξει την συζήτηση για την εθνικότητα στην Ισπανία -με άλλα λόγια, επαναπροσδιορίζοντας την ίδια την ουσία της Ισπανίας και το τι σημαίνει να είσαι Ισπανός, όχι μόνο για τους Καταλανούς αλλά για το έθνος ως σύνολο. Η πραγματικότητα είναι ότι η μοίρα της Καταλονίας στηρίζεται λιγότερο σε αυτό που θέλουν οι αυτονομιστές στην Βαρκελώνη παρά στο πώς το ευρύτερο ισπανικό εκλογικό σώμα αντιδρά σε αυτά που κάνει η Μαδρίτη.

ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΟΥ SÁNCHEZ

Στην κορυφή του καταλανικού σεναρίου του Sánchez, είναι η προώθηση της θεώρησης της Ισπανίας ως πολυπολιτισμικού κράτους. Αυτό συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, την εγκατάλειψη της έντονης υιοθέτησης του ισπανικού εθνικισμού από την κυβέρνηση Rajoy και, πιο σημαντικό, την προώθηση της αυτονομίας των ισπανικών περιφερειών. Για να το καταφέρει αυτό, ο Sánchez έχει αναφερθεί στην Καταλονία ως «έθνος μέσα σε ένα έθνος» [5] και στην Ισπανία ως «έθνος εθνών»[6]. Έδειξε επίσης [7] μια προθυμία να τροποποιήσει το ισπανικό σύνταγμα για να επιτρέψει μεγαλύτερη περιφερειακή αυτονομία. Όλα αυτά αποτελούν μουσική στα αυτιά των περιφερειακών εθνικιστών, οι οποίοι, από τότε που η Ισπανία έγινε δημοκρατία το 1977, μάχονται τη Μαδρίτη -σε ορισμένες περιπτώσεις κυριολεκτικά, όπως στην Χώρα των Βάσκων- για μεγαλύτερο έλεγχο των δικών τους υποθέσεων.

Η αλλαγή έχει έρθει αποσπασματικά. Το 1977, η Μαδρίτη χορήγησε τοπική κυριαρχία στις «ιστορικές περιφέρειες» (εκείνες των οποίων η διεκδίκηση εθνικής καταγωγής βασίζεται στην δική τους γλώσσα και πολιτισμό -Καταλονία, Χώρα των Βάσκων και Γαλικία)˙ οι υπόλοιπες περιφέρειες εξασφάλισαν τοπική κυριαρχία μέχρι το 1981, γεγονός που ολοκλήρωσε το σημερινό σύστημα των 17 περιφερειακών κυβερνήσεων. Έκτοτε, όμως, η Μαδρίτη αντιστάθηκε σε μια συνολική μεταρρύθμιση του συστήματος, προτιμώντας, αντίθετα, να διαπραγματευτεί ξεχωριστές συμφωνίες αυτονομίας με τις περιφέρειες. Αυτή η δυναμική συνέβαλε στην πρόκληση της τρέχουσας κρίσης [8] στην Καταλονία, αφότου η περιοχή ψήφισε για περισσότερες εξουσίες αυτονομίας οι οποίες αργότερα βρήκαν αντίσταση από την κυβέρνηση Rajoy.

Η προβολή μιας όσο το δυνατόν πιο προοδευτικής εθνικής εικόνας για την Ισπανία είναι το δεύτερο σκέλος της καταλανικής στρατηγικής του Sánchez. Αυτό αποσκοπεί να χτυπήσει στην καρδιά ενός από τα βασικά δόγματα του σύγχρονου καταλανικού σεπαρατισμού: Ότι οι προοδευτικές φιλοδοξίες της περιοχής παρεμποδίζονται από τους ξεπερασμένους θεσμούς της Ισπανίας. Κατά την διάρκεια της τελετής ορκωμοσίας του, ο Sánchez δημιούργησε έκπληξη σε αυτό που εξακολουθεί να είναι ένα συντριπτικά Καθολικό έθνος, απέχοντας [9] από την χρήση της Βίβλου, ενός σταυρού ή οποιουδήποτε άλλου θρησκευτικού συμβόλου όταν δεσμεύθηκε για την πίστη του στο ισπανικό σύνταγμα και το στέμμα. Σύμφωνα με την [εφημερίδα] El País [10], αυτό ήταν μια πρωτιά για έναν επικεφαλής της ισπανικής κυβέρνησης. Επέκτεινε επίσης το υπουργικό συμβούλιο για να φιλοξενήσει έναν υπουργό Ισότητας που είναι επιφορτισμένος με την καταπολέμηση της ανισότητας οπουδήποτε είναι παρούσα στην ισπανική κοινωνία.

Ωστόσο, η σύνθεση του φύλου του νέου υπουργικού συμβουλίου έδωσε το ισχυρότερο μήνυμα του προοδευτισμού. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ισπανία θα έχει κυβέρνηση γυναικείας πλειοψηφίας: 11 από τους 17 νέους διορισμένους υπουργούς είναι γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των βαρέων βαρών θέσεων όπως του αναπληρωτή πρωθυπουργού και των επικεφαλής των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Οικονομίας, Άμυνας και Περιφερειακής Διοίκησης. Αυτό υπερβαίνει κατά πολύ το «υπουργικό συμβούλιο ισοτιμίας» της πρώτης διοίκησης του Σοσιαλιστή πρωθυπουργού José Luis Rodríguez Zapatero το 2004, το οποίο είχε σύνθεση 50/50 από απόψεως φύλου. Είναι επίσης μια έντονη υπενθύμιση για το πόσο έχει προχωρήσει η Ισπανία στο θέμα των γυναικών σε θέσεις πολιτικής εξουσίας. Σύμφωνα με το Women’s Instituteτης Ισπανίας [11], μόλις το 1986, υπό την σοσιαλιστική κυβέρνηση του Felipe González, η Ισπανία είχε ένα απολύτως αρσενικό υπουργικό συμβούλιο.

Στην πραγματικότητα, με μια σχεδόν κατά 65% γυναικεία σύνθεση, η Ισπανία θα έχει «το πιο γυναικείο υπουργικό συμβούλιο στον κόσμο» [12]. Για να δικαιολογήσει μια «κυβέρνηση από γυναίκες», ο Sánchez ανέφερε [13] τα γεγονότα της «8-M», ή αλλιώς της 8ης Μαρτίου του τρέχοντος έτους, όταν η Ισπανία συγκάλεσε μια πανεθνική «φεμινιστική απεργία» για να τηρήσει την Διεθνή Ημέρα Γυναικών και να ευαισθητοποιήσει για θέματα που αφορούν τις γυναίκες στην Ισπανία, συμπεριλαμβανομένης της οικογενειακής κακοποίησης, των διακρίσεων λόγω φύλου και του μισθολογικού χάσματος. Σύμφωνα με τα κορυφαία συνδικάτα της Ισπανίας, περίπου πέντε εκατομμύρια [14] Ισπανοί συμμετείχαν σε εκείνη την δίωρη στάση εργασίας.

Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, ο Sánchez προσδένει την διοίκησή του όσο μπορεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Josep Borrell, πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και γεννημένος Καταλανός, είναι ο νέος υπουργός Εξωτερικών. Η πιο σημαντική δουλειά του θα είναι να εξηγεί την θέση της Ισπανίας για την Καταλονία στον υπόλοιπο κόσμο. Η διευθύντρια προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Nadia Calviño, είναι η νέα υπουργός Οικονομίας. Η σημασία όλων αυτών είναι διττή. Οι στενότεροι δεσμοί με την Ευρώπη ενισχύουν την θεώρηση της Ισπανίας ως ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό έθνος. Λιγότερο εμφανές είναι ότι, ιστορικά, οι Καταλανοί συσχετίζουν την ενσωμάτωση της Ισπανίας στην Ευρώπη ως μια άμυνα έναντι της Μαδρίτης. Πράγματι, ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που έκαναν οι αυτονομιστές στην αποτυχημένη προσπάθειά τους να αποσπαστούν από την Ισπανία τον περασμένο Οκτώβριο ήταν η βραχύβια πρόταση ότι η νέα καταλανική δημοκρατία θα μπορούσε να διεξαγάγει δημοψήφισμα [15] για την συμμετοχή στην ΕΕ.

ΘΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ;

Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι το καταλανικό σενάριο του Sánchez θα επιτύχει, δεδομένης της συνεχιζόμενης εμμονής της κυβέρνησης της Καταλονίας με την ανεξαρτησία. Αλλά η στρατηγική του Sánchez δεν αποσκοπεί στο να δελεάσει άμεσα το καταλανικό αποσχιστικό κίνημα. Αντίθετα, αποσκοπεί στην απομόνωση του κινήματος με την καλλιέργεια υποστήριξης από το ισπανικό εκλογικό σώμα στο σύνολό του. Είναι αυτό το εκλογικό σώμα, κι όχι οι Καταλανοί αυτονομιστές, που τελικά θα αποφασίσουν για την τύχη τόσο της Καταλονίας όσο και της κυβέρνησης Sánchez.

Συγκεκριμένα, ο Sánchez ελπίζει ότι η πολιτική του για την Καταλονία θα αναβιώσει την τύχη του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος στην Καταλονία, άλλοτε μια σημαντική δύναμη στην περιοχή, ειδικά στην Βαρκελώνη. Αυτό, με την σειρά του, θα καθιστούσε δυσκολότερο για τους αυτονομιστές να παραμείνουν στην εξουσία. Πιο σημαντικό, ο Sánchez ελπίζει να αμβλύνει την δυναμική του νέου «αγαπημένου παιδιού» της ισπανικής πολιτικής: Το Ciudadanos [16] («Πολίτες»), ένα κεντροδεξιό κόμμα αρχικά από την Καταλονία που αντιτίθεται στην καταλανική ανεξαρτησία. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις [17] που ελήφθησαν λίγο πριν την αλλαγή της κυβέρνησης, το Ciudadanos είναι έτοιμο να κερδίσει τις επόμενες γενικές εκλογές, με το κόμμα να έχει υποστήριξη σε όλη την Ισπανία για την στάση του απέναντι στην ισπανική ενότητα.

Η στρατηγική του Sánchez δεν είναι χωρίς σημαντικούς κινδύνους. Παρόλο που η πολυπολιτισμικότητα δεν είναι μια καινοφανής ιδέα στην Ισπανία (υπήρξε μια βάση προηγούμενων σοσιαλιστικών κυβερνήσεων), οι πολιτικές της θα μπορούσαν εύκολα να κινητοποιήσουν τους συντηρητικούς ενάντια στην κυβέρνηση Sánchez. Πράγματι, ο Sánchez ξεκίνησε στη νέα του θέση ήδη με σημαντική δυσπιστία από την δεξιά επί του θέματος της Καταλονίας. Παρόλο που υποστήριξε την αμφιλεγόμενη απόφαση του Rajoy να ανακαλέσει την χάρτα αυτονομίας της Καταλονίας τον περασμένο Οκτώβριο, αφότου η αυτονομιστική κυβέρνηση κήρυξε την περιοχή ανεξάρτητη δημοκρατία, πολλοί υποψιάζονται ότι ο Sánchez ήρθε σε μυστική συμφωνία με τους Καταλανούς αυτονομιστές στο κοινοβούλιο, με αντάλλαγμα την υποστήριξή τους στην ψηφοφορία που ανέτρεψε τον Rajoy. Ο Sánchez αρνείται [18] μια τέτοια συμφωνία και επισημαίνει την υποστήριξή του στην απόφαση του Rajoy να αναλάβει τον άμεσο έλεγχο της Καταλονίας ως απόδειξη ότι μπορεί να αντισταθεί στις φιλοδοξίες της ανεξαρτησίας της περιοχής.

Από την άλλη πλευρά, στην εποχή του κινήματος #MeToo, το οποίο έχει κάνει αίσθηση στην Ισπανία, μια χώρα διαβόητη για την επιθετική ανδροπρέπειά της, το ότι ο Sánchez ξεχώρισε τα θέματα των γυναικών για να τονίσει τον προοδευτισμό του αφήνει την κυβέρνησή του ανοιχτή σε κριτική και ακόμη και σε γελοιοποίηση. Τα συντηρητικά ισπανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν μια ευκαιρία να ανασύρουν κατακριτέες συμπεριφορές και σεξιστικά σχόλια από παλιούς και νυν Σοσιαλιστές ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται σήμερα στο Υπουργικό Συμβούλιο. Οι φεμινιστές έχουν προειδοποιήσει ότι η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τις γυναίκες ως απλά δεκανίκια ή ως βιτρίνα. Ο Aránzazu Borrachero, ένας φεμινιστής συγγραφέας στη Μαδρίτη, προειδοποιεί ότι «μια κυβέρνηση από γυναίκες δεν την καθιστά φεμινιστική. Πρέπει να δούμε τι ακριβώς αντιπροσωπεύουν αυτές οι γυναίκες». Αλλά ο Sánchez σαφώς κεφαλαιοποιεί ότι, όσον αφορά την πολιτική του στην Καταλονία, τα οφέλη υπερτερούν των κινδύνων.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2018-06-13/spains-new-gove...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Democracy-Without-Justice-Spain-Pennsylvania/dp/0...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-09-29/why-catalan-in...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2018-06-04/can-spain-find-...
[4] https://www.marketwatch.com/story/opposition-leader-pedro-sanchez-takes-...
[5] http://www.elmundo.es/espana/2017/05/11/5914495946163f597d8b45b0.html
[6] https://elpais.com/elpais/2016/11/02/opinion/1478078304_488143.html
[7] http://www.elmundo.es/espana/2018/06/12/5b1ed3c946163ff9528b45f0.html
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/spain/2016-01-28/farewell-catalonia
[9] https://infovaticana.com/2018/06/02/sanchez-prometio-sin-biblia-ni-cruci...
[10] https://verne.elpais.com/verne/2018/06/02/articulo/1527931097_194027.html
[11] http://noticiastm.com/?p=116586
[12] https://www.telegraph.co.uk/news/2018/06/07/spain-swears-worlds-female-d...
[13] http://www.publico.es/politica/pedro-sanchez-gobierno-espiritu-8-m.html
[14] https://www.theguardian.com/world/2018/mar/08/spanish-women-give-up-work...
[15] http://www.eltiempo.com/mundo/europa/carles-puigdemont-propone-referendo...
[16] https://www.theguardian.com/world/2015/mar/13/ciudadanos-podemos-of-righ...
[17] https://elpais.com/elpais/2018/01/29/inenglish/1517220410_709890.html
[18] https://www.republica.com/2018/05/31/sanchez-esta-mocion-de-censura-nace...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition